Айвенго (1934)/XXXVI

← Раздзел XXXV

Айвенго. Раздзел XXXVI Раман Аўтар: Вальтэр Скот 1934 год Арыгінальная назва: Ivanhoe (1819) Пераклад: Іван Гарбуз

Раздзел XXXVII →

Прапануем да спампаваньня!

РАЗДЗЕЛ ХXXVI

АЛЬБЕРТ Мальвуазен, настаяцель або, гаворачы моваю іх ордэна, прэсептар манастыра Тэмпльстоу, быў у вялікім сяброўстве з Брыянам дэ-Буагільбер.

Сярод распусных людзей, якіх было між храмоўнікаў дастатковая колькасць, Альберт з Тэмпльстоу займаў выдатнае месца; але ў адрозненне ад Буагільбера ён умеў прыкрываць свае заганы і распусту ліцамернай заслонай пабожнасці, а сваім знадворным выглядам і манерамі ўмеў выказваць фанатызм, да якога ў душы адносіўся з агідай. Калі-б прыезд гросмайстра не быў такім нечаканым, ён не застаў-бы ў Тэмпльстоу ніякіх недаглядаў, ні адзінай распусты. Нават і цяпер, калі яго засталі раптоўна і да некаторай ступені ўлічылі ў непарадках, Альберт Мальвуазен так лісліва і з такім, відаць, скрушэннем выслухаў дакоры свайго патрабавальнага начальства і так старанна паспяшаўся выправіць такія-сякія недахопы, адным словам, так майстэрскі надаў від аскетычнай пабожнасці цэламу брацтву, якое толькі напярэдадні аддавалася ўсякім свецкім асалодам, што ў Лукі Бомануар склалася куды больш высокае паняцце аб маральнасці мясцовага прэсептара, чым схільны быў думаць, мяркуючы па першых уражаннях.

Але спагадная думка гросмайстра значна пахіснулася, калі ён даведаўся, што Альберт Мальвуазен схаваў у сценах свайго манастыра Рэвеку. Калі Альберт з’явіўся на выклік, гросмайстар сустрэў яго надзвычай сурова.

— У гэтым манастыры, — строга сказаў Бомануар, — знаходзіцца жанчына-яўрэйка, прывезеная сюды адным з нашых браццяў і паселеная тут з вашага дазволу, сэр прэсептар.

Альберт Мальвуазен так збянтэжыўся, што гатоў быў праваліцца скрозь зямлю. Рэвека была паселена ў адной з самых дальніх і сакрэтных частак будынка і былі ўжыты ўсе захады перасцярогі, каб яе прысутнасць заставалася невядомай. У поглядзе, якім глядзеў на яго гросмайстар, прэсептар прачытаў пагібель і сабе і Буагільберу, калі не зможа як-небудзь папярэдзіць надыходзячую буру.

— Што-ж вы маўчыце? — прадаўжаў гросмайстар.

— Ці дазваляецца мне адказваць, — прагаварыў Мальвуазен тонам глыбокай пакоры, хоць па сутнасці сваім пытаннем хацеў толькі выйграць хвіліну часу, каб паспець сабрацца з думкамі.

— Гаварыце, я дазваляю, — сказаў гросмайстар. — Як магло здарыцца, што ты дапусціў аднаго з браццяў прывясці вядзьмарку ў сцены манастыра, каб яго зусім зняславіць?

— Вядзьмарку? — паўтарыў Альберт Мальвуазен. — З намі крыжовая сіла!

— Так, так, брат, вядзьмарку! — строга прагаварыў гросмайстар. — Іменна, як я сказаў. Ці адважышся ты адмаўляць, што гэта Рэвека, дачка Ісаака з Іёрка і вучаніца вядзьмаркі Мірыям, у гэту хвіліну… аб гэтым нават падумаць сорамна… знаходзіцца ў сценах гэтай прэсепторыі, якая даручана твайму нагляду і ахове?

— Дзякуючы вашай мудрасці, вялебны айцец, — сказаў прэсептар, — цёмная заслона ўпала з маіх вачэй. Я не мог надзівіцца, чаму такі мужны рыцар, як Брыян дэ-Буагільбер, мог так захапіцца гэтай жанчынай, і адважыўся прыняць яе ў манастыр уласна з той толькі мэтай, каб спыніць іх далейшае збліжэнне.

— Значыцца, дасюль між імі нічога не было такога, што з’яўлялася-б парушэннем яго зарокаў? — запытаў гросмайстар.

— Як? Пад нашым дахам? — з жахлівасцю прагаварыў прэсептар. — Не, калі я і зграшыў, прыняўшы яе ў наш манастыр, дык толькі дзякуючы памылковаму меркаванню, што такім чынам можна знішчыць безразважную прывязанасць нашага брата да гэтай жанчыны, а яго закаханасць у яе мне здавалася да таго дзіўнай і супроцьнатуральнай, што я міжволі прыпісваў усё гэта прыпадку вар’яцтва і думаў, што лягчэй вылечыць яго спачуваннем, чым дакорам. Але, калі ваша высокашаноўная мудрасць выкрыла, што гэта жанчына займаецца знахарствам, мне стала зразумела і бязглуздае захапленне ёю.

— Так і ёсць! Так і ёсць! — усклікнуў Бомануар, зусім магчыма, што ў гэтым выпадку брат Брыян заслугоўвае хутчэй літасці, чым строгай кары.

— Было-б вельмі шкода, — сказаў Конрад Мон-Фітчэт, — калі-б ордэн страціў аднаго з найлепшых воінаў. Брыян Дэ-Буагільбер уласнымі рукамі забіў да трох сот сарацінаў.

— Кроў іх, — сказаў гросмайстар, — будзе жаданай і прыемнай афярай угоднікам і анёлам. Што-ж датычыць ганебнай вядзьмаркі, якая зачаравала рыцара храма, дык яе безумоўна трэба пакараць смерцю. Падрыхтуйце вялікую залу для суда над вядзьмаркай.

Альберт Мальвуазен пакланіўся і пайшоў, але не затым, каб распараджацца падрыхтоўкай залы для суда, а пайшоў шукаць Брыяна дэ-Буагільбер, каб паведаміць яму, у якім стане справы і які пэўны іх вынік.

Ён застаў Брыяна ў шаленстве ад новага адпору, які ён толькі што атрымаў ад Рэвекі.

— Якая бязглуздасць! — усклікнуў ён. — Якая няўдзячнасць адхіляць чалавека, які сярод патокаў крыві і полымя рызыкаваў жыццём дзеля яе выратавання!

— Колькі разоў я вам раіў захоўваць асцярожнасць, калі не ўтрыманне, — сказаў прэсептар. — Я пачынаю думаць, што стары Лука Бомануар праў у сваім дапушчэнні, што яна вас заваражыла!

— Лука Бомануар! — усклікнуў Буагільбер. — Дык гэта ты так захоўваеш перасцярогі, Мальвуазен? Як-жа ты мог дапусціць, каб гэты стары вар’ят даведаўся аб прысутнасці Рэвекі ў прэсепторыі?

— А што мне было рабіць? — сказаў прэсептар. — Я не адкідаў ні аднае дробязі дзеля захавання твае справы ў сакрэце, але нехта пранюхаў і данëс. Але я пастараўся ўжо цябе выгарадзіць, як умеў: табе нічога не будзе, абы толькі ты адрокся ад Рэвекі. Цябе шкадуюць… лічаць цябе афярай вядзьмарства, а яе вядзьмаркай, і яна павінна пацярпець за гэта.

— Не, не, я гэтага не дапушчу! — усклікнуў Буагільбер.

— Гэта так павінна быць, так і будзе, — сказаў Мальвуазен. — Ні ты, ніхто іншы не здолее яе выратаваць.

— Нашы патомкі ніколі не павераць, каб мог існаваць такі бессэнсоўны фанатызм! — сказаў Буагільбер, у хваляванні ходзячы ўзад і ўперад па пакою.

— Павераць мне ці не павераць, я не ведаю, — спакойна сказаў Мальвуазен, — але рашэнне нашага гросмайстра ўжо прынята.

— Ведаеш, што я прыдумаў, — сказаў Буагільбер. — Ты-ж мне сябра, Альберт! Дапамажы-ж мне… Зрабі так, каб яна магла ўцячы… А я завязу яе куды-небудзь далей, у бяспечнае і патаемнае месца.

— Не магу, калі-б і хацеў, — адказаў прэсептар. — Увесь дом поўны прыслужнікаў гросмайстра ці яго прыхільнікаў. Прытым шчыра кажучы, я-б не жадаў быць умешаным ў гэту гісторыю, хоць бы меў надзею выйсці сухім з вады. Паслухай мае парады, кінь ты гэта паляванне на дзікіх гусей і накіруй свайго сокала на якую-небудзь іншую дзічыну. Падумай, Буагільбер, тваё цяперашняе становішча, твая будучая кар’ера, усё залежыць ад месца, якое ты займаеш у ордэне. Калі-ж ты будзеш упірацца і не адмовшся ад свайго кахання да Рэвекі, памятай, што Бомануар мае права выключыць цябе, выгнаць з ордэна і вядома, ён не міне такога выпадку. Ён рэўніва ахоўвае вярхоўны посах у сваіх старэчых руках і вельмі добра ведае, што ты сам маеш смелыя намеры на гэты посах. Ён цябе загубіць абавязкова, асабліва калі ты яму дасі такую добрую зачэпку, як заступніцтва за „вядзьмарку“. Лепш уступі яму на гэты раз, таму што перашкодзіць усёроўна не можаш. Вось, калі яго посах пяройдзе ў твае ўласныя цвёрдыя рукі, тады можаш рабіць што ты захочаш.

— Мальвуазен, — сказаў Буагільбер, — які-ж ты халодны…

— Сябра, — прадаўжаў прэсептар, спешна перарываючы яго сказ з боязні, каб не было сказана другое, куды горшае слова. — Так, я з халодным сэрцам, а таму і магу даць разумную параду. Яшчэ раз паўтараю, што выратаваць Рэвеку немагчыма. Яшчэ раз гавару табе, што ты і сябе загубіш разам з ёю. Ідзі лепш, пакайся гросмайстру: упадзі да яго ног і скажы яму…

— Толькі не да яго ног! Не, я проста пайду да старой аблуды і абвяшчу яму ў бараду…

— Ну, добра, — прадаўжаў Мальвуазен непарушна, — абвясці яму ў бараду, што ты страшэнна кахаеш Рэвеку. І чым больш ты будзеш распаўсюджвацца аб сваім палкім каханні, тым хутчэй ён паспяшаецца яго скончыць, пакараўшы смерцю дзяўчыну… Сам-жа ты, сазнаўшыся каб усе чулі, у злачынстве, якое супярэчыць дадзенаму табою зароку, не чакай ніякай літасці з боку браціі: яны цябе ні крыху не падтрымаюць, і замест усіх надзей на бліскучую будучыню, на магутнасць і веліч ты скончыш тым, што на правах наёмнага воіна будзеш біцца дзе-небудзь у невядомасці, прымаючы ўдзел у дробных сутычках паміж Фландрыяй і Бургундыяй.

— Ты гаворыш праўду, Мальвуазен, — сказаў Брыян дэ-Буагільбер пасля хвіліннай развагі. — Я не дам старому фанатыку такой моцнай зброі супроць сябе самога. Рэвека не заслужыла таго, каб з-за яе я афяраваў сваім становішчам у свеце. Я аддам яе на волю лёсу, калі толькі…

— Не стаў лішніх умоў, калі можаш прыняць такое разумнае і патрэбнае рашэнне, — сказаў Мальвуазен. — Зараз я цябе пакіну: не трэба, каб бачылі нас у сяброўскай гутарцы. Пайду распарадзіцца, каб наладзіць у зале надыходзячае судзілішча.

— Як, — усклікнуў Буагільбер, — так хутка?

— О, так, — адказаў прэсептар, — суд-жа заўсёды адбываецца вельмі хутка, калі суддзя зараней вынес прысуд.

Прэсептар ледзь паспеў аддаць патрэбныя загады, як да яго прыйшоў Конрад Мон-Фітчэт і заявіў, што гросмайстар мае намер зараз-жа судзіць яўрэйку па абвінавачванню ў вядзьмарстве.

— Мне здаецца, што я ўсё гэта бачу ўва сне, — сказаў прэсептар, — ці мала ў нас ўрачоў з яўрэяў, і ніхто іх не лічыць вядзьмарамі…

— Гросмайстар іншай думкі, — сказаў Мон-Фітчэт, — і вось што, Альберт, я з табою буду зусім шчыры: вядзьмарка яна ці не, усёроўна; лепш каб загінула яна, чым дапусціць, каб Брыян дэ-Буагільбер загінуў для нашай справы або каб наш ордэн страдаў ад унутраных спрэчак.

— Я толькі зараз пераконваў яго адступіцца ад яе, — сказаў Мальвуазен. — Аднак ці ёсць досыць відавочных прычын да асуджэння гэтай Рэвекі за вядзьмарства? Можа гросмайстар яшчэ зменіць свой намер, калі пераканаецца, што доказы вельмі хісткія?

— Трэба падмацаваць іх, Альберт, — сказаў Мон-Фітчэт. — Трэба знайсці падцвярджэнні… Разумееш?

— Разумею, — сказаў прэсептар, — і сам гатоў усімі мерамі служыць росквіту нашага ордэна… Але нам дадзена так мала часу; дзе-ж мы знойдзем патрэбных сведак?

— Мальвуазен, я табе кажу, што трэба іх знайсці, — сказаў Конрад. — Тутэйшы манастыр Тэмпльстоу — прэсепторыя небагатая; манастыр, які завецца „божы дом“, удвойчы багацейшы… Табе вядома, што я карыстаюся некаторым уплывам на нашага старога валадара… Знайдзі людзей, якія могуць дапамагчы нам у гэтай справе, і ты будзеш прэсептарам „божага дома“ ў пладароднай вобласці Кента… Што ты на гэта скажаш?

— Бачыш, — сказаў Мальвуазен, — сярод прыслугі, якая прыбыла сюды разам з Буагільберам, ёсць два малайцы, якіх я даўно ведаю. Яны раней служылі ў майго брата, Філіпа дэ-Мальвуазен, а ад яго перайшлі на службу да барона Фрон дэ-Бёф…

— Дык ідзі хутчэй, знайдзі іх! І слухай, Альберт… калі трэба будзе падвастрыць іх памяць параю залатых манет, ты грошы не шкадуй!

— Яны за адзін цэхін гатовы прысягнуць, што ў іх родная матка была вядзьмаркай, — сказаў прэсептар.

— Ідзі-ж, спяшайся, — сказаў Мон-Фітчэт, — а поўдні трэба прыступіць да справы.

Цяжкі звон на вежы прабіў поўдня, калі Рэвека пачула тупат некалькі чалавек, якія паднімаліся па патаемных усходах. Мяркуючы па адгалосках, ясна было, што ідзе не адзін і гэтыя абставіны абрадавалі яе, таму што яна больш усяго баялася наведванняў Буагільбера. Дзверы адчыніліся і ўвайшлі Конрад Мон-Фітчэт, прэсептар Мальвуазен і чатыры воіны ў чорнай вопратцы, з алебардамі.

— Устань і ідзі за намі, — сказаў прэсептар.

— Куды і чаго? — запытала Рэвека.

— Дзяўчына, — сказаў Конрад, — твая справа не распытваць, а падначальвацца. Адкак ведай, што цябе вядуць у судзілішча, перад тварам гросмайстра нашага ордэна. Там ты дасі адказ у сваіх злачынствах.

Павольным і ўрачыстым крокам спусціліся яны па сходах, прайшлі доўгую галярэю і ў канцы яе, праз дзверы на дзве палавіны, увайшлі ў велізарную залу, дзе гросмайстар размясціў сваё судзілішча.

Ніжняя частка вялікай залы была бітком набіта зброяносцамі і іëменамі, так што Рэвека ледзь магла прабрацца скрозь натоўпу, з дапамогаю прэсептара Альберта, Мон-Фітчэта і чатырох яе вартаўнікоў. Праходзячы да вызначанага ёй месца з апушчанай галавой і са зложанымі на грудзях рукамі, Рэвека не заўважыла, як нехта з натоўпу сунуў ёй у руку абрывак пергамента, які яна амаль бессвядома затрымала ў руцэ і прадаўжала трымаць, ні разу не глянуўшы на яго.