Гісторыя беларускай (крыўскай) кнігі/Выказ старакрыўскай (беларускай) пісьменнасьці паводле зьместу
| ← Выказ імён і рэчаў | Выказ старакрыўскай (беларускай) пісьменнасьці паводле зьместу Указальнік Аўтар: Вацлаў Ластоўскі 1926 год |
Выказ аўтораў, творы каторых або мысьлі былі выкарыстаны пры напісаньні гэтай кнігі → |
Прапануем да спампаваньня!
ВЫКАЗ СТАРАКРЫЎСКАЙ (БЕЛАРУСКАЙ) ПІСЬМЕННАСЬЦІ ПАВОДЛЕ ЗЬМЕСТУ.
І. Сьвятое Пісьмо.
Некатарыя кнігі Бібліі ў перакладзе на ц.-слав. мову меліся ў нас ужо ў Х-ХІ стагодзьдзях, але рукапісы павывожаны с краю і дагэтуль яшчэ ня выдзелены з маскоўскай пісьменнасьці, якая іх сабе загарнула.
Біблія, перакладзеная з гэбрайскага, рук. ХV ст., б. 241.
Біблія, рук. 1514 г., віленская, б. 280.
Біблія, перакладзеная Францішом Скарынай, друк 1517–1519 г., б. 282.
Біблія, рук. ХVІ ст., пераклад с чэскай Бібліі 1506 г., б. 307.
Біблія, рук. ХVІ ст., бібл. Красінскіх, б. 307.
Біблія, рук. Жугаевіча з Яраслаўля (галіцкага) 1568 г., б. 396.
Біблія, перапісаная ў 1569 г. у Тарнопалі Лукою, б. 396.
Біблійныя кнігі, рук. ХVІ стаг., Петрагр. Публ. бібл., б. 396.
Біблія рукапісная Ф. Скарыны, б. 396.
Кнігі Бібліі, ў перакладзе з жыдоўскай мовы, паловы ХVІ стаг., б. 396.
Книги Товит у зборніку ХVІ стаг., ў рук. зб. бібл. Красінскіх, б. 398.
Книга Сираха, рук. ХVІ ст., пярэпісма з Бібл. Ф. Скарыны, б. 398.
Кнігі прарокаў, рукапіс ХVІ ст., Вілен. Публ. бібл., б. 398.
Адрывак протэстанцкай Бібліі, ХVІ стаг., б. 398.
Біблія, рук. 1575 г., т. зв. Львоўская, б. 419.
Біблейскія кнігі ў рукапісе ХVІІ ст. Рум. муз., б. 585.
Бібліа 1743 г., друк. ў Супраслі, б. 618.
Песьні-песьняў, рук. ХVІ ст. Сынод. бібл. б. 330.
Песьні-песьняў, рукапіс ХVІ ст., пераклад з чэскай мовы, б. 398.
Псалтыр 1296 г., Захара на Валоцы, б. 87.
Псалтыр, рук. 1395 г. Лукі Смаленца, б. 125.
Псалтыр, рук. 1397 г. Віленскай Мікалаеўскай царквы, б. 128.
Псалтыр ХІV стаг. княгіні Ульяны, б. 132.
Псалтирь Фіолеўскі 1491 г., б. 169.
Псалтыр Вітабскі, рук. 1492 г., б. 174.
Псалтыр Супрасльскі, рук. ХV стаг., б. 179.
Псалтыр Скарынаўскі, друк 1525 г., б. 295.
Псалтыр Пінскі, рук. 1543 г., б. 334.
Псалтыр перакл. з грэцк. Ф. Скарыны, друк 1551 г., б. 380.
Псалтыр кальвінскі, рук. ХVІ ст., б. 390.
Псалтыр протэстанцкі, рук. друг. паловы ХVІ ст., б. 399.
Псалтыр заблудаўскі, рук. 1569 г., б. 406.
Псалтыр Мсьціслаўца, друк 1576 г., б. 420.
Псалтирь мамонічаўскі, друк 1581 г., б. 424.
Псалтырь заблудаўскі, перадрук 1586 г., б. 431.
Псалтыр мамонічаўскі, перадрук 1592 г., б. 449.
Псалтыр заблудаўскі, перадрук у Мамонічаў 1593 г.
Псаломница віленская, друк 1595 г., б. 461.
Псаломница віленская, перадрук 1596 г., б. 470.
Псалтыр, безыменны, друк. 1597 г., б. 480.
Псалтыр, рук. ХVІ стаг. Румянц. музэю, б. 495.
Псалтирь віленскі, ў 8-ку, друк 1621 г., б. 534.
Псалтыр віленскі 1624 г., б. 539.
Псалтирь віленскі, Сьвятадухаўскі, друк. 1627 г., б. 541.
Псалтирь віленскі, ў 12-ку, друк 1631 г., б. 550.
Псалтыр буйневіцкі, друк 1635 г., б. 553.
Псалтирь собаляўскі, друк 1637 г., б. 555.
Псалтыр княгіні Друцкай, друк 1638 г., б. 558.
Псалтирь кутэінскі, друк 1642 г., б. 562.
Псалтиръ кутэінскі, перадрук 1642 г., б. 562.
Псалтирь кутэінскі, перадрук 1650 г., б. 567.
Псалтирь магілеўскі, друк 1682 г., б. 579.
Псалтирь магілеўскі, перадр. 1693 г., б. 580.
Псалтирь магілеўскі, перадр. 1703 г., б. 610.
Псалтирь магілеўскі, перадр. 1710 г., б. 612.
Псалтирь магілеўскі, перадр. 1738 г., б. 618.
Псалтыр віленскі, перадрук 1775 г., б. 623.
Псалтирь віленскі, перадрук 1778 г., б. 623.
Псалтирь віленскі, акадэміцкі, друк 1779 г., б. 623.
Псалтирь супрасльскі, друк 1780 г., б. 624.
Псалтирь віленскі, друк 1784 г., б. 624.
Псалтирь віленскі, перадрук 1786 г., б. 624.
Псалтирь горадзенскі, друк 1788 г., б. 629.
Псалтирь горадзенскі, перадрук 1788 г., б. 629.
Псалтырь горадзенскі, перадрук 1789 г., б. 630.
Псалтирь супрасльскі, перадрук 1789 г., б. 630.
Псалтирь віленскі, перадрук 1796 г., б. 636.
Евангельле Супрасльскае, рук. Х–ХІ ст., б. 16.
Евангельле Тураўскае, рук. ХІ ст., б. 18.
Евангельле Полацкае, рук. ХІІ ст., б. 24.
Евангельле Гарадзецкае, рук. 1270 г., б. 84.
Евангельле Полацкае, рук. XIII ст., б. 86.
Евангельле Аршанскае, рук. ХІV ст., б. 102.
Евангельле Палеймона Мартыновіча, рук. 1317 г., б. 102.
Евангельле Лаўрышаўскае, рук. ХІV ст., б. 108.
Евангельле Виленскае, рук. ХІІІ–ХІV ст., б. 117.
Евангельле Полацкае, рук. ХІV ст., б. 118.
Евангельле Вітабскае ХІV ст., б. 118.
Евангельле Троцкае, рук. ХІV ст., б. 118.
Евангельле Полацкае, рук. ХІV ст., б. 128.
Евангельле Мсьціжскае, рук. ХІV ст., б. 132.
Евангельле Пінскае, адрывак рук. ХІV ст., б. 134.
Евангельле Батыевіча-Рака, рукап. 1520 г., б. 308.
Евангельле Марочскага манастыра, рук. 1539 г., б. 329.
Евангельле Жухавіцкае, рук. канца ХV, пач. ХVІ ст., б. 329.
Евангельле Мелішэўскае, рук. ХVІ ст., б. 371.
Евангельле безыменнае, друк каля 1560 г., б. 382.
Евангеліе учительное, заблудаўскае, друк 1568 г., б. 404.
Евангельле, рук. 1558 г., Безюкоўскае, б. 406.
Евангельле Цяпінскага, друк 1570 г., б. 406.
Евангеліе напрестольное, Мсьціслаўца, друк 1575 г., б. 419.
Евангельле Олельковічаўскае, рук. 1582 г.
Евангеліе учительное, Мамонічаўскае друк 1595 г., б. 461.
Евангельле Олельковічаўскае, пісанае Яцковічам Чэчэранінам, ХVІ ст., б. 491.
Евангельле юсавае, друк 1600 г., б. 501.
Евангельле учыцельнае, рук. 1604 г., б. 504.
Евангельле Агінскіх, друк 1611 г., б. 513.
Евангеліе учителное, евейскае, друк 1616 г., б. 518.
Евангеліе Кірылы Транквіліона, друк. ў Магілеве 1619 г., б. 526.
Новый завѣтъ съ псалтирью, друк віленскі, Сьвятадухаўскі, 1623 г., б. 539.
Новый завѣтъ, Стэткевічаўскі, друк 1632 г., б. 552.
Новый завѣтъ, евейскі, друк 1635 г., б. 553.
Новый завѣтъ, віленскі, друк 1641 г., б. 560.
Новый завѣтъ, евейскі, перадрук 1641 г., б. 560.
Евангеліе напрестольное, віленскае, друк 1644 г., б. 562.
Евангеліе, евейскае, друк 1644 г., б. 562.
Евангеліе учительное, віленскае, друк 1651 г., б. 567.
Новый завѣтъ, кутэінскі, друк 1652 г., б. 571.
Евангеліе Жухавіцкае, рук. 1688 году, б. 577.
Евангеліе учит. воскр. Каллистово, віленскае, друк 1782 г., б. 624.
Евангеліе віленскае, перадрук 1790 г., б. 630.
Евангеліе учительное, Супрасльскае, друк 1790 г., б. 631.
Евангеліе учительное, віленскае, друк 1794 г., б. 634.
Апостал скарынаўскі, друк 1525 г., б. 295.
Апостал юсавы, рук. 1530 г., б. 322.
Апостал заблудаўскі, друк 1570 г., б. 406.
Апостал Мсьціслаўца, друк 1576 г., б. 420.
Апостолъ мамонічаўскі, друк 1591 г., б. 449.
Апостолъ мамонічаўскі, перадрук 1591 г., б. 450.
Апостал талковы, ануфрэеўскі, рук. ХVІ ст., б. 491.
КАТАЛІКІ Славянскага абрадку карысталіся ц.-славянскімі і крыўскімі перакладамі сьвятога пісьма, нараўне с праваслаўнымі.
ПРОТЭСТАНТЫ, падобна каталіком карысталіся ц.-славянскімі тэкстамі нараўне с праваслаўнымі і каталікамі, але мелі і свае ўласныя пераклады:
Адрывак протэстанцкай Бібліі ХVІ ст., б. 398.
Псалтыр кальвінскі, рук. XVI ст., б. 390.
Псалтыр протэстанцкі, рук. друг. паловы ХVІ ст., б. 399.
Евангеліе, пераклад Васіля Цяпінскага, друк 1570 г., б. 406.
ЖЫДЫ. Мелі пераклады Бібліі на крыўскую мову дапасаваныя да сыногагальнай практыкі:
Біблія, перакладзеная з гэбрайскай мовы, рук. ХV ст., б. 241.
Кнігі Бібліі, пераклад з жыдоўскай мовы ХVІ ст., б. 396.
МУСУЛЬМАНЕ мелі пераклады свайго сьвятога пісьма на крыўскую мову, пісаныя арабскімі літарамі; да гэткіх належыць:
Аль-Кітаб (Сьвятая кніга), рукап. ХVІ ст., б. 364.
ІІ. Творы айцоў царквы і рэлігійна-навучаючая пісьменнасьць.
Творы айцоў царквы прынесены былі да нас у Х ст. ў царкоўна баўгарскай мове; некатарыя з іх да ХVІ ст. былі ўжо перакладзены на крыўскую мову, але большасьць гэтых кніг прыняла толькі крыўскія глёссы ў правопісме і слоўніцтве. Богаслоўска-навучаючая пісьменнасьць, пісаная крыўскімі пісьменнікамі, пачынаецца з ХІ ст. (Діоптра) і ўжо ў ХІІ–ХІІМ ст. даходзіць да росквіту. Занепад пачынаецца ў ХVІІ ст., калі інтэлектуальныя сілы адыходзяць ад народу.
Діоптра, рук. ХІ ст., Філіпа філосафа, смаленца, б. 20.
Пасланьне Кліма Смаленца прэзбітару Тому ХІІ ст., б. 25.
Словы і казаньні (поученія) Кірылы Тураўскага ХІІ ст., б. 27.
Словы Ефрэма Сірына, рук. ХІІ ст., б. 35.
Златыя чепи. Рук. ХІІ ст. (Творы Яна Златавустага), б. 36.
Блаж. Исидора пилусійского разуми. Рук. XII ст., б. 36.
Написанія Афанасія мниха къ панкови о древѣ добру и злу и о наузехъ и о стрѣлѣ громней. Рук. XIII ст., б. 77.
Бесѣда Грыгорага папы Рымскага. Рук. ХІV ст., б. 134.
Творы мітрапаліта Кіпрыяна ХІV ст. (†1406 г.), б. 134.
Творы мітрапаліта Грыгоры Цамблака XV ст., б. 145.
Слова Ісаака Сірына. Рукапіс 1428 г., б. 151.
Поученія Ефрема Сирина. Рукап. 1492 г., б. 176.
Грыгорага папы Рымскага бяседы. Рук. XV ст., б. 179.
Слово на успеніе пресв. Богородицы. Рук. ХV ст., б. 182.
Симеона Новаго творенія. Рукап. ХV ст., б. 182.
Кирилла Іерусалимскаго огласительныя и таиноводственныя поученія. Рук. ХV ст., б. 182.
Повченіе на Рождество Христово и сказаніе о Богородицѣ. Рукап. ХV ст., б. 183.
Собраніе словъ поучительныхъ. Рук. ХV ст., б. 183.
Поученія избранна. Рук. ХVІ ст., б. 329.
Слово похвальное на рождество Прчтыя Бца. Рук. ХVІ ст., б. 330.
Списанье чудомъ иконы Пресвятыя Богородицы иже въ Старосельское обители. Рук. ХVІ ст., б. 371.
Діалогъ, или самодруга размова. Рук. 1585 г., б. 431.
Ключъ царства Небесного. Друк 1587 г., б. 432.
Ізмарагд. Рук. 1593 г., б. 450.
Рукапісы кн. Курбскага ХVІ ст., б. 479.
Ісаака Сірына і Дорофея Аввы. Рук. ХVІ ст., б. 492.
Кніга Сімеона Метафраста. Рукап. ХVІ ст., б. 492.
Слово по(хва)лное великому и пречюдному арх(ан)г(е)лу Михаілу. Рук. ХVІ ст., б. 492.
Лествіца Іоанна Лествічніка і твареньні Аввы Дорофея. Рук. канца ХVІ ст., б. 492.
Лествіца Іоанна Лествічніка. Рук. кіяўскі ХVІ ст., б. 492.
Зборнік слоў і навук Іоанна Златавустага. Рук. ХVІ ст., б. 493.
Сьв. Васілія вялікага аб постніцтве. Рукапіс ХVІ ст., б. 493.
Адрывак с твораў Грыгора Сынаіта. Рук. ХVІ стаг., б. 493.
Всѣ(м) правосла(в)ны(м) хр(и)стіано(м). Рук. ХVІ ст., б. 494.
Поученіе все(м) правосла(в)ны(м) хр(и)стіано(м) д(у)шеполезно и страх(у) полъно. Рук. ХVІ ст., б. 494.
Розмышлянія на недѣли цѣлого року и на свята. Рук. ХVІ ст., б. 495.
Лекарство на оспалый умыслъ человѣчій. Друк 1607 г., б. 505.
Діоптра, альбо зерцало и выраженіе живота людскаго на семъ свѣтѣ. Друк 1612 г., б. 513.
Казанье двое. Л. Карповіча. Друк ХVІІ ст., б. 514.
„KYNOBION“. Сабраньне твораў айцоў царквы. Друк ХVІІ ст., б. 524.
Вертоград д(у)шевный. Друк 1620 г., б. 526.
Выкладъ на отче нашъ. Друк 1620 г., б. 528.
Казанье на честный Погребъ Леонтія Карповіча… Друк 1620 г., б. 528.
Ляментъ у свѣта оубогихъ, на жалосное преставленїе Святобливого: Леонтїа Карповича. Друк 1620 г., б. 529.
Сьвятога Іоана Златавустага бяседы на пасьланьне да Рымлянаў. Рук. 1620 г., б. 532.
Омилія, или бесѣда на годовую память Кіевопечерского Архимандрита Елисея Плетенецкого. Друк 1625 г., б. 540.
Духовныи бесѣды Макарія пустельника о досконалствѣ хрістіанъ православныхъ… Року Друк 1627 г., б. 541.
Діалогъ, албо розмова человѣка хорога, о добромъ зъистю з того свѣта. Друк 1629 г., б. 546.
Казанье на сосланье св. Духа. Рук. ХVІІ ст., б. 553.
Гисторїя албо правдивое выписаніе ст. Іоанна Дамаскина. Друк 1637 г., б. 553.
Тестаментъ цара греческого Василія. Друк 1838 г., б. 558.
Брашно духовное. Друк 1639 г., б. 560.
Діоптра. Друк віленскі 1642 г., б. 562.
Діоптра. Друк евейскі 1642 г., б. 562.
Перло многоцѣнное. Друк 1646 г., б. 563.
Діоптра, или зерцало живота во мірѣ семъ человѣческого. Друк 1651 г., б. 567.
Діоптра, или зерцало живота во мірѣ семъ человечѣского. Друк 1654 г., б. 574.
Слово о непоказаньнюся сестрѣ и матери. Рук. ХVІ ст., б. 586.
Слово на пасху. Рук. ХVІІ ст., б. 586.
Наука противъ грѣховъ велми естъ потребна. Рук. ХVІІ ст., б. 586.
Діоптра, или зерцало живота во мірѣ сем человеческого. Друк 1698 г., б. 607.
Небо новое. Друк. 1698 г., б. 608.
Перло многоцѣнное. Друк 1699 г., б. 608.
Вопросы еллинороссійскіи отвѣтами св. отецъ отъ книгъ церковныхъ. Друк 1715 г., б. 612.
Апологія во утоленіе печали. Друк 1716 г., б. 612.
Вѣнецъ Христовъ съ проповѣдей недѣльныхъ. Друк 1735 г., б. 617.
Увѣщеніе Георгія Конисскаго, епископа Бѣлорусского. Друк 1757 г., б. 619.
Собраніе поучительныхъ словъ. Друк 1761 г., б. 620.
Ефрема Сирина поучит. слова. Друк 1764 г., б. 620.
Дороѳея Аввы поученія. Друк 1767 г., б. 620.
Ефремъ Сиринъ. Друк 1768 г., б. 620.
Дороѳея Аввы поученія. Друк. 1768 г., б. 620.
Ефрема Сирина поучит. слова и Аввы Дорофея. Друк 1780 г., б. 623.
Альфа і омега. Друк 1786 г., б. 624.
Кирилла архіепископа іерусалимского, поучительныя слова. Друк. 1786 г., б. 624.
Ефрема Сирина и Аввы Дорофея поученія. Друк 1786 г., б. 624.
Христіанское благочестіе. Друк 1788 г., б. 629.
Альфа и омега. Друк 1788 г., б. 629.
Ефрема Сирина и Аввы Дороѳея поученія. Друк 1788 г., б. 630.
О житіи христіанскомъ. Друк 1789 г., б. 630.
Книга, содерж. въ себѣ, како подобаетъ инокомъ и христіаномъ жити, и о обхожденіи вселѣтнаго круга. Друк 1789 г., б. 630.
О житіи христіанскомъ. Друк 1789 г., б. 630.
Дороѳея священноинока цвѣтникъ. Друк 1490 г., б. 631.
Отъ завѣщаній божеств. апостол. Друк 1790 г., б. 631.
Книга Кириллова. Друк 1781 г., б. 633.
Златоустъ. Друк 1792 г., б. 633.
Цвѣтникъ. Друк 1791 г., б. 633.
Дороѳея священноинока цвѣтникъ. Друк 1792 г., б. 633.
Уставъ о христіанскомъ житіи. Друк 1794 г., б. 634.
Дороѳея священноинока цвѣтникъ. Друк 1794 г., б. 634.
Дороѳея священноинока цвѣтникъ. Друк 1795 г., б. 636.
Поученїя св. Іоанна Златоустаго. Друк 1798 г., б. 637.
Златоустъ. Друк 1798 г., б. 637.
КАТАЛІКІ СЛАВЯНСКАГА АБРАДКУ (УНІЯТЫ) карысталіся, нараўне с праваслаўнымі, ўсімі творамі айцоў царквы і рэлігійна-навучаючай пісьменнасьцю, акром кніг догматычна-полемічнага характару.
РЫМА-КАТАЛІКІ рэлігійна-навучаючай пісьменнасьці на крыўскай мове саўсім ня вытватрылі: яны карысталі тэкстамі лацінскімі і польскімі. Усё-ж такі да рыма-каталіцкай пісьменнасьці трэба палічыць кнігу Тумаша з Аквіну:
О послѣдованію Іисусу Христу. Друк. 1681 г., б. 579.
ПРОТЭСТАНТЫ такжа рэлігійна-навучаючай пісьменнасьці ў крыўскай мове ня вытварылі, хоць пачатак гэтай пісьменнасьці быў паложаны С. Будным, які напісаў:
О оправдании грѣшного человѣка предъ Богомъ. Друк друг. пал. ХVІ ст., б. 387.
О хрищеньи и вечери Сына Божого. Друк ХVІ ст., б. 387.
III. Агіографічная пісьменнасьць.
Пісьменнасьць аб сьвятых (агіографічная) паявілася ў нас вельмі рана. Супрасльскі рукапіс (канца Х ці пачатку ХІ ст.), зьмяшчае ў сабе адрывак Чэцьі-Мінэі; ёсьць падставы лічыць, што ў ХІ ст. у нас меліся Мінэі на ўсе 12 месяцаў. Агіографічная пісьменнасьць належала да найбольш залецанай і пажаданай пісьменнасьці ў старасьвеччыну.
Супрасльскі рукапіс Х–ХІ ст. Зьмяшчае ў сабе між іншым 24 жыцьцёпісы сьвятых, б. 16.
Месячная мінэя. Рукапіс 1096 г., перапісчыка Домкі, б. 20.
Минея мѣсячная. Рукапіс 1487 г., Солтанаўскі, б. 165.
Четья. Рукапіс 1489 г., паповіча Бярозкі з Новагорадка, б. 166.
Адрыўкі Жыровіцкай чэцьі-мінэі. Рукапіс ХV ст., б. 179.
Минея служебная. Рукапіс слуцкі 1539 г., б. 329.
Мінея месячная. Супрасльскі рукапіс 1667 г., б. 577.
Минея общая. Друк ў Супраслі 1695 г., б. 580.
Мінэі-чэцьі. Рукапіс ХVІ ст. віленскі, б. 491.
Минея-четья. Рук. віленскі ХVІІ ст., б. 586.
Прологъ. Рукапіс Солтанаўскі 1496 г., б. 178.
Пролог, месяцы Верасень-Люты. Рукапіс Іоакімца 1512 г., б. 278.
Пролог, месяцы верасень-люты. Рукапіс віленскі ХVІ ст., б. 491.
Прологъ. Рук. Румянц. муз. ХVІІ ст., б. 564.
Прологъ. Друк супрасльскі 1791 г., б. 633.
Прологъ. Друк віленскі 1798 г., б. 637.
Патэрыкі азбучны і Іерузалімскі. Рукапіс віленскі ХV ст., б. 182.
Патэрикъ. Рукапіс віленскі ХVІІ ст., б. 585.
Патерикъ азбучный. Друк Супрасльскі 1791 г., б. 633.
Патерикъ скитскій. Друк супрасльскі 1791 г., б. 633.
Книга житій стыхъ. Друк Магілеўскі 1702 г., б. 609.
Жыцьцепіс Барыса і Глеба. Рукапіс ХІ ст., б. 21.
Житіе Кодрата мученика. Рукапіс ХІ ст., б. 21.
Житіе Феклы первомученицы. Рукапіс ХІ ст., б. 21.
Слово о Мартынѣ мнисѣ. Рукапіс ХІІ ст., б. 25.
Жыцьцёпіс сьв. Еўфрасіні кн. Полацкай, б. 30.
Жыцьцёпіс Аўраамія Смаленскага. Рук. ХІІІ ст., б. 61.
М(у)ч(е)ніе стых новоявлены(х) мчнкъ родо(м) Литвы Іоанна, Антонія і Еўстаѳіа. Рукапіс, б. 116.
Житие акаѳистъ и служба святому чудотворцу Николаю архиерею Мирликиискому. Друк віленскі 1579 г., б. 420.
Жыцьцёпіс Аляксея чалавека божага. Рукапіс ХVІ ст., б. 491.
Страданіе і по(д)вязи с(вя)тго Ап(ст)ла і еѵ(г)листа Ма(т)ѳѣя. Рук. ХVІ стаг., б. 493.
Страданїе с(вя)тго Ѳилипа. Рук. ХVI ст., б. 493.
По(х)вала сла(в)ному п(ро)року Ільи огнен(аг)о восхож(д)енїя. Рукап. ХVІ стаг., б. 493.
Исторія о отцѣхъ соловецкихъ. Друк супрасльскі 1788 і тое-ж друкавана ў 1789 г., б. 630.
Николая чуд. житіе. Друк віленскі 1800 г., б. 637.
КАТАЛІКІ СЛАВЯНСКАГА АБРАДКУ (УНІЯТЫ) карысталіся ўсей славянскай агіографічнай пісьменнасьцю нараўне с праваслаўнымі, але адзін зборнік безпярэчна належыць уніяцкай апрацоўцы, гэта:
Зборнік жыцьцёпісаў сьвятых. Рукапіс Кунцэвічаўскі ХVІІ ст., б. 491.
РЫМА-КАТОЛІКІ мелі пераклады жыцьцёпісаў сьвятых сваей асобнай рэдакціі. Да гэткіх належаць:
Житіе св. Алексія человѣка Божія. Рукапіс ХV ст., б. 181.
Жыцьцёпісы святых. Пятра Скаргі, рукапіс ХVI ст., б. 486.
ІV. Літургічная, малебная і хваласьпеўная пісьменнасьць.
Літургічныя кнігі пашыраліся разам с хрысьціянствам ад канца Х ст., аднак старэйшыя рукапісы не дахаваліся. Кнігі гэты без перамен, або з малымі пераменамі перапісываліся і перадруковываліся ў царкоўна-баўгарскай мове, якая лічылася літургічнай у праваслаўных і уніятаў.
Служэбнік або літургаріон. Друк Мамонічаўскі 1583 г., б. 430.
Служебникъ. Друк Мамонічаўскі 1607 г., б. 505.
Служебникъ. Друк магілеўскі 1616 г., б. 520.
Служебникъ. Сапежынскі. Друк 1617 г., б. 520.
Уставъ бжественныя литургія. Служэбнік віленскі, брацкі, друк 1617 г., б. 521.
Служебникъ. Друк віленскі 1634 г., б. 553.
Служебникъ. Друк віленскі 1638 г., б. 557.
Служебникъ. Друк евейскі 1638 г., б. 558.
Служебникъ. Друк віленскі 1640 г., б. 560.
Служебникъ. Друк віленскі Сьвятадухаўскі, б. 560.
Служебникъ. Друк віленскі 1692 г., б. 580.
Служба въ великую субботу и въ свѣтлую седмицу. Друк горадзенскі 1786 г., б. 624.
Россійскимъ всѣмъ сьв. службы. Друк горадзенскі, 1786 г., б. 624.
Служба и повѣсть о иконѣ тихвинскія Богор. Друк віленскі 1785 г., б. 624.
Россійскимъ чудотв. Служба и похвала. Друк супрасльскі 1786 г., б. 628.
Служба и похвала всѣмъ чудотв. россійскимъ. Друк горадзенскі 1788 г., б. 630.
Служба тихвинской Богородицѣ съ чудесами. Друк горадзенскі 1789 г., б. 630.
Трэбнік. Рукапіс ХVІ–ХVІІ ст., б. 494.
Требникъ. Друк Мамонічаўскі 1618 г., б. 521.
Требникъ. Друк віленскі, Сьвятадухаўскі, 1621 г., б. 533.
Требникъ. Друк Сьвятадухаўскі, віленскі, 1628 г., б. 546.
Требникъ. Друк віленскі 1644 г., б. 562.
Требникъ. Друк магілеўскі 1646 г., б. 563.
Требникъ. Друк віленскі 1697 г., б. 607.
Требникъ. Друк віленскі 1693 г., б. 612.
Требникъ. Друк віленскі 1745 г., б. 618.
Полъуставъ или требникъ. Друк віленскі 1622 г., б. 534.
Полууставъ. Друк евейскі 1637 г., б. 555.
Полууставъ великій. Друк віленскі 1646 г., б. 563.
Полууставъ. Друк евейскі 1646 г., б. 563.
Полууставъ. Друк віленскі 1695 г., б. 580.
Чынъ споведзі. Рукапіс ХVI ст., б. 494.
Правило ко св. причащенію. Друк магілеўскі 1736 г., б. 618.
Чинъ мироваренія. Друк віленскі 1768 г., б. 620.
Скитское покояніе. Друк супрасльскі 1788 г., б. 629.
Покаяніе (скитское) съ челобитною. Друк супрасльскі 1788 г., б. 630.
Каноник або акафистник. Скарынаўскі, друк 1517–1519 г., б. 293.
Канонникъ. Друк горадзенскі, 1790 г., б. 631.
Канонникъ. Друк віленскі 1794 г., б. 634.
Канонникъ. Друк віленскі 1798 г., б. 637.
Акаѳїсты на всю неделю. Друк скарынаўскі 1517–1519 г., б. 293.
Акаѳисты всеседмичные. Друк 1628 г., б. 545.
Акаѳисты и каноны. Друк магілеўскі 1693 г., б. 580.
Акаѳисты всеседмичные. Друк магілеўскі 1698 г., б. 607.
Акаѳисты. Друк. магілеўскі 1728 г., б. 614.
Акаѳисты. Друк магілеўскі 1798 г., б. 637.
Малая подорожная книжица. Малітвеннік Ф. Скарыны, друк. 1525 г., б. 298.
Анѳологіонъ, албо цвѣты молитвъ избранныхъ. Друк евейскі 1613 г., б. 514.
Молитвословъ. Друк віленскі, Сьвятадухаўскі 1615 г., б. 518.
Молитвословъ. Друк мамонічаўскі 1639 г., б. 550.
Малітвеннік. Друк кутэінскі 1631 г., б. 552.
Молітвы повседневныя. Друк вілен., Сьвятадух. 1635 г., б. 553.
Ефімеріоs си есть дневникъ Всегдашнихъ Млтвъ. Друк віленскі 1652 г., б. 571.
Молитвословъ трехъакаѳистный. Др. віленскі 1693 г., б. 580.
Молитвословецъ. Друк магілеўскі 1695 г., б. 580.
Молитвословъ. Друк магілеўскі 1695 г., б. 580.
Молитвословъ. Друк магілеўскі 1695 г., б. 580.
Молитвословъ. Друк магілеўскі 1743 г., б. 618.
Молитвословъ. Друк віленскі 1769 г., б. 620.
Вирше съ трагедіи Хс. Пасхонъ. Друк львоўскі 1630 г., б. 550.
Богагласьнік. Рукапіс полацкі 1660 г., б. 576.
Пѣснословъ, свѣтоносное воспѣваніе Господа Бога. Друк віленскі 1171 г., б. 622.
Величанія, по всядни и въ праздники пѣваемая. Друк віленскі 1778 г., б. 623.
Ірмолог. Рукапіс ХVІ ст., б. 494.
Ирмолог. Друк евейскі 1642 г., б. 562.
Ірмологій нотны. Рукап. ХVІІ ст., б. 577.
Ірмалогій нотны. Рук. вітабскі ХVІІ ст., б. 585.
Ирмологъ. Друк магілеўскі 1700 г., б. 608.
Осмогласникъ Гарабурдаўскі, друк у Вільні 1582 г., б. 429.
Тріодь. Рукапіс горадзенскі 1466 г., б. 163.
Трипѣснецъ (тріодіонъ) цвѣтоносный. Мамонічаўскі, віленскі, 1609 г., б. 508.
Тріодь постная. Друк каля 1609 г., б. 508.
Трефологіонъ. Друк кутэінскі 1647 г., б. 564.
Трэфологій або празднея. Рук. ХVII ст., б. 586.
Трѵфологіоn или цвѣтословъ. Друк магілеўскі 1747 г., б. 618.
Октоіх. Рукапіс менскі ХІV стаг., б. 134.
Октоихъ. Гарабурдаўскі, друк віленскі 1582 г., б. 430.
Октоикъ. Друк дэрманскі ХVІІ ст., б. 503.
Октоихъ. Друк магілеўскі 1730 г., б. 617.
Октоихъ, сирѣчь осмогласникъ. Друк магілеўскі 1747 г., б. 618.
Октоихъ. Друк магілеўскі 1754 г., б. 619.
Часовникъ. Друк віленскі 1596 г., б. 470.
Часаслоў. Рук. віленскі ХVІ ст., б. 494.
Часословецъ. Друк віленскі, мамонічаўскі 1601 г., б. 501.
Часословъ. Друк евейскі 1612 г., б. 513.
Часословецъ. Друк віленскі мамонічаўскі, 1617 г., б. 521.
Часовникъ. Друк віленскі 1627 г., б. 541.
Часословъ со псалтирью. Друк віленскі 1631 г., б. 550.
Часовникъ. Друк кутэінскі 1632 г., б. 552.
Часословъ. Друк віленскі 1637 г., б. 553.
Часословъ. Друк. евейскі 1645 г., б. 562.
Часословъ. Друк магілеўскі 1697 г., б. 607.
Часовникъ. Друк магілеўскі 1701 г., б. 609.
Часословъ. Друк магілеўскі 1703 г., б. 609.
Часовникъ. Друк магілеўскі 1713 г., б. 612.
Часословъ. Друк віленскі 1772 г., б. 621.
Часословъ. Друк віленскі 1776 г., б. 623.
Часовникъ. Друк віленскі 1788 г., б. 629.
КАТАЛІКІ СЛАВЯНСКАГА АБРАДУ (УНІЯТЫ) карысталіся тыміж самымі літургічнымі і малебнымі кнігамі, што і праваслаўныя. Аднак захаваліся помнікі перапісываныя і друкаваныя з ініціятывы уніятаў, да гэткіх належаць:
Служебникъ. Друк віленскі 1624 г., б. 539.
Служебникъ. Друк супрасльскі 1695 г., б. 580.
Леітоѵргікоn сі есть служебникъ. Друк супрасльскі 1727 г., б. 613.
Леітоѵргікоn си есть служебникъ. Друк супрасльскі 1763 г., б. 620.
Служебникъ. Друк віленскі, валадковічаўскі 1773 г., б. 622.
Требникъ. Друк віленскі 1624 г., б. 540.
Требникъ языкославенскій. Друк супральскі 1636 г., б. 617.
Послѣдованіе постригу въ малый иноч. образъ. Друк супральскі 1697 г., б. 607.
Канонникъ. Друк супрасльскі 1788 г., б. 629.
Каноннникъ. Друк супрасльскі 1791 г., б. 633.
Акафіст Богародзіцы. Друк славяно-лацінскі ХVIІ–ХVIIІ ст., б. 586.
Евхологіоn, сирѣчь молитвенникъ. Друк супрасльскі 1766 г., б. 620.
Анѳологіоn. Друк супрасльскі 1783 г., б. 624.
Соборникъ. Друк супрасльскі 1791 г., б. 633.
Тріодь цвѣтная. Фіолеўская, друк кракаўскі 1483 г., б. 168.
Тріодь постная. Друк фіолеўскі 1491 г., б. 169.
Тріодь цвѣтная. Друк супрасльскі 1793 г., б. 634.
Октоихъ. Фіолеўскі, друк. кракаўскі 1491 г., б. 169.
Жыровіцкі богагласьнік. Рукапіс ХVІІ ст., лацінікай, б. 586.
Пѣсни набожныя. Друк 1791 г., б. 633.
Молитвы повседневныя. Друк віленскі, Сьвятатроецкі 1596 г., б. 469.
Молитвы повседневныя. Друк віленскі 1602 г., б. 501.
Часословъ. Фіолеўскі, друк. ў Кракаве 1491 г., б. 169.
Часословъ. Друк супрасльскі 1772 г., б. 621.
Часовникъ. Друк супрасльскі 1778 г., б. 623.
Часовникъ. Друк супрасльскі 1780 г., б. 623.
Часословъ. Друк супрасльскі 1786 г., б. 624.
Часовникъ. Друк супрасльскі 1790 г., б. 631.
Часословъ налойный. Друк супрасльскі 1793 г., б. 634.
РЫМА-КАТОЛІКІ пачыналі перакладаць сваю літургічную пісьменнасьць у ХV ст., але хутка гэту мысль закінулі і толькі ў канцы ХVІII ст. с пачыну езуітаў і біскупа Сестржэнцэвіча пачалі заводзіць крыўскую мову ў дадатковым набажэнстве. Захаваліся, або ведамы гэткія помнікі гэтай пісьменнасьці:
Как ся мша чтеть Римским обычаем ма(тце Божіей. Рук. ХV ст., б. 182.
Лацінскія малітвы ХV ст., б. 182.
Kantyczka, albo nabožne pieśni w narzeczu Połockim. Друк полацкі 1774 г., б. 662.
Nabožnyje pieśni. Гл. б. 633.
РЭФОРМАТЫ сваей малебнай пісьменнасьці ў крыўскай мове ня вытварылі, аднак спробы былі, сьведчыць аб гэтым паніжшы рукапіс:
Арыянскі рэлігійны сьпеўнік (да 50 песень), ХVІ ст., б. 383.
МАГОМЭТАНЕ мелі свае малебныя тэксты ў крыўскай мове, пісаныя літарамі арабскімі, але дагэтуль тэксты гэты яшчэ не адчытаны.
V. Катэхізмы.
Катихизисъ. С. Зызаняга, друк віленскі 1595 г, б. 459.
Пункты данные священникомъ отъ преосвященного Исаіи Копинского, митрополиты Кіевского. Рук. 1631 г., б. 550.
Дедаскаліа, албо наука о седми сокраментах. Друк. кутэінскі 1637 г., б. 556.
Събраніе короткой науки о артикулахъ вѣры. Друк 1645 г., б. 562.
Дидаскалія, альбо наука о седми сокраментахъ. Друк магілеўскі 1653 г., б. 571.
Катехизисъ. Друк магілеўскі 1661 г., б. 577.
Краткое поученіе о седми сакраментахъ. Друк чарнегаўскі 1716 г., б. 612.
Китихизисъь. Друк магілеўскі 1775 г., б. 619.
Катихизисъ. Друк магілеўскі 1761 г., б. 620.
Катихизисъ. Друк магілеўскі ў палове ХVІІI ст., б. 620.
Катихизисъ. Друк у Горадне 1784 г., б. 624.
Катихизисъ, по литовски оглашеніе. Друк горадзенскі 1788 г., б. 630.
КАТАЛІКІ СЛАВЯНСКАГА АБРАДУ (УНІЯТЫ) мелі свае асобныя катэхізмы ўжо ад пачатку ХVІІ ст., да гэтых належаць:
Катахизисъ. Сьвятатроецкі віленскі 1628 г, б. 546.
Регулы Іосафата Архіепіспа Полоцкого списаны для презвитеровъ. Рук. ХVІІ ст., б. 529.
Катехизмъ ад слуги божого Іосафата. Рукапіс 1700 г., б. 530.
О сакраментахъ. Белазораўскі катэхізм, друк полацкі 1697 г., б. 607.
Собраніе припадковъ краткое, имѣющее въ себѣ науку о сакраментахъ. Друк супрасльскі 1722 г., б. 612.
О артикулахъ вѣры наука. Друк супрасльскі 1788 г., б. 629.
Катэхізм уніяцкі. Рукапіс канца ХVІІI ст., б. 634.
РЫМА-КАТАЛІКІ хоць пры катэхізаціі паслугоўваліся крыўскай мовай, але помнікі панішчаны ў канцы ХVIII і першай палавіне XIX ст.; дагэтуль ведамы толькі два помнікі гэтай пісьменнасьці (да ХІХ ст.).
Катехизмъ. Поссэвінаўскі, друк віленскі 1585 г., б. 431.
Каталіцкі (уніяцкі?) катэхізм. Рук. канца ХVІІI ст., б. 634.
РЭФОРМАТЫ шырока карысталі крыўскай мовай пры навучаньні веры, аднак помнікаў гэтай пісьменнасьці захавалася не шмат:
Арыянскі катэхізм. Друк XVI ст., б. 383.
Катихисисъ. С. Буднага, друк несьвіжскі 1562 г., б. 384.
Катехизис. Лютаранскі, штокгольмскі, 1617 г., б. 521.
Катихизисъ. Лютаранскі, штокгольмскі, 1628 г., б. 545.
VІ. Апокрыфічная пісьменнасьць.
Хрысьціянства прыйшло да нас з усімі гэрэзіямі і сэктамі, якія да ХІ ст. істнавалі ў візанціі і палуднёва-славянскіх землях. Староннікі гэтых сэкт стараліся пашырыць свае пераконаньні паміж нованавернутымі ўсходнымі славянамі і дзеля гэтага, разам с першымі богаслужэбнымі кнігамі, трапілі да нас і кнігі апокрыфічнага зьместу. З дахаваўшыхся помнікаў, а яшчэ болей з нашей этнолёгіі відаць, што найвялікшы ўплыў на першапачатнае нашае хрысьціянства мела богумільская сэкта.
Сказаніе о Христосѣ и о антихристѣ. Рукапіс ХІІ ст., б. 36.
Жыцьцёпіс сьв. Мэркурыя Смаленскага ХІІІ ст., б. 52.
Посланья Тиверею Цѣсарю. Рук. ХV ст., б. 182.
Мученія св. Георгія. Рукапіс ХV ст., б. 182.
Слово Иеремии презвитора яко Христосъ плугомъ оралъ. Рукапіс ХVІ ст., б. 371.
Сказанье о великодни. Рук. ХVІ ст., б. 372.
Казанье сьвятаго Кирилла патріархи Іерусалимъского. Друк 1596 г., б. 467.
Слова г(о)с(под)а спа(са) нашего наказаніе всему православному християнству. Рук. ХVІ ст., б. 492.
Слово о последне(м) времени. Рук. ХVІ ст., б. 492.
Проречения с(вя)ты(х) пр(о)р(о)къ о х(рыст)ѣ І(ісу)сѣ. Рукапіс ХVІ ст., б. 492.
Починается ре(ч) о тре(х) ставехъ. Рук. ХVІ ст., богумільскі апокрыф, б. 493.
Чу(д) с(в)тго Егоргия о змиї. Рукап. ХVІ ст., б. 493.
Початокъ вопросомъ о смыслу разума. Богумільскі апокрыф, рук. ХVІ ст., б. 493.
Страданіе і подвизи стго апостола і еѵвангеліста Матѳея. Рук. ХVІ ст., б. 493.
Страданіе… стго Ѳилиппа. Рукапіс ХVІ ст., б. 493.
Посланіе написано(е) отъ авгаря ц(а)ря к г(спд)у нашему І(су)с Х(рст)у. Рукапіс ХVІ ст., б. 493.
Слово о древѣ крестномъ. Рукапіс ХVІ стаг., б. 494.
Страсти Христовы. Друк 1689 г., Евангельская повесьць з дамешкай апокрыфічнага элемэнту, б. 579.
Розмова царя Давыда з царемъ волотомъ волотовичемъ. Апокрыфічная легенда, рукапіс ХVIII ст., б. 582.
Страсти Христовы. Евангельская повесьць з дамешкай апокрыфічнага элемэнту, друк 1788 г., б. 629.
Страсти Христовы. Друк 1789 г., б. 630.
Страсти Христовы. Друк 1794 г., б. 634.
Загадкі цара Давыда. Рук. ХVIII ст., б. 635.
О двенадцати пятницах. Рукап. ХVIІІ ст., б. 635.
Лист Іисуса Христа, сьвятое письмо. Рук. ХVIII ст., б. 635.
О дванадцати мукахъ. Рук. ХVIII ст., б. 635.
Страсти Христовы. Друк 1795 г., б. 636.
Сонъ Богородицы. Рук. ХVIII ст., б. 636.
РЫМА-КАТАЛІЦКІ Захад ня менш ад візантыйскага Ўсходу любаваўся ў апокрыфічнай пісьменнасьці, якая трапляла да нас праз пасрэдніцтва чэхаў і палякаў, а такжа безпасярэдна з лацінскіх арыгіналаў. Да гэткіх належаць:
Мука Господа нашого Ісуса Хрыста. Дапушчальна-Нікодэмава Евангельле. Рук. ХV ст., б. 180.
О оумученіи пана наше(го) Есу(са) Криста. Рук. ХV ст., б. 180.
Повесьць аб трох каралёх. Рук. ХV ст., б. 180.
О плачи матки о сыну (Плач Богародзіцы). Рукапіс ХV ст., б. 182.
О оустани кристусовѣ из мертвых, рукапіс ХV ст., б. 182.
Повесьць аб трох каралёх. Рукапіс ХVІ ст., б. 492.
РЭФОРМАТЫ ў мэтах пашырэньня сваей навукі ўтварылі апокрыф, які быў пашыраны і ў нас:
Ліст полаўца Івана Смеры да в. кн. Валадзімера. Рукапіс 1567 г. Арыянскі апокрыф, б. 395.
VІІ. Рэлігійна-полемічная пісьменнасьць.
Змаганьне Візантыі з Рымам было перанесена на наш грунт ужо ў першыя векі хрысьціянства, але арыгінальныя творы пачалі ў нас пісаць толькі пасьля прыняцьця каталіцтва пануючай дынастыяй (Ягайла). Аднак самая гарачая полеміка завязуецца толькі ў канцы ХVІ ст., с прычыны пранікшага ў край рэформацкага руху, і, ўрэшце, с прычыны берасьцейскай рэлігійнай уніі, выбухае цэлая бура полемікі паміж уніятамі і праваслаўнымі.
ПОЛЕМІЧНЫЯ ТВОРЫ ПІСАНЫЯ ПРАВАСЛАЎНЫМІ:
Полемічны зборнік супроць лаціннікаў. Рук. ХVІ ст., б. 134.
Книга зовомая приточникъ. Полемічны твор супроць жыдоўствуючых, рук. ХV ст., б. 180.
Списанія противъ люторовъ. Рук. пач. 1580 г., б. 422.
Ліст супрасльскага ігумена Каліста. Полемічны твор супроць лаціннікаў з 1511 г., б. 423.
Особое мовене до жнидовъ подъ короткими словы отъ всихъ пророковъ о Христѣ. Рук. 1580 г., б: 423.
Слово нѣкогда давно на римянъ у старыхъ кройникахъ писано о ихъ отщепенстве. Рук. 1580 г., б. 424.
Посланіе до латынъ изъ ихъ же книгъ. Рук. 1581 г., б. 424.
Листъ Іеремеи патріархи Констанътинопольскаго напоминальный. Друк 1596 г., б. 469.
Апокріsis. Полемічны твор супроць уніі, друк 1597 г., б. 470.
Кратковременный отвѣтъ Ѳеодула. Полеміка с П. Скаргай. Рукап. ХVІ ст., б. 478.
Полемічны сборнік 1597 г. Полеміка з уніятамі, б. 479.
Ектесисъ. Выступленьне супроць Берасьцейскага сабору, друк. 1597 г., б. 479.
Исторіа о листрикійскомъ, то есть, о разбойническомъ ферарскомъ або флёрентынскомъ синодѣ. Др. 1598 г., б. 480.
Отписъ на листъ въ Бозѣ велебного отца Ипатіа. Друк 1598 г., б. 480.
Лісты навелебнѣйшага и всесвятѣйшаго киръ Мелетія передъ тым Александрыйскаго, а теперь уже Константинопальскага патріархи. Рук. ХVІ ст. Выступленьне супроць уніі, б. 482.
Акт дысыдэнцкай конфэдэраціі 1599 г. Акт абвінавачаньня супроць каталікоў, б. 483.
Поученіе новосложенное во литваніи нарицаемымъ цоззлшз логоѳетомъ. Рук. ХVІ ст. ў абарону праваслаўя, б. 484.
Сказанія полезнаа о латинохъ, когда отлучишися отъ грекъ и св. Божія церкве. Рук. ХVІ ст., б 494.
Трактат супроць лаціннікаў ХVІ ст., б. 494.
Полемічны трактат супроць рожнаверцаў, канца ХVІ ст., б. 495.
Против повести нинешнихъ безбожныхъ еретиковъ. Супрасльскі полемічны трактат супроць рэформаціі. Рук. ХVІ ст., б. 496.
Отъ прота святыя горы, Аѳонскія и всего собора ихъ Янушу королю угорскому пасланіе. Трактат супроць рэформаціі. Рук. ХVІ ст., б. 500.
О образѣхъ. Трактат супроць рэформаціі. Рукапіс ХVІІ ст., б. 501.
Вопросы и отвѣты православному зъ папежникомъ. Адпор каталіком, рук. ХVІІ ст., б. 501.
Листъ Мелетія патріархи Александрійского. Друк. ХVІІ ст., б. 505.
Сказаніе вкратцѣ о ересехъ тридесяти и четырехъ. Рукапіс ХVІІ ст., б. 506.
Ѳриnоs, то есть Ляментъ единой вселенской апостольской восточной церкве. Друк. ХVІІ ст., б. 508.
Здане премудрого и велможного мужа и пана Іоанна Щасного Герборта. Рук. ХVІІ ст., б. 513.
Отписъ на листъ унитовъ Виленскихъ. Выступленьне ў абарону праваслаўя. Друк. ХVІІ ст., б. 519.
Палинодія, або книга обороны каѳолической святой апостолской Всходней церкви. Рукап. ХVІ ст., б. 532.
Вѣра св. каѳолическія и апостольскія церкве. Друк. ХVІІ ст., б. 540.
Антидотъ, албо отповедь ня ядомъ преполненое Антидотумъ противко Апологіі Мелетія Смотрыцкаго. Друк. 1629 г., б. 547.
Діаріушъ албо списокъ дѣевъ правдивыхъ, въ справѣ помноженя и объясненя вѣры православное голошеный. Атанаса Філіповіча. Рук. 1637 г., б. 555.
О фалшованю писмъ словенскихъ. Рукапіс ХVІІ ст., б. 572.
Вѣра православная восточныя церкве. Друк. 1735 г., б. 617.
ПОЛЕМІЧНЫЯ ТВОРЫ ПІСАНЫЯ ЎНІЯТАМІ.
Унія альбо выкладъ преднейшихъ артыкуловъ ку зъодноченью грековъ с костеломъ Рымскимъ належащыхъ. Друк. 1595 г., б. 454.
Описанье и оборона събороу роуского берестейского. Друк. 1596 г., б. 470.
Справедливое описанье поступку и справы сыноду берестейского, 1597 г. Твор на апраўданьне уніі, б. 479.
Листъ Ипатія Потея до князя К. К. Острожского 1598 г., б. 479.
Отписъ на листъ. Клірыка Острожского, ад Іп. Поцея, б. 483.
Антиризисъ или апологія. Апраўданьне уніі. Друк 1599 г., б. 483.
Зачапка мудраго латынника зъ глупымъ русиномъ въ диспутацію. Рукапіс ХVІ ст., б. 495.
Аполёгія флёрэнтыйскага сабору. Рук. ХVІ ст., б. 503.
Оборона собору флорентійскаго. Друк. ХVІІ ст., б. 503.
Посельство до папежа рымъского Сикста ІV. Рук. ХVІІ ст., б. 504.
Гаръмонія. Апраўданьне уніі, рук. ХVІІ ст., б. 506.
Ѳeses. Праграма публічнай дыскусіі на рэліг. тэмы. Друк ХVІІ ст., б. 508.
Полемічныя творы Іозафата Кунцэвіча. Рук. ХVІІ ст., б. 518.
Оборона едности церковной. Друк ХVІІ ст., б. 520.
О вѣрѣ единой, святой, соборной апостольской церкви. Рук. ХVІІ ст., б. 525.
Апологія, Мелеція Сматрыцкага. Друк. 1628 г.
Протэстація, Мелеція Сматрыцкага. Друк. 1628 г., б. 545.
Аполлеіа Апологїи. Друк 1628 г., б. 545.
Пареnеsis, или увѣщаніе къ Виленской братїи. М. Сматрыцкага. Друк 1628 г., б. 546.
ЕXETHESIS Мелеція Сматрыцкага. Друк 1629 г., б. 547.
VIII. Каляндары.
Календарь новый. Друк ватыканскі 1596 г., б. 465.
Календаръ або мѣсяцесловъ хрестіянскій. Друк супрасльскі 1726 г., б. 613.
Календар на 1727 г. Друк кенігсбэргскі, б. 614.
Календар Грэко-Рускі. Друк кэнігсбэргскі 1730 г., б. 617.
Святцы. Друк супрасльскі 1774 г., б. 623.
Святцы съ кратк. житіями. Друк супрасльскі 1786 г., б. 625.
Святцы. Друк супрасльскі 1788 г., б. 629.
Святцы. Друк супрасльскі 1796 г., б. 636.
ІХ. Памяньнікі.
Кожды манастыр меў кнігу ў якую ўпісываў на вечнае памінаньне сваіх дабрадзеяў і колятараў; нажаль да нашых часаў дахавалася гэтых, цэнных для гісторыі, кніг не шмат і то толькі с пазьнейшых часаў.
Памяннік сангушкоўскі ХV ст., б. 179.
Віленскі памяннік ХVІ ст., б. 487.
Полацкі памяннік ХVІ ст., б. 487.
Слуцкі памяннік ХVI ст., б. 487.
Суботникъ, 1610 г., б. 512.
Супрасльски памяннік, 1631 г., б. 550.
Жыровіцкі памяннік. Рукапіс ХVІІ ст., б. 585.
Вялікарыцкі памяннік. Рукапіс ХVІІ ст., б. 585.
Грозаўскі памяннік. Рукапіс ХVІ–ХVІІ ст., б. 585.
Дзятлавіцкі памяннік. Рук. ХVII ст., б. 585.
Х. Гісторапісь.
Летапісаньне зачалося ў нас вельмі рана: сьв. Еўфрасінія сьпісывала ў ХІІ ст., полацкія летапісы; працьвітала летапісаньне і ў Смаленску, аднак, як Полацкія, так і Смаленскія летапісы загінулі, мейсца іх заступілі Літоўскія Летапісы, уложаныя не раней ХV ст. і Рускія Летапісы, сьпісаныя ў ХІІ ст., але дайшоўшыя ў сьпісках толькі канца ХV ст. Першыя зьмяшчаюць цалком нашу гісторыю, ў другія наша гісторыя ўвайшла паасобнымі ўстаўкамі. Цэнны для нашай гісторыі матэр’ял зьмяшчаюць Хронографы, сьпісываныя крывічамі, распрацоўка якіх яшчэ толькі распачата. Але найважнейшую крыніцу нашай гісторапісі становіць Мэтрыка Літоўская, і, побач з ей, мільёны рожнаякіх грамат, актаў, прывілеяў і лістоў, цэнных як для гісторыка так і для філёлёга.
Кроніка Амартолы, рук. ХІІІ ст. Зьмяшчае ўсясьветную гісторыю, ад стварэньня сьвету да 842 г., б. 86.
Летапіс прусаў, рук. ХІІІ ст., б. 100.
Летапіс Абрамкі, або віленскі сьпісак. Рукапіс 1492 г., б. 176.
Кроніка Малалы, рукапіс ХV cт., Антыохіец Малала напісаў сваю кроніку ў VІ ст. па Н. Х.; яна зьмяшчае гісторыю ад стварэньня сьвету да 563 г., б. 188.
Радзівілаўскі або Кенігсбэргскі летапіс. Рукапіс ХV ст., б. 188.
Летапісы вялікага князьства Літоўскага. Апісаньне захаваўшыхся сьпіскаў, б. 189.
Лѣтописецъ Великого кнзства Литовъского и Жемоитъского. Перадрук сьпіску бібліатэкі графа Рачынскага, б. 200–241.
Ліст аб разьбіцьці маскоўскага войска пад Улай і Дуброўнай 1564 г. Прычынак да гісторапісі, б. 391.
Летописец, то есть Кроника… Перапрацоўка кронікі Марціна Бельскага (Kronika wszystkyego swyata), б. 399.
Дзеньнік люблінскаго сойму 1569 г. Прычынак да гісторапісі, б. 400.
Отпісы Філона Сымонавіча Кміты Чорнабыльскага, 1573–1574 г. Прычынак да гісторапісі, б. 417.
Дзеннік Фёдара Еўлашэўскага (1546–1604). Прычынак да гісторапісі, б. 484.
Кро(и)ніка словяновъ. Перапрацоўка кронікі Мацея Стрыйкоўскага, б.б. 485–86.
Летапіс Быхаўца сьпісак ХVІ стаг., б. 490.
Сьпісак з Ізборніка 1073 г., пісаны ў ХVІ ст. б. 490.
Хронографы віленскай Публ. бібл. (№ 109 і № 110), б. 522.
Гісторыя бытанскага манастыра. Рук. 1620 г., б. 531.
Книга глаголемая кройникъ сирѣчь собраніе отъ многихъ лѣтописецъ. Рукапіс ХVІІ ст., б. 570.
Хронографъ. Рукапіс пачат. ХVІІ ст., СПБ. Публ. бібліатэкі, № 5, б. 571.
Хронографъ. Рукапіс пачат. ХVІІ ст., СПБ. Публ. бібліатэкі, № 158, б. 571.
Кройника з лѣтописцевъ стародавны(х). Рукапіс 1681 г., б. 578.
Коро(т)кое описа(н)е кроники по(л)ской. Рукапіс ХVІІ ст., б. 578.
Кіяўскі летапіс. Апісуе падзеі на Палесьсі і на Валыншчыне, б. 585.
Працес кананізаціі Іозафата Кунцэвіча. Прычынак да гісторапісі. Рукап. канца ХVІІ ст., б. 586.
Мэтрыка В. Кн. Літоўскага, б. 587–604.
Доношеніе о случившемся бою въ Курляндіи. Друк 1705 г. Прычынак да гісторапісі, б. 610.
Рэляція аб адбіцьці ад Пецярбурга швэдзкага генерала Мэйдэля. Прычынак да гісторапісі, друк 1705 г., б. 610.
Присяга яковую оучинили на съѣздѣ въ Новогродку паны сенаторы и иншїи станы. Прысяга цару Пятру І. Друк 1707 г., б. 611.
ХІ. Мастацкая пісьменнасьць.
О дѣвах Смоленскихъ како игри творили. Легенда ХІ ст., б. 20.
Слова аб палку Ігара. Трубадурская паэма ХІІ ст., б. 47.
Паход Альгерда на Маскву. Гістарычная повесьць ХІV ст. б. 115.
Повесьць аб бітве кн. Вітаўта з царом Тамір Кутлуем. Летапісная повесьць ХІV ст., б. 130.
Повесць аб Грунвальдзкай бітве, б. 144.
Пахвала Вітаўту. Трубадурскі рапсод ХV ст., б. 178.
Александрыя. Сказанье коли пришо(л) Алекса(н)дръ на Индииска(го) ц(а)ря Пора и поразилъ его. Рыцарская повесьць ХV ст., б. 183; рукапіс з 1697 г., б. 587.
Повѣсть о троѣ. Гэроічная повесьць, рук. пачатку ХVІІ ст., б. 187.
Пахвала гэтману в. кн. Літоўскага, князю Астрожскаму. Трубадурскі рапсод ХVІ ст., б. 280.
Вершы Ф. Скарыны, бб. 284, 290.
Повесть о витязях с книгъ сэрбъских, а звлаща о славномъ рицэри Трисчан(е), о Анцалоте и о Бове и иншихъ многих витезехъ добры(х). Рукапіс ХVІ ст., б. 372.
Исторыя о княжати Кгвидоне. Рыцарская повесьць, рук. ХVІ ст., б. 374.
Книга о Таодуле рыцери. Містычная повесьць ХVI ст., б. 378.
Сказание о Сивилле пророчици. Містычная повесьць ХVІ ст., б. 378.
Арыянскі катэхізм. Рэлігійны памфлет ХVІ ст., б. 383.
Хронологія. Вершы Андрэя Рымшы, друк 1581 г., б. 424.
Эпіграма на гэрб Сапегаў, верш Андрэя Рымшы, друк 1588 г., бб. 427–428.
Прамова Мялешкі, каштэляна смаленскага, на сойме ў Варшаве, ў 1589 годзе, Палітычны памфлет канца ХVІ ст., б. 446.
История о Атыли короли угоръском. Рыцарская повесьць, рукапіс 1594 г., б. 452.
Собранье короткихъ а узловатыхъ повѣстей, которыя ся по кгрецку зовутъ апоѳегмата. Зборнік сярэднявекавых прыповясьцяў, рукапіс ХVІІ ст., б. 502.
Панэгірык на гэрб Сапегаў, Леона Мамоніча, друк 1609 г., б. 508.
Эпіграма на гэрб князёў Агінскіх, б. 513.
Вѣршѣ на жалостный погребъ зацного рыцера Петра Конашевича. Друк 1622 г., б. 534.
Панэгірыкъ Пятру Магіле. Верш, друк 1632 г., б. 552.
Дышкурсъ жыдовина зъ скоморохомъ. Жарт, рук. ХVІІ ст., б. 558.
Sieńko Nalewayko Pouczyciełowi Saskiemu Pouczenie o Hreczysie, Pryjatelskoie posyłaiet. Сатыра вершам, друк 1642 году, б. 561.
Інтэрмэдзія: „Comedia de Iakob et Ioseph Patriarchis“. Рукапіс Пылінскага, 1651 г., б. 567; „Intermedium de schysmatico et vnito catholico“, б. 570.
Ліст Комуніякі да вояводы смаленскага Абуховича. Палітычны памфлет сярэдзіны ХVІІ ст., б. 576.
Зборнік інтэрмэдзій, другой палавіны ХVІІ ст., б. 579.
Рымскія дзеяньні (Gesta Romanorum). Зборнік сярэднявекавых легенд, рукапіс ХVІІ ст., б. 581.
Інтэрмэдзія „Daemon et pueri illus, Rusticus, ludeus“. Рукапіс ХVІI ст., СПБ. Публ. бібл., б. 581.
Розмова царя Давыда з царемъ Волотом Волотовичемъ. Апокрыфічная легенда, б. б. 582–84.
Триумфъ польскѣй музы по отрыманымъ над шведами звитяжствѣ. Панэгірык цару Пятру І, пісаны Гурчынам. Друк 1706 г., б. 610.
Зборнік інтэрмэдзій першай палавіны ХVIIІ ст., І. „Colonus Studiosus“. ІI. „Colonus et Studiosus fugitivus“. III. „Literat, Wieśniak, Samochwalski“. ІV. „Aulicus, Puer, Dominus, Cocus“. V. „Ludus Fortunae“, б. 614.
Зборнік інтэрмэдзій. Рукапіс Смаленскі ХVІII ст., б. 618.
Зборнік інтэрмэдзій. Рук. 1771–1776 г., б. 621.
Інтэрмэдзія другой палавіны ХVIIІ ст. „Rusticus et ludeus“, б. 621.
Зборнік інтэрмэдзій 1787 г., I. „Cłop, Żyd, Djabeł, Pokutujący“. ІI. „Doktor przymuszony“, б. 625.
Калядная песьня 1790 г., б. 631.
Энэіда навыварат. Паэма канца ХVІІІ або пач. ХІХ ст., б. 637.
ХІІ. Дыплёматыка.
Аддзел дыплёматыкі ў нашай пісьменнасьці па сваей гістарычнай цэннасьці заслуговуе асаблівай увагі. Усе акты гэтага аддзелу пісаны мовай жывой, народнай, якая ў свой час ва ўсходнай Эўропе панавала ў дыплёматыцы нараўне з лацінай.
Угодчая грамата Полацка з немцамі 1200 году, б. 62.
Умова Полацка з Рыгай 1210 г., б. 63.
Угодчая грамата крывічоў з немцамі 1214 г., б. 64.
Умова Смаленска і Полацка з Рыгай 1223 г., б. 65.
Сьпіскі Смаленскай умовы з немцамі 1229 году, т. зв. Смаленскай тарговай праўды, б. 65.
Угодчая грамата Смаленска з Рыгай, пасьля 1230 году, б. 73.
Умова Смаленска з Рыгай каля 1250–1260 г.г., б. 77.
Грамата князя Гердзеня Вітабскага і Полацкага 1264 году, б. 77.
Грамата Полацкага князя Ізяслава да крыжакоў і рыжанаў, каля 1265 году, б. 83.
Грамата Ізяслава князя Вітабскага, каля 1265 г., б. 84.
Карная грамата князя Мсьціслава валынскага[1] берасьцейскай зямлі, 1289 г., б. 84.
Грамата Рыжскага архібіскупа вялікаму князю Федару Расьціславічу Смаленскаму 1281–1297 г., б. 86.
Грамата Смаленскага князя Федара Расьціславіча ў Рыгу 1284 г., б. 86.
Грамата Смаленскага князя Федара Расьціславіча аб званох 1284 г., б. 84.
Грамата Смаленскага князя Александра Глебавіча, канца ХІІІ ст., б. 87.
Пацьверджаньне граматы 1229 г. Смаленскага князя Александра Глебавіча, пасьля 1297–1298 г., б. 87.
Полацкая грамата канца ХVІ ст., б. 88.
Грамата Рыжскіх купцоў Вітабскаму князю Міхайле Канстантынавічу, каля 1300 г., б. 88.
Угодчая грамата Гедыміна з Немцамі 1323 г., б. 102.
Умова Рыгі з Полацкам, каля 1330 г., б. 104.
Умова Гедыміна і яго сыноў — Глеба (Нарымонта) і Альгерда — з Рыгай 1338 году, б. 105.
Грамата кн. Кейстута і Любарта Торунскаму мяшчанству пасьля 1341 г., б. 105.
Угодчая грамата Літоўска-Рускіх князёў з Польскім каралём Казімірам і мазавецкім князямі 1347 г., б. 105.
Умова Смаленскага князя Івана Александравіча з Рыгай 1330–1359 г., б. 113.
Грамата князя Альгерда Канстантынопальскаму патрыарху 1371 г., б. 116.
Грамата Полацкага кн. Андрэя крыжацкаму ордэну, 1385 г., б. 118.
Грамата вял. кн. Александра-Вітаўта Кестутавіча кн. Васілію Карачоўскаму 1386 г., б, 121.
Угодчая грамата Смаленскага князя Юрыя Сьвятаславіча і др. з каралем Уладыславам (Ягайлам) і са Скіргайлам 1386 г., б. 122.
Грамата Уладыслава (Ягайлы) караля Польскага і в. кн. Літоўскага, 1387 г., б. 122.
Грамата князя Дзімітра- Карыбута Альгердавіча на вернасьць каралю Ўладыславу (Ягайле) 1388 г., б. 123.
Грамата кн. Дзімітра Альгердавіча на вернасьць Польскаму каралю Ўладыславу (Ягайле) 1388 г., б. 123.
Прысяжная грамата кн. Сымона Луквёна Альгердавіча на вернасьць каралю Ўладыславу (Ягайле) 1389 г., б. 123.
Паручны запіс князю Сьвідрыгайлу князёў і паноў за Грыдка Канстантыновіча, каля 1392 г., б. 124.
Паручны запіс Разанскага князя Алега Іванавіча польскаму каралю Ўладыславу (Ягайле) 1393 г., б. 124.
Грамата вял. кн. Ўладыслава (Ягайлы), 1394 г. Пісана ў Кракаве, б. 125.
Грамата вял. кн. Вітаўта на імя Рыжскаго бургомістра Ніктіборга 1399 г., б. 129.
Грамата Монтыгірда, намесьніка полацкага, каля 1400 г., б. 141.
Прысяжная грамата князёў Заслаўскіх Польскаму каралю Ўладыславу (Ягайле) 1401 г., б. 142.
Прысяжная грамата Юр’я Давыдавіча Польскаму каралю Ўладыславу (Ягайле) 1401 г., б. 142.
Грамата палачанаў, пісаная ў Рыгу 1404 г., б. 142.
Тарговая умова Рыгі з Палацкам, 1405 г., б. 142.
Умова палачан з рыжскім магістрам 1405 г., б. 142.
Умова Полацка з Рыгай 1407 г., б. 143.
Адрывак тарговай умовы Полацка з Рыгай, каля 1407 г., б. 143.
Грамата кн. Івана Сымонавіча, полацкага намесьніка, да магістрату м. Рыгі 1409 г., б. 143.
Грамата палачанаў без даты, але мабыць 1414 г., б. 145.
Угодчая грамата Разанскага князя Івана Федаравіча з в. кн. Вітаўтам 1430 г., б. 152.
Угодчая грамата Пронскага князя Івана Валадзіміравіча з в. кн. Вітаўтам 1430 г., б. 152.
Ліст мітрапаліта Іоны польскаму каралю Казіміру VІ, 1450 г., б. 158.
Ліст аднаго полацкага зьверхніка Рыжскаму магістрату ХV ст., б. 158.
Пасольскія прамовы в. кн. Казіміра Разанскаму князю Іоанну Федаравічу 1456 г., б. 159.
Ліст мітрапаліта Іоны Полацкаму біскупу Сімеону, каля 1456 г., б. 160.
Ліст мітрапаліта Іоны полацкаму архімандрыту Каллісту, каля 1458 г., б. 162.
Грамата палачан у Рыгу 1465 г., б. 163.
Грамата Полацкага намесьніка Міх. Алехнова Рыжскаму Бурмістру 1465 г., б. 163.
Грамата баяраў і намесьніка полацкага Алехны Рыжскаму бурмістру 1470 г., б. 164.
Угодчая грамата в. кн. Казіміра з Ноўгарадам 1470–1471 г., б. 164.
Грамата баяраў і мяшчанаў полацкіх гор. Рызе 1475 г., б. 164.
Грамата ад баяраў і мяшчанаў полацкіх ў Рызе 1476 г., б. 164.
Угодчая грамата палачан з Рыгай 1478 г., б. 164.
Грамата князя Міхайлы Васілевіча Збараскага 1462 г., „оу Вилни“, б. 165.
Угодчая грамата караля Казіміра с князямі Варатынскімі, Адаеўскімі і інш. 1473 г., б. 165.
Граматя кн. Міхайлы і Канстантына Іванавічаў Астрожскіх 1486 г. „у Вилини“, б. 165.
Пасольства в. кн. Казіміра да вял. кн. Маскоўскага Іоанна Васілевіча 1486 г., б. 165.
Паклонная Рускіх князёў да Царградзкага патрыарха аб благаславеньні на Кіяўскую мітраполію Полацкага біскупа Іоны 1488–1489 г., б. 166.
Грамата палачанъ у Рыгу, канца ХV стаг., б. 179.
Грамата палачанъ у Рыгу канца ХV ст., б. 179.
Ліст аднаго полацкага зьверхніка Рыжскаму магістрату, канца ХV ст., б. 179.
Грамата в. кн. Васіля Дзьмітравіча з Полацка ў Рыгу, канца ХV ст., б. 179.
Листъ отъ цара татарского Мендли-Кгирея до пановъ радъ в. кн. Литовского 1506–1507 г., б. 260.
Посольство до мистра Лифлянтского паномъ Юрьемъ Завитичемъ, 1507 г., б. 263.
Мовы посольскія караля Жыгімонта вялікаму князю Маскоўскаму Васілю Іванавічу 1507 г., б. 264.
Пасольства рады в. кн. Літоўскага да караля Жыгімонта, 1526 г., б. 310.
Граница князьству литовскому зъ землею татарскою, перекопскою, очаковымъ, Бѣлымъ-городомъ и землею волоскою ХVІ ст., б. 334.
Каралеўскае упоўнаважаньне Літоўскім паслом 1541 г., б. 334.
Апісаньне граніц паміж вялікім князьствам Літоўскім і карунай польскай 1546 г., б. 335.
Тайна тайных, Арыстотелева врата. У пятым разьдзеле зьмешчаны рады як адбываць пасольствы, б. 337.
Ліст Баторага да цара Івана Грознага 1579 г., б. 422.
Грамата канстантынопальскага патрыарха Ярэмы 1589 г., б. 444.
Грамата караля Жыгімонта III аб пераезьдзе Патрыарха Ярэмы 1589 г., б. 444.
Ліст кн. Канстантына Астрожскага да Іп. Поцея з 1593 г., б. 449.
Варункі кіяўскага мітрапаліта Рагозы, на якіх можа быць заключана унія з Рымам, 1594 г., ў сьнежні, б. 450.
Посельство до папежа рымъского Сикста ІV. Рук. ХVІІ ст., б. 504.
Наказ ад Новагорадзкага сабору уніяцкіх біскупаў паслом, якія ехалі да праваслаўнага духавенства ў Кіяў умаўляцца аб устаноўленьні патрыархату, 1624 г., б. 539.
ХІІІ. Юрыдычная пісьменнасьць.
Помнікі дзяржаўнага, царкоўнага, тарговага, вайсковага і земскага права.
Самы багаты і цэнны аддзел нашай пісьменнасьці становіць пісьменнасьць юрыдычная. Прывілеі паасобным землям і Пскоўская Судная грамата (1397–1467 г.) дахавалі нам нормы вечавого права. Смаленская тарговая умова 1229 г., дыхавала нормы тарговага права, а тры Статуты В. кн. Літоўскага (1529, 1566 і 1588 г.г.) зьмяшчаюць дзяржаўнае права. Мова ва ўсіх юрыдычных помніках народная, немаль саўсім свабодная ад чужых уплываў.
О поставлении Туровское епископии. Статут царкоўнага права, дадзены ў 1005 годзе, б. 18.
Устаўная грамата Смаленскага князя Расьціслава Мсьціславіча, дадзеная Смаленскай біскупіі ў 1150 годзе, б. 38.
Смаленская Тарговая Праўда 1229 г., б. 65.
Прывілей в. кн. Вітаўта дадзены жыдам ў 1388 г., б. 122.
Прывілей кн. Сьвідрыгайлы Полацкай зямлі, выданы перад 1394 г., б. 125.
Вартскі статут. Рукапіс 1420 году, б. 149.
Вісьліцкі статут. Рукапіс 1423 г., б. 152.
Статут в. кн. Ягайлы. Рукапіс 1423 г., б. 150.
Грамата (прывілей) в. кн. Жыкгімонта віленскім мяшчанам 1432 г., б. 155.
Грамата в. кн. Жыкгімонта гор. Вільні на майборскае права, 1432 г., б. 156.
Прывілейныя граматы в. кн. Казіміра Ягайлавіча віленскім мяшчанам 1440 г. і віленскім купцом 1443 г., б. 157.
Грамата вял. князя Казіміра Магілеўскім мяшчанам 1447 г., б. 158; Магілеўскім баярам, палавіны ХV ст., б. 158.
Прывілейная грамата вял. кн. Сьвідрыгайлы Альгердавіча 1450 г., б. 158.
Устаўная грамата в. кн. Казіміра жыхаром Полацка, каля 1456 г., б. 159.
Прывілей в. кн. Казіміра в. князьству Літоўскаму 1457 г., б. 160.
Грамата караля Казіміра гораду Коўне 1463 г., б. 162.
Судоўнік караля Казіміра Ягайлавіча 1468 г. Заключае ў сабе крымінальны кодэкс, б. 163.
Прывілей Жамойдзкай зямлі караля Александра 1492 г., б. 174.
Прывілей в. кн. Александра 1492 г., т. зв. Magna charta libertatum, б. 174.
Запісь о Смоленской посощинѣ. Рукапіс палавіны ХV ст., зьмяшчае земскае права, б. 179.
Привилей всимъ бояромъ и мѣщаномъ Витебскимъ, 1503 г., б. 251.
Потверженье владыцѣ Полоцкому порядковъ справъ и каноновъ церковныхъ, выписанныхъ черезъ великаго князя Ярослава Владимировича, 1503 г., б. 253.
Привилей владыце, бояромъ и всимъ мещаномъ Смоленскимъ, на права и вольности ихъ, 1505 г., б. 254.
Привилей мѣщаномъ Кіевскимъ 1506 г., б. 260.
Устава сойму Виленского, 1507 г. Зьмяшчае вайсковае права, б. 262.
Потверженье привилею короля е. м. Александра мѣщаномъ Волковыйскимъ, 1507 г., б. 263.
Устава сойму Мѣнского военная, лѣта Божьего 1507 г., б. 264.
Постановенье на соймѣ Новгородскомъ, 1508 году, б. 265.
Члонки, которые маетъ судити стараста въ земли дорогицкой, 1511 г., б. 266.
Потверженье мѣщаномъ полоцкимъ на право майдеборское и иншіе вольности ихъ, 1510 г., б. 268.
Устава караля Жыгімонта мозырскай воласьці ХVІ ст., б. 273.
Судовая каралеўская грамата аб прыўлашчаньні полацкаму ўладыцы Эўфімію архібіскупскага тытулу, 1511 г., б. 274.
Судовая каралеўская грамата аб мейстніцтве уладык, полацкага Эўфімія і Валадзімерскага Васіяна, 1511 г., б. 275.
Привилей бояромъ, мѣщаномъ и всей земли Полоцкой, 1511 г., б. 275.
Пацьверджаньне прывілею жыдом 1514 г., б. 280.
Тотъ листъ о войну писанъ. Каралеўске грамата аб выступленьні ў паход з прычыны аблогі Масквой гор. Смаленска, 1514 г., б. 281.
Форма прысягі вял. князю Літоўскаму, каралевічу Жыгімонту-Аўгусту, 1552 г., б. 308.
Форма прысягі, якую давалі пісары гаспадарскія абыймаючы свой урадъ, 1552 г., б. 309.
Запіс аб рабунках і прымусах кобрынскім падданым ад іх дзяржаўцы Вэнслава Касьцевіча, 1524 г., б. 310.
Ліст караля Жыгімонта старога старцам і ўсім мужам магілеўскай воласьці, 1525 г., б. 310.
Устава дворовъ нашихъ у великомъ князьствѣ Литовскомъ тако въ Виленьскомъ, яко и Троцкомъ повѣтѣхъ, яко ся державцы и врядники справовати мають, 1529 г., б. 312.
Каралеўскі і соймавы статут аб вайсковай павіннасьці, 1525 г., б. 316.
Статут вялікага князьства Літоўскага 1529 г., б. 320.
Статут кушнерскага брацтва ў Вільні, 1538 г., б. 323.
Каралеўская грамата радзе в. кн. Літоўскага аб праследаваньні адступнікаў ад хрысьціянскай веры ў жыдоўства, 1539 году, б. 330.
Тайна тайных, Аристотелева врата. Рукапіс ХVІ ст. зьмяшчае, побач рад мэдычнага і астролёгічнага характару, нормы дзяржаўнага і вайсковага права а такжа дыплёматыку, б. 336.
Устава на волоки господаря короля его милости во всемъ великомъ князьствѣ литовскомъ, 1557 г., б. 339.
Кругакольная каралеўская грамата 1548 г. аб забароне жанком ўступаць ў сужывецтва з жыдамі, туркамі і татарамі, ХVІ ст., б. 379.
Уставы, дадзеныя Літве і абводам жмудзскаму, полацкаму, вітабскаму і мсьціслаўскаму на чацьвёртым Віленскім сойме, 1559 г., б. 380.
Статут вялікага князьства літоўскага 1566 г., б. 394.
Пацьверджаньне прывілею месту Полацку 1580 г., б. 422.
Трибуналъ обывателемъ великого князьства литовского, 1581 г., б. 428.
Прывілей Жыгімонта трэцяго абываталям в. кн. Літоўскага 1588 г., б. 432.
Статут велїкого князства Лїтовского, 1588 г., б. 434.
Прывілей Жыгімонта III 1589 г. брацтву сьв.-троецкаму на шпіталі, школы і друкарню, б. 444.
Прывілей Жыгімонта III біскупам і ўсяму духавенству прыняўшаму унію, 1595 г, б. 452.
Кормчая ХVІ стаг., рукапіс Маскоўск. Публ. бібліатэкі, № 232, б. 490.
Кормчая ХVІ стаг., Маскоўск. Публ. бібліатэкі, № 233, б. 490.
Кормчая ХVІ стаг., Маск. Публ. бібл., № 234, б. 490.
Статут дзісенскага „молодзенческого“ брацтва, рук. ХVІI ст., б. 585.
Св. Василия Великого уставъ. Рук. ХVІII ст., б. 618.
ХІV. Школьныя падручнікі.
Лёгіка. Рукапіс ХV ст., агалоўлены „Рѣчи Моисея Египтянина“, б. 188.
Граматика. Друк 1586 г., б. 431.
Букар з рысункамі: Наука ку читаню и розумѣню писма словенского. Друк 1596 г., б. 461.
Лексис. Слоўнік славянска-крыўскі, друк 1596 г. б. 462.
Грамматїка словенска. Л. Зызаняга, друк 1596 г., б. 463.
Грамматика славянская Мелеція Сматрыцкага. Друк 1618 г., у Еўі, б. 524; друк 1619 г. у Еўі, б. 524; у Вільні 1619 г., б. 524; у Вільні 1629 г. б. 546.
Грамматика. Букар, друк 1621 г., б. 533.
Букваръ языка славеньска. Друк 1636 г., б. 553.
Букварь языка славенскаго. Друк 1652 г., б. 571.
Лексиконъ славенороссійскій. Слоўнік Славяна-Крыўскі Памвы Бэрынды. Друк 1653 г., б. 572.
Аритметика или щисленія. Рукапіс ХVІІ ст., б. 584.
Геометрія. Рукапіс ХVІІ ст., б. 584.
Козмографія или описанія свѣта. Рукапіс ХVІІ ст., б. 584.
Vokabularium stlavonicolatinum. Славяна-лацінскі слоўнік, рукапіс ХVII ст., б. 586.
Лексиконъ, имѣющъ въ себѣ словеса первѣе Славенскія азбучныя. Слоўнік супрасльскі, друк 1722 г., б. 613.
Букварь языка словенскаго. Друк 1761 г., б. 620.
Азбука. Друк 1781 г., б. 624.
Букварь языка словенскаго. 1792 г., б. 633.
Букварь. Друк 1798 г., б. 637.
ХV. Астрономія, астролёгія, космографія і варажбіцнія ннігі.
Аром прыведзеных ніжэй кніг псэўда-навучнага зьместу былі пашыраны у яшчэ „Фізіологі“ і „Хрысьціянскія топографіі“, якія стараліся даць згоднае з Бібліяй тлумачэньне аб паходжаньні і будове сьвету. З вялікага ліку астролёгічных, альхімяных і варажбіцкіх кніг, дахаваліся вельмі рэдкія. У кождым здарэньні перагляд рукапісаў, вывезеных ад нас у Масковію, можа значна павялічыць гэты аддзел нашай пісьменнасьці.
Тайна тайных, Арыстотелева врата. Заключае ў разьдзеле 8 астролёгію, б. 336.
Лапатачнік. Варажбіцкая кніга, рук. ХVІ ст., б. 337.
Шестокрылъ. Кніга богаслоўска-космографічнага зьместу, рукапіс ХVІ ст. б. 338.
Предсловіе о поесехъ небесныхъ. Астролёгічны твор, рук. ХVІ ст., б. 338.
О седми звѣздахъ великихъ яже ся наричаются планеты. Астролёгія, рук. ХVІ ст., б. 338.
Сказаніе о седми планетах сиречь великихъ моцьныхъ звѣздах. Астролёгія, рук. ХVІ ст., б. 338.
Осени 12 звѣздъ, што владѣютъ къ 12 частямъ человѣческимъ, Аст- ролёгія, рук. ХVІ ст., б. 338.
А коли хочешь вѣдати каждого человѣка звѣзду его. Астролёгія, рук. ХVІ ст., б. 338.
Сказаніе о седмі звездахъ великихъ и которыи ся зодеи которым звѣздамъ служать. Астролёгія, рук. ХVІ ст., б. 338.
Еріесь землю дръжить первую парсію, британію. Астролёгія, рук. ХVІ ст., б. 339.
Шестодневъ. Жыдоўска-хрысьціянская богаслоўская космографія. Друк кутэінскі 1646 г., б. 563.
„Луцідарій“. Варажбіцкая кніга, рук. ХVІІ ст., б. 581.
Шестодневъ. Жыдоўска-Хрысьціянская богаслоўская космографія. Друк віленскі, 1792 г., б. 633.
ХVІ. Вайсковасьць.
У кнізе „Тайна-тайных арыстотылявы вароты“ памешчаны найдаўнейшыя правілы вайсковага умецтва, б. 336–337.
Фундаментъ максымы фортыфикатыйной. Падручнік вайсковасьці, рукапіс ХVІІ ст., б. 565.
Архитектуре милитарис доктрина или архитектури военной ученіе. Рукапіс ХVІІ ст., б. 584.
ХVІІ. Падарожы.
Странникъ Богомъ починаемъ. Падарожа Данілы паломніка ў Сьвятую Зямлю. Рук. ХІІ ст., б. 24.
Хоженіе Даниила игумена въ с(вя)тыи гра(д) Іер(уса)л(і)мъ. Рукап. ХVІ ст., б. 491.
О дворѣ турского султана. Апісаньне двара турэцкага султана, рукапіс 1649 г., б. 564.
ХVІІІ. Зборнікі.
Зборнікі зьмяшчаюць у сабе самую рожнаякую пісьменнасьць ад малітваў і духоўна-богаслоўскай пісьменнасьці да летапісаў, мастацкай і юрыдычнай пісьменнасьці. Разгляд зборнікаў і распадзел іх па зьместу дагэтуль яшчэ не закончаны дзеля гэтага мы пасьвячаем ім асобны аддзел.
Троіцкі зборнік ХІV ст. з чытаньнямі апостала і тропарамі сьвятым на 12 месяцаў. Рук. ХІV ст., б. 134.
Зборнік Десятоглав 1502–1507 г. Зьмяшчае ў сабе Біблійныя і богаслужэбныя кнігі, б. 251.
Зборнік ХVІ ст., б. 308.
Зборнік другой паловы ХVІ ст. Маскоўскай Сынод. бібл., № 937, б. 490.
Зборнік ХVІ ст. Маскоўскай духоўнай Акад. ХVІ ст., б. 488.
Зборнік Тройца-Сергіявай лаўры ХVІ ст., б. 488.
Зборнік канца ХVІ ст. Маскоўскай Публічн. бібл. і Рум. муз., № 159, б. 490.
Зборнік. ХVІ ст. Чудава манастыра, № 62/264, б. 490.
Зборнік, зложаны з рожных рукапісаў ХVІ і ХVІІ ст. Іозафата Кунцэвіча, б. 490.
Супрасльскі рукапіс ХVІ ст., б. 490.
Зборнік канца ХVІ ст., б. 491.
Зборнік ХVІ ст. бясёд айцоў царквы, б. 493.
Зборникъ ХVІІ ст., б. 566.
ХІХ. Прывілеі, наданьні, умовы, анты, лісты, тэстаманты, запісы.
Запіс княгіні ўдавы Глеба Васількавіча Менскага Кіява-пячэрскаму манастыру (да 1159 г.), б. 40.
Наданьне Юр’я Балковіча Лаўрышаўскаму манастыру, каля 1350 г., б. 113.
Купчая і менная граматы Алехны Рамашковіча, каля 1350 г., б. 113.
Грамата в. кн. Вітаўта Троцкаму Богародзіцкаму манастыру 1383 г, б. 118.
Грамата княгіні Юльяніі, жаны в. кн. Альгерда, каля 1377 г., б. 118.
Укладная грамата вял. кн. Дзімітра Карыбута Альгердавіча лаўрышаўскаму манастыру 1386 г., б. 122.
Умова Панкі, слугі каралеўскага з князям Скіргайлам ад 1387 г., б. 122.
Грамата вял. кн. Вітаўта князю Андрэю Василлу 1390 г., б. 124.
Запіс Слуцкага князя Александра Слуцкай царкве сьв. Міхайлы, 1392 г., б. 124.
Грамата Мсьціслаўскага князя Луквёна Альгердавіча Касьцюшцы-Валюжынічу 1393 г., б. 124.
Грамата Полацкага князя Яраслава Ізяславіча Полацкаму Барысаглебскаму манастыру 1396 г., б. 128.
Абмежаньне спрэчных зямель Лаўрышаўскага манастыра 1398 г., б. 128.
Дзьве запісі на землі Лаўрышаўскаму манастыру, ХІV ст., б. 129.
Грамата Полацкага князя Андрэя Альгердавіча полацкаму Троіцкаму манастыру, раней 1399 г., б. 129.
Прывілей кн. Сымона-Луквёна (Лыгвенія) Ануфраўскаму манастыру 1399 г., б. 129.
Прывілейная грамата вял. кн. Вітаўта віленскім канонікам 1399 г., б. 130.
Грамата вял. кн. Вітаўта аб разьдзеле возера Ісэта 1399 г., б. 131.
Грамата Полацкага вялікага кн. Ануфрага полацкаму Прадцечанскаму манастыру, каля 1399 г., б. 132.
Ўкладная Івана Ніканавіча ХІV ст., б. 132.
Укладная Андрэя Данільевіча ХІV ст., б. 132.
Адступны запіс Грыдькі Дружыловіча, 1406 г., б. 142.
Грамата вял. кн. Вітаўта Ільі Вячковічу, 1407 г., б. 142.
Грамата ігумена перасопніцкага манастыра, пісаная ў Слуцку 1417 г., б. 149.
Судовы ліст в. кн. Вітаўта Якубовай Станкевічовай 1420 г., б. 149.
Грамата в. кн. Вітаўта княгіні Анне 1428 г., б. 151.
Прывілейная грамата кн. Сьвідрыгайлы Л. Зарубічу 1433 г., б. 157.
Прывілейная грамата вял. кн. Сьвідрыгайлы Цімафею Богушу 1438 г., б. 157.
Судовыя пастановы і акты, паміж Круповічамі і Бастунамі — І, ІІ, III, ІV і V — 1444 г., б. 158.
Акт прадажы Янам Карэйвам зямлі ў Ваўкавыскай воласьці Ягудовічам, 1451 г., б. 159.
Грамата Казіміра Ягайлавіча пану Мішку 1452 г., б. 159.
Прывілейная грамата кн. Міхайлы Пяструцкага Чэрэйскаму манастыру 1454 г., б. 159.
Грамата Слуцкага князя Міхайлы Александравіча баярыну Васілю Цару 1455 г., б. 159.
Прывілейная грамата князя Юрыя Лынгвеневіча 1455 г., б. 159.
Грамата Віленскага ваяводы Міхайлы Кезкгайловіча 1455 г., б. 159.
Прывілейныя граматы князя Юрыя Лынгвеневіча 1456 г., б. 159.
Грамата в. кн. Казіміра Андрэю Федзьковічу 1456 г., б. 160.
Грамата Мсьціслаўскага князя Іоанна Юр’евіча полацкаму Сафійскаму сабору 1458–1459 г., б. 162.
Грамата Алехны Довайновіча 1459 г., б. 162.
Тэстамант князя Мсьціслаўскага Івана Юр’евіча 1463 г., б. 162.
Права прадажнае ад Міхайлы Яновіча пану Якубу Карыбановічу на Валожын 1470 г., б. 164.
Акт размяжаваньня зямель паміж ўладаньнямі біскупа і канонікаў Віленскіх 1474 г., б. 164.
Грамата Яна Кучука Васьцы Любічу 1477 г., б. 164.
Грамата Івашкі Ілініча Васьцы Любічу 1477 г., б. 164.
Прывілейная грамата Александра Хадкевіча 1480 г., б. 164.
Грамата Казіміра Ягайлавіча Марціну Гаштаўтовічу 1481 г., б. 165.
Прывілейная грамата кн. Софіі Зубравіцкай і Маріяны Трабскай 1486 г., б. 165.
Ліст бязмытны кар. Казіміра Менскаму мяшчаніну Лукашу Терашковічу 1488 году, б. 165.
Прывілейная грамата Слуцкай княгіні Анны Слуцкаму манастыру 1489 г., б. 166.
Грамата Петраша Фомініча Федку Грыгор’евічу 1490 г., б. 168.
Грамата Федкі Багданавіча Хрэбтовіча 1491 г., б. 168.
Грамата Васілія Валовіча 1491. г., б. 168.
Прывілейная грамата Слуцкай княгіні Анны Слуцкаму Троецкаму манастыру, 10 красавіка 1492 г., б. 172.
Грамата караля Александра Алехне Глозыні 1492 г., б. 172.
Пастанова жмудскага старасты ў справе Кунічніка Трумны 1422 г., б. 172.
Грамата в. кн. Александра Федку Грыгор’евічу ХV ст., б. 172.
Грамата Петраша Фомініча Любіча 1492 г., б. 174.
Грамата в. кн. Александра 1492 г., б. 174.
Прывілей в. кн. і караля Александра 1492 году, б. 174.
Грамата Івашкі Яцковіча 1493 г., б. 176.
Грамата в. кн. Александра Яцку Васільевічу 1493 г., б. 176.
Грамата в. кн. Александра пані Васковай Паўловічовай 1494 г., б. 176.
Грамата в. кн. Александра 1495 г., б. 176.
Грамата в. кн. Александра Вітабскаму намесьніку князю Міхайле Жаслаўскаму 1495 г., б. 176.
Ліст Канстантына Астрожскага 1497 г., б. 178.
Запіс Крыштафа Клішоўскага 1497 г., б. 178.
Прывілейная грамата в. кн. Александра 1499 г., б. 178.
Грамата другой паловы ХV ст., б. 179.
Актыкація прывілейнай граматы Канстантына Астрожскага Віленскаму Прачысьценскаму сабору 1499 г., б. 179.
Сьведчаньне падданых жараслаўскіх, канца ХV ст., б. 243.
Прывілейная пацьвержальная грамата Полацкаму біскупу Луцэ на біскупскую вотчыну 1503 г., б. 254.
Грамата в. кн. Александра Віленским мяшчанам на пабудаваньне муру кругом гораду 1505 году, б. 258.
Грамата в. кн. Александра на пабудаваньне ў Вільні гасьціннага дому для чужаземных купцоў 1503 г., б. 258.
Запіс вознага Казлоўскага 1597 г., б. 478.
Листъ отъ пановъ радъ до митрополита, абы въ часъ замятни и небеспеченства отъ Москвы на замку Мѣнскомъ людеи прысягою утвердилъ, 1507 г., б. 262.
Листъ мытнику луцкому Шамаку на мыто Кіевское, 1506 г., б. 260.
Привилей королевои Аленѣ на замокъ Бѣлскъ з мѣсты Саражомъ и Бранскомъ, 1507 г., б. 262.
Листъ кнегини Петровой Мезецкои, 1507 г., б. 262.
Рахунак караля Жыгімонта с панам Янушам Касьцевічам 1552 г., б. 309.
Ліст Супрасльскага архімандрыта Сергія Кімбара да Кіяўскага мітрапаліта Макара ІІ. Рук. ХVІ ст.; зьмяшчае наганы мясцовым звычаям, б. 322.
Грамата Жыгімонта Аўгуста 1551 г. на пабудаваньне ў Вільні шкляннай гуты, ХVІ ст., б. 376.
Грамата караля Жыгімонта Аўгуста Сьцяпану Збражскаму, ХVІ ст., б. 383.
Реестръ роздаванья пенезей, рукапіс 1562 г., б. 383.
Пописъ войска земъского великого князъства литовъскаго ХVІ ст., б. 391.
Адозва Баторага да войск 1579 г., б. 420.
З мытнай кнігі 1583 г., б. 430.
Грамата патрыарха Ярэмы 1588 г., б. 444.
Прывілей Жыгімонта трэцяго 1595 г., б. 452.
Саборная грамата кіяўскага мітрапаліта Рагозы 1596 г., б. 465.
Акружная грамата 1794 г., Віктара, архібіскупа Менскага, б. 634.
Акружная грамата біскупа Магілеўскага і Полацкага Афанасія 1795 г., б. 634.
XX. Забыткі мастацтва.
Манэта Тураўскага князя Сьвятаполка ХІ ст., б. 21.
Плашчаніца ХІ–ХІІ ст., шытая золатам, б. 23.
Спаская царкоўка, будаваная ў ХІІ ст. ў Полацку, б. 32.
Крыж сьв. Еўфрасіні кн. Полацкай ХІІ ст., б. 33.
Каменныя крыжы Полацкага кн. Барыса ХІІ ст., б. 37.
Каменны крыж Полацкага кн. Рагвалода 1171 г., б. 40.
Чара князя Валадзімера Давыдавіча Чарнегаўскага ХІІ ст., б. 41.
Мэдалі зьмеявікі ХІІ ст., б. 50.
Пячаць Полацкага князя Глеба с 1330 г., б. 104.
Акладка Лаўрышаўскага Евангельля ХІV ст., б. 107.
Іконы сьв. Сафіі прамудрасьці Божай ХVІ ст., б. 307.
Нагробны камень Васіля Тышковіча, б. 378.
Нагробны камень віленскага бурмістра Брагі 1580 г., б. 451.
Відок гораду Магілева з ХVII–ХVIІІ ст., б. 563.
Аправа кнігі з ХVII ст., б. 605.
Антыміс ХVIII ст., б. 625.
Антыміс ХVIII ст., б. 626.
Дрэворыты ХVІІІ ст., б. 631.
Мэдаль на прылучэньне крыўскіх зямель да Расіі, б. 636.
- ↑ У тэксьце, на б. 84-й, трэба пераправіць „Валадзімера“ на „Мсьціслава“.