Перайсці да зместу

Дняпроўскія ўсплёскі (1927)/З рынку

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Дапрызыўнік Стах З рынку
Апавяданьне
Аўтар: Юрка Лявонны
1927 год
Помста
Іншыя публікацыі гэтага твора: З рынку (Лявонны).

Спампаваць тэкст у фармаце EPUB Спампаваць тэкст у фармаце RTF Спампаваць тэкст у фармаце PDF Прапануем да спампаваньня!




Юрка Лявонны


З рынку.

(Апавяданьне).

— Мака-ар?… Ого-го-го!… Здароў, братка…

І ты тут… Чаго, а?…

— Здароў, Язэп… Па справах і я… А як у цябе з кабылай?… Прывёў?… За сколькі?…

— Прывесьці — прывёў… Хочу — шэсьцьдзясят!..

— Н…

— Не даюць, хвароба на іх!…

„Сорак бяры“!…

— А-а… Шкада… Гэта шкада!… Ну, дык ты-б…

Двое дзядзькоў размаўлялі б так яшчэ, мусіць, гадзіны з паўтары, каб не аглабля, моцна садануўшая Язэпа „пад мікіткі“.

— Куды прэш, гадаў ё?… Га?…

Кінуў пакрыўджаны Язэп уздагон вялікім палазам Магілёўскага Ц. Р. К.

Але тыя даўно ўжо завярнулі за вугол і зьніклі ў грукаце вуліцы…

Дзень быў сьвяточны.

Рынак галдзеў, бубніў і пляваўся самым рознастайным гоманам.

Гандляркі ў замусоленых кажушкох сядзелі каля кошыкаў з мёрзлымі яблыкамі і дрыжучы грэлі рукі на гаршэчках з жаркім вугальлем.

Нейкія „супчыкі“ хадзілі з нізкамі валенкаў паміж розвальняў і голасна размалёўвалі якасьці свайго цёплага, таннага „цёплага, таннага і носкага“ дабра…

Чырвона-жоўтыя бабскія хусткі зусім натуральна мяшаліся з аўчынкавымі шапкамі мужчын. Халодны ветрык аднолькава ахвотна забіраўся і пад адны, і пад другія…

І было весела яму, буянаму, разнасіць над базарнай плошчай сьвежасьць марознага раньня…

— У мяне, Язэп, таксама тавар ёсьць…

Падумаўшы выклаў, як патаемную думку, Макар…

— А які?…

— Хамуты, вось, значыць… Андрэй што рабіў…

— Сапраўды… А добрыя хамуты! Пакаж, пакаж бліжэй!…

Макар падняў пасьцілку.

Тры хамуты, старанна абробленыя старшым сынам Макара, Андрэем Сіваковым, яшчэ задоўга да каляд, — блішчэлі на санках новай кожай і бляшкамі.

І, гледзячы на іх, Макар зараз мімавольна ўспомніў Андрэя, крукам сядзеўшага над імі некалькі тыдняў, уночы, пры брудным асьвятленьні капцілкі.

— Нешта… Шкада, нават!… Працы шмат пайшло…

Буркнуў Макар з уздыхам…

— Ну, ну — не шкадуй!… Дзіцё ты, ці што?…

Уздумаў… Хе-хе-хе!… „Шкада“!…

І Язэп затросься ў дробным сьмесе…

— Хамуты?… Хамуты?… падвярнуўся збоку „спэц“, — прадаеш, дзед, хамуты?… Што?…

— Але… Магчыма прадаць…

— Колькі хочаш?… А?…

— Ну, рублёў так па шэсьць… Многа?…

— Па шэ-эсьць?!… Эге!… „Па шэсьць“!

Чаму ж было да дзесяцёх не дагнаць?… Роўны шчот… Траячку бярэш?…

— Не, даражэнькі… Нельга!… Гэта-ж…

— Ну — чатыры!?… Ну?… Што?… За гэткія хамуты не хочаш чатырох рублёў?…

Лепш бяры, а то зусім пайду…

— Добра ўжо… Так… Што зробіш?…

Бяры… Амаль за дарма, бо грошы патрэбны…

— „За дарма“! Глупства я раблю, што ўзяў… Ну, — няхай валяюцца!… Атрымлівай капітал!

Э-эх…

Калі суседзі ехалі назад, у Русінаўку, у аднаго не было і паху кабылы, як у другога не было хамутоў…

Язэп Лакіза — нявысокага росту селянін з курчавай войстрай барадзёнкай і маленькімі вачмі — нешта ўпэўнена даводзіў Макару…

— Ды як раз міма і паедзем…

Хата яго, ведаеш, такая… Сьвінушнік…

А затое піва, як добры мёд…

— Можа не варта?… А?… Я-ж і хамуты прадаў дзеля гэтага… Каб, значыць, дочцы дапамагчы… Яе мужык, бачыш, памёр…

Ну… зноў-жа па гаспадарцы трэба…

— Так яно так… Але-ж — латыскае!…

Потым, братка, я табе скажу лепш, калі настрой у чалавека… Хоць ты-й бядней іншых, а настрою не сьмей губіць… Так!..

Разумееш?.. А для настрою гэта неабходна…

— Настрой, кажаш? Гэта праўда…

Зараз пад‘едзем… Глядзі па левым баку…

Хата Ягора Крывіцкага прыляпілася як раз да антонаўскага выгану…

Маленькая, цёмная, як асеньні грыб, з хітрымі бельмамі вакон пад белай шапкай даху.

Дзядзькі разы тры стукнулі ў шыбу.

Заскрыпелі вароты і ў шчыліну глянуў хлапец гадоў дваццацёх; абарваны і нячэсаны.

— Ну… чаго прыпёрлісь?…

— А ты, малы, лягчэй… Ага… Піва ё?

— Пі-і-ва?… Хто-ж зараз піва п‘е, увечары?

— У цябе не пытаюць… Кажы, піва прадасі?…

— Хто ведае… Напэўна — можна будзе…

Заходзьце, ну…

Вароты зноў рыпнулі, і Макар з Язэпам апынуліся на шырокім двары, па якім валялася ў рыжым сьнягу салома і няпрыбраныя гнілыя бярвеньні. Макар накіраваўся ў хату, а Язэп з хлапцом пайшлі да напалову зруйнаванай пуні, што тырчэла вялікай цёмнай кучай недзе на задворках…

У пуні, на дзьвух тоўстых паленьнях, стаяла вялізарная бочка з жалезнымі абодзьдзямі і дубовым „шпунтам“.

— Учора прывязьлі ад латышоў… Вельмі п‘янае!..

У маленькім пакою Крывіцкага было цьмяна, сыра і халодна.

Але клопатамі гаспадара хутка было зроблена так, што „суседзі“ адчулі сябе, нібы знаходзячысь у бані…

Пачырванелі, расьперазаліся і сталі моцна вясёлымі.

— А ты ведаеш, Макар… Я цябе і пацалаваць магу… Далі бог!… Хоць і зараз…

А ты… ты… трымайся!…

Макар сядзеў і „трымаўся“…

Галава не слухала Макара і ўсё імкнулася адпачыць то на адным, то на другім плячы…

Боўць… Боўць…

— Ца-алаваць?!… Кінь… кінь… Ты-б, лепш, з жонкай… Ведаеш?… Значыць…

Пры ўспаміне аб жонцы — у Макара паўстала цэлае мора пачуцьцяў…

— Перапёлачка мая!.. Кацярынка… А ты зараз без мяне… Значыць, адна!… „Чакаеш… І сьлёзы аб жаночай пакуце горкім туманам зачынілі вочы Макара…

Потым ён спыніў іх і агледзіўся…

У галаве моцныя гарбары білі ў некалькі малаткоў…

Ружовыя сьвечкі мільгацелі перад вачыма…

І ніяк не можна было ўявіць, чаму ў пярэднім куце рука апостала Паўла з такой пагрозай ківала яму…

Прадраў вочы Макар ураньні, ва ўласнай хаце Ляжаў ён побач з сваёй Кацярынай, але, чамусьці, не распрануўшысь…

У вакно нячутна пазіралі скамячаныя зімовыя праменьні…

Хрустаў сьнег… Прасыналася вёска…

І было дзіўна Макару, чаму ўсё навокал так добра наладжана, заведзена, а ў яго жыцьці пануе няўрадзіца і сумота…

У дадатак — войстра цьвікала думка аб праданых хамутох…