Aświeta (1936)/XVII
| ← XVI. Radyjo | XVII. Hazety Публіцыстыка Аўтар: Станіслаў Грынкевіч 1936 год |
XVIII. Wystaŭki → |
Прапануем да спампаваньня!
XVII. Hazety.
Heta adzin z motaraŭ sučasnaha žyćcia, jakim šyroka karystajecca, chto tolki choča mieć adnosiny z masami. Presa heta krynica dabra i krynica adnačasna ŭsiaho błahoha, zaležna ad taho, chto biarecca za henaje mahutnaje aružža. Hetak jano było zaŭsiody i ŭsiudy, što taja samaja pryłada moža być wielmi karysnaju i nadta škodnaju.
Presa heta sposab pracy, biez jakoha niemahčyma abyjścisia ŭ halinie kulturna aświetnaha dziejańnia. Presaju buduć karystacca bibliateki, bibliateki-čytalni, kožny hurtok, kožnaja aświetnaja ŭstanowa. Presa ŭ nas asabliwa wažnaja ŭsiudy, dzie niama mahčymaści inšaje akcyi aświetnaje. Jašče dahetul naš čaławiek nie źniawieryŭsia da drukawanaha słowa, jašče wieryć tamu, što bačyć u druku, jašče maje pašanu da hazety. Na wioscy praktykujecca sposab supolnaha čytańnia hazetaŭ. Treba tolki, kab łučyła hazeta dobraja, kab z jaje była karyść. Karyść hazety nia tolki ŭ palityčnym źmieście, nat naadwarot: inšyja storany hazety mo bolš wažnyja dziela ŭzhadawańnia adzinki i hramady. Nielha biazumoŭna abminuć pry narysoŭcy prahramy hazety i palityčnaje starany. Čaławieka treba ŭzhadawać usiebakowa. Świadomamu hramadzianinu treba wiedać, što robicca siańnia na świecie, što robicca ŭ dziaržawie, dzie jon žywie, treba wiedać, jak kažuć, na čym čaławiek staić i što ždže jaho zaŭtra.
Presa daŭno ŭžo padzialiła pamiž siabie abawiazki infarmacyjna-uzhadawaŭčyja. Niama taho źjawišča, jakoje nahladałasia kaliś, što adzin orhan moh chapić čytaču, kab zdawolić usie jahonyja patreby i cikawańni. Nat u našym biełaruskim žyćci majem pačatki specyjalizacyi presy. Jość u nas ahulna informacyjnyja, palityčna-hramadzkija hazety, jak prykładam wielmi zasłužaja ŭ nacyjanalnaj rabocie „Biełaruskaja Krynica,“ jakaja miž inšym maje wializarnyja zasłuhi i ŭ tym, što šmat zaŭsiody pakidała ŭwahi pytańniam kulturna-aświetnym. Majem my siańnia orhany adumysłowyja dziela moładzi, majem orhany, jakija cikujuć ab sprawach ekanamična-haspadarčych. Jość orhany, pryświečanyja pytańniam relihijnym — carkoŭnym i kaścielnym.
Jak užo niekalki razoŭ paŭtaraŭ — mała mieć pryładu, treba da taho jašče ŭmieć jeju karystacca. Mała mieć hazetu, treba jašče ŭmieć jaje čytać. Biazumoŭna, šmat zaležyć ad umiełaści redakcyi, ci zacikawić jana swaich čytačoŭ, ci ŭmiecimie tak napisać ab sprawie, kab wyklikać cikawaść, achwotu da pradumańnia zakranutaha pytańnia. Dziela karyści masawaje ŭ sensie kulturna-aświetnym mała taje raboty, jakuju pakładała redakcyja. Patrebnaje jašče supracoŭnictwa čytača. Henaje-ž supracoŭnictwa najlahčej naładzić arhanizowanym sposabam. Treba, kab niekalki ludziej, jakija čytajuć, zaachwocili inšych, kab tyja samyja zachacieli pačytać, treba kab čytajučy wyklikali abmien dumkami, kab kožnaja hazeta była asnowiedździu, dzie krystalizujecca świadomy pahlad na pytańni zakranutyja.
Umiectwa čytać nie takaja prostaja sprawa, jak heta mahło-b prydawacca. Woźmiem dziela prykładu wielmi wažnuju staranu ŭ kožnym orhanie, jaki łučaje na wiosku, a mianoŭna — karespandecyi. Wielmi prostyja spaściarohi z žyćcia, abyčajaŭ, niejkija maleńkija mo na pieršy pahlad sprawy, zakranutyja karespandentam, kali ich naświatlić dobra, kali ŭziać z ich usieńka, što možna, kali zrabić z ich wywady naležnyja, kali datarnawać da kankretnych prablemaŭ, cikawiačych swaju wiosku, dyk robiacca jany nadta i nadta wažnymi mamentami ŭ pašyreńni pahladaŭ u tych, što mieli mahčymaść pračytać niekalki radkoŭ hazety. Sprawa, nad jakoju kožny sam prajšoŭ-by moŭčki, u dyskusyjnym paradku robicca nadta cikawaju. Modnyja da siańnia ŭ Sawietach naściennyja hazety, a pieradom žywyja hazety pakazywajuć na rol, jakuju mohuć adyhrać drobnyja prablemy, kali jany stajać na asnowie hramadzkaj.
Usiudy, dzie niama nijakaje arhanizacyi, dzie niama ludziej, jakija-b mahli pawiaści kulturnuju pracu, možna čytać hazetu. Sprawa wielmi prostaja napisać da taje ci inšaje redakcyi, a tych niekalki hrašoŭ supolna zaachwociŭšysia susiedzi ŭmiecimuć znajści. Chaj „hurtok“ čytačoŭ hazety budzie pačatkam šyrejšaje pracy ŭ našaj wioscy, chaj hazeta budzie fundamantam, z jakoha wyraście dalejšy warštat bujniejšaje pracy.
Z čytačoŭ chaj wyrastuć karespandenty. Kali mo‘ karespandencyi wašyja i nia buduć biezadkładna nadrukowanyja, dyk jany wažnyja dziela redakcyi, jak mataryjał faktyčny dziejnych adnosinaŭ da druku z wašaje starany. Henyja karespandencyi buduć pakazalnikam kantroli čytačoŭ nad redakcyjaju, hetym wy prymusicie trymacca lepšaje formy, hetym wy naładzicie tuju siamju, pradstaŭnikom jakoje budzie drukawany orhan.