Zbiór praw litewskich (1841)/Zygmunt Stary/Pochwała króla Zygmunta
| ← Podlasie. Nadanie ziemi bielskiey praw ziemi Drohickiey roku 1501. | Pochwała króla Zygmunta Пахвала Аўтар: Альбрэхт Гаштольд 1841 год |
Przywilej przez króla Zygmunta witebszczanom roku 1509. ponowiony → |
| Іншыя публікацыі гэтага твора: Пахвала караля Жыгімонта. |
Прапануем да спампаваньня!
ZYGMUNT STARY.
POCHWAŁA KRÓLA ZYGMUNTA.
(Z kodexu Działyńskiego.)
Sija prawa sut̓ dany welikomu kniazstwu Litowskomu czerez osweconoje i najasnejszoje kniaże welikoho Zikhimonta korola Polskoho i welikoho kniazia Litowskoho, Ruskoho, Pruskoho, Zomojtskoho, Mazoweckoho i inych pana i dedica. Jestli panowe Polskije, korola Kazimera prozwali welikim Kazimerom; dla toje pricziny, iż on zbodował nekolho mest i zamkow murowanych w Polszczi: owszem tohdy bolszije wczinki sut̓ korola Zikhimonta, kotoryj welikoho Kazimira prewysził, ne tolko w budowaniu, ale i u wynszich welikich, a sławutnych reczach. To jest na perwej w oborone reczipospolitoje, prez nelutowanie pracy i rozumu swojeho wysokoho. Jakoż naperwej mocnoho neprijatela w ludeczh i w bohactwie, kniazia welikoho Moskowskoho, pod Orszoju na hołuwu poraził: hde osmdesiat tisiacz ludej z storony Moskowskoho zostalo na placu; i rada jeho wsia priszła, i w wezenije jemu. Ktomu czerez ludi swoi okrutnoho walecznika Tatarina, trikrot̓ znamenitie na hołowu poraził: perwej nod Kleckom, kotorych zostało na placu dwanadcat tysiaczej; druhij raz na Łopusznom, piat̓ i dwadcat̓ tisiaczej Tatar zabitych zostało na placu; a za Kijewom w soroku milach, sorok tisiaczej Tatar na hołowu pobił: kotoryje prichodili w panstwo jeho miłosti czasu nepohodliwoho, zimneho, ne wojennoho, czerez rostropnost̓ i sprawu jeho mіłosti, i czerez hetmana, i panow rad jeho mіłosti, tak daleko za Kijewom w soroku milach, hde nikoli wojsko z welikoho kniazstwa Litowskoho ne choz̓iwało, za fortunoju jeho mіłosti, sut̓ porażony, za tyjden pered hromnicami. I ktomu chitroho walecznika, a mocnoho wojewodu Wołoskoho, kotoryj czerez chitrost swoju, mnoho krot̓ Turka, i cara Perekopskoho, i inych wele korolew poraz̓ał: a wedże, czerez wysokuju sprawu i rozum welikoho korola Zikhimonta i welikoho kniazia Litowskoho, kotorohoz̓ Wołoskoho on na hołowu poraził, i radu jeho poimał, i tak jeho zwiteżił, i s nim weczistyj pokoj uczinił, i pod hołd swoj jeho podbił. Jakoż mnoho korolew Polskich o to stojali, aby mohli wojewodu Wołoskoho pod hołd i posłuszenstwo swoje podbiti, ale nikhdy ne mohli, odno tot weliki korol Zikhimont i welikij kniaz Litowskij. I tez̓ ne mnejszij a sławutnyj wczinok wczinił, khdyz̓ mistra Pruskoho obludnoho zakonnika, kotoryj zowetsia zakonnikom, a z̓adnych obyczajew zakonnych nechowajet̓, zwalcził i zwytez̓ił. A dla toje pricziny, nechaj hoz̓dyj uzrit̓ w brojniki, iz̓ bolszije sut̓ wczinki i sławnejszeje welikoho korola Zikhimonta, a niz̓li welikoho Kazimera. Jestli na onyj czas, panowe Polskije jakom perwej pomenił, dla budowania nazwali korola Kazimera welikim Kazimerom: tohdy owszem, wy panowe Polskije, i tez̓ my panowe Litowskije, majem zwati welikim Zikhimontom za jeho wczynki, kotoryje sut̓ desiat̓ krot̓ bolszije wczinki welikoho korola Zikhimonta, niz̓li welikoho Kazimera. I tez̓ my Litwa, ne małuju sławu i czest̓ dawamy, welikomu korolu Władisławu i welikomu kniaziu Witowtu dla ich wekikich tez̓ wczinkow, kotoryje czinim, a wedz̓e, mez̓i wsimi inimi, nawyszej pokładamy, iż welikoje kniażenie Litowskoje, s pohanstwa nawernuli ku were chrestianskoj. Ale wodle pisma swetoho chrestianskoho, wera bez uczinkow, mertwa jest̓: a preto, aczkolwe dali nam weru chrestianskuju, ale wczinkow chrestianskich nas byli ne nauczili, praw nam ne dali, czim bychmosia meli sprawowati, jako sia chrestiane sprawujut. Proto, tot jasnyj korol welikij Zikhimont i welikij kniaz Litowskij, zrownał sia jest wczinkom, s perwszim sławnym dedom swoim, welikim korolem Władisławom, i stryjem swoim, welikim kniaziem Witowtom. Jako oni sławutnyje koroli, nas nauczili weri chrestianskoj, tak też tot sławutynyj, jasnyj korol, nas nawcził sprawedliwosti cziniti. Proto ja Wojtech Khasztołt dedicz zmurowanych Kheranoju, wojewoda wilenskij i kancler welikoho kniazstwa Litowskoho, khdym sprawedliwe wczinki welikoho korola Zikhimonta i welikoho kniazia Litowskoho pana naszoho dedicznoho wypisał, kotory, iz̓ jeszcze wyszczij i bolszij wczinki kotoryje jeho miłost̓ za szczastliwoje panowanie swoje czinił i cziniti budet̓. Kotoryjez̓ wczinki istorije i khrachwowe szirej w krojnikach opisujut̓, lecz na tot czas, szto sia dotyczet̓ ktomu pisaniu tych dosyt̓.[1]
- ↑ Po téj pochwale w kodexie Działyńskiego, następnie przywilej ziemski Kazimirza Jagiellończyka, w druku juz̓ wyz̓ej połoz̓ony: po którym następują przywileje z̓ydowskie. Początek tej pochwały okazuje, z̓e jest napisana do samego statutu 1529., umieszczonego w tém wydaniu. Wymienione nawet w tej pochwale okoliczności okazują, z̓e jest pisana w ciągu długiego Zygmunta panowania, a nie przy obięciu tronu. Zwaz̓ając jednak, z̓e w kodexach, w których się ona znajduje, poprzedza nietylko statut 1529, ale i przywileja z̓ydowskie; z̓e jest pismem które niebędąc z osnowy swojej prawodawczem, wśród szeregu ustaw Zygmuntowskich mieszając ich ciąg, wcale by zbyteczne i niepotrzebne było: woleliśmy je umieścić na czele wszystkiego Zygmuntowskiego prawodawstwa: i dla téj przyczyny je drukiem powtarzamy, z̓e kodexa prawa litewskie obejmujące i wieku tamtego męz̓owie przez nią chcieli cześć Zygmuntowi wyrządzić.