Беларускі правапіс (1943)/III/А/8
| ← § 7. Двукроп’е | § 8. Працяжнік Падручнік Аўтар: Антон Лёсік 1943 год |
§ 9. Дужкі → |
Прапануем да спампаваньня!
§ 8. Працяжнік (—)
Правіла 8. Працяжнік ставіцца:
1) Паміж дзейнікам і выказьнікам, калі выказьнік выражаны прадметнікам у назоўным склоне, а дзеяслоў-зьвязка прапушчаны, прыкл.:
Слова — вецер, а пісьмо — грунт. Атаўка — сену прыбаўка. Лішняя нітка — палатну завада. Гром для селяніна — лепшая музыка па сьвеце.
- УВАГА 1. Калі дзейнік выражаны асабовым займеньнікам, працяжнік можа ня ставіцца, прыкл.:
- Ён вучань 6-е клясы. Я настаўнік народнае школы.
- УВАГА 2. Калі паміж дзейнікам і выказьнікам-прадметнікам устаўлены займеньнік гэта, працяжнік ставіцца перад ім, прыкл.:
- Веда — гэта вялікая сіла.
2) Пасьля аднолькавых часьцінаў сказу, калі далей ёсьць абагульняючыя словы, прыкл.:
Хата і сені, лава і печ — усё ня так, як дома. І гэты смагай лес засланы, і родны Нёман, і курганы, і хвайнякі, і груды ў полі — усё блізка сэрцу яго стала.
3) У бяззлучнікавым складаным сказе, а) калі першы сказ выражае ўмову або час, б) калі трэба перадаць хуткі пераход ад аднаго дзеяньня да другога ці в) калі паміж сказамі ёсьць супроцьстаўленьне, прыкл.:
а) Зарадзіла мятліца — хлебу палавіца.
Будзе пара — вырасьце трава.
б) Выйшла матка, плач пачула, бачыць — іх служака.
Толькі першыя пеўні прапяялі, як чую — нехта едзе на маю атаўку.
в) Ня я яму — ён для мяне падмогай быў.
4) Працяжнік можа ставіцца для выдзяленьня словаў аўтара, калі яны устаўленыя у простую мову і перадаюцца у цяперашнім часе, прыкл.:
«Я» — кажа адна капелька — «была потам працавітага селяніна».
«Я была сьлязою мацеры» — кажа другая.
5) Калі простая мова перадаецца, як размова дзьвюх або колькіх асобаў, дык мова кажнага аддзяляецца працяжнікам, прыкл:
|
— Паіў ты каня? |
6) Пры прыдатку — прадметніку, на які хочуць скіраваць асаблівую увагу, прыкл.:
Сьпераду ляцяць самыя разумныя і дужыя птушкі — правадыры.
7) для выдзяленьня пабочнага сказу, на які хочуць скіраваць увагу, прыкл.:
Так мора — у Гданску я чуваў — прымчыць вадой бутэльку, аблітую смалой.
А нарэшце — помні гэта — ці то восень, вясна, лета ці зіма, каб круглым годам табе яда была з мёдам.