Яжовыя імяніны
| Яжовыя імяніны Паэма Аўтар: Ян Чачот 1819 Крыніца: http://bk.knihi.com/cacot/cacot1.html#4 |
Прапануем да спампаваньня!
Цівун:
Чулі мы гэта, што есць вашэць украінец
І контэнт, што ўрадзіўся у жызнай краіне,
Як абачыў, што ў нас нявелькі дзядзінец,
Сказаў: «Як бжыдка мешкаюць ліцвіне!»
У вас вельмі хароша! Хаты злепкі з гною,
Бо лесу не маеце, усё астровы пусты.
Выся заляцаеце жытам, пшаніцою,
Бо ў вас грунт харошы, чарназемны, тлусты.
За што ж мы ся не дзівім, што вашы чумакі,
Шукаючы ў нас зыску (мы больш маем грошы),
Смалою аблеплены, лезуць, як слімакі,
Над валацугу большай няма ім раскошы.
Аднак мы ім назоліць не хочам ніколі;
І ты, мілы панічу, не смейся з нас, просім.
Усё гэтта дзеецца па нябескай волі.
Гультай часты, гдзе добра, мы больш працы зносім.
Пагадземся. Мы людзі добрае есць душы:
Не будзь і ты ніколі ліхім, панічэнку,
Не трэба ламаць тае, скуль груш дастаў, грушы,
Помні, што ты учышся ў нашым Віленку.
Згода. Але сягоння мы ся даведалі,
Што вашы імяніны, святога Язэпа,
А каб вы к сабе нашу прыхільнасць пазналі,
Ідзем гэтта, не седзім у хаце, як мазэпа.
Будзем цябе віншаваць. Я есць цівун з двара,
Гэта сельскі дзесятнік, ён лысіну гладзіць,
Ён знаець іспраўніка, знаець асэсара,
Маскалёў на кватэру, як чартоў, нам садзіць.
Там войт, што уса круціць, чалавек бывалы,
Быў у Гданьску, у Кралеўца плаваў на усціне.
Ось там стаіць маладзец, жаўнер дасканалы,
Ён, бядак, кабылінку з’ядаў у Мадліне.
Там у куце музыка: як ён добра граець.
«Свіне ў рэпе», і «Дзюбу», і польскія танцы.
А гэта ёсць Алёнка, вочы ў дол спускаець,
А там бачу Эльжбетка у сіняй катанцы.
Но, зачнійце, дзявочкі, пану заспявайце,
Ён вам дасць па ўстужочцы, борзда зачынайце.
Хор дзяўчат:
Што ж мы вашэці скажам,
Простыя з сяла дзяўчата?
Якія ж песні звяжам?
У нас мысль не багата!
Але як мыслім, чуем,
Так табе заспяваем,
Так цябе павіншуем,
Няшчырасці не знаем.
Лісічка, жоўты грыбок,
Слімакоў не баіцца;
Не точыць яго чарвячок,
Ён у лесе здароў блішчыцца.
Конік па полю дурэе,
Хоць копы вазіць не дбае,
Салавей харашо пее,
Самічку к сабе склікае.
Будзь, як лісічка, здаровы,
Як конік, вясёл пры трудзе;
Нех твае пісма, размовы,
Як салаўя голас, будзе.
Хор хлопцаў:
Мы ад сахі, ад бараны.
Мала вам спяваці будзем!
Чытаць, пісаць не учаны,
Ат сабе троха загудзем.
Колька ў снопе есць зярнетак,
Толька жый шчаслівых летак;
А калі замнога гэта,
Аглядай сотнае лета.
Колька за адным пакосам
Касец добры траў схэндожыць,
Толька табе перад носам
Бог няхай чырвонцаў зложыць.
А як мы заўшэ да леса
Ад некрутаў уцякаем,
Так няхай бяда да беса
Уцячэ, нех ей не знаем.
Няхай цябе панны любяць
І часта просяць зазулькі,
Калі з табой ся зашлюбяць
І ад’едуць ад матулькі.
Хор дзяўчат:
Сонка ясна, харашое,
Пшанічка роўная сонцу,
Малачко смачна, бялое,
Аж блішчыцца у даёнцы.
Але нашая паненка
Яснейная есць і бельшая;
Яна пекна, усютэнка
Цнатліва і разумная.
Нараім табе свацею
Жычліву, мілы панэнку;
Яна цябе злучыць з нею,
Будзеш мець красну жанэнку.
Ужо даўно шчабятала
Сарока нам на паркане;
Яна мілага казала,
Да едзь жа сь ты да нас, пане.
Прымуць там з хлебам, солею,
Там пачцівых людзей любяць,
Звянчаеш панны надзею,
З нею цябе ўгоць пашлюбяць.
Хор хлопцаў:
Да мы чулі, вельмі брыдка
Аб вашэці гутарылі:
У ксенжках заслепен вшытка,
Да паннаў се не пшымілі.
Панна Гертруда за сцянай
Мешкаець у Ежаўскега,
А юж ні ўвечар і рана
Не кцэ ён карыстаць з тэга.
Папраўся, мілы паночку,
Любі ладныя дзяўчата;
Я ўчорай чуў у шыночку:
«Трэба травіць млоды лята
На каханю пры дзяўчыне,
Бо калі старасць завіта,
Вшыстка прыемнасць міне
І з раскошы ў той час квіта».
Добра той, пане, казаў,
А ён быў убран у праку;
Мусеў то троха пазнаў,
Што ў паноў есць да смаку.
Войт:
Што ж маўчыце? Ці вам се ўжо песні урвала,
Ці вы іх так складаці умееце мала?
Адзін са спевакоў:
Не, бацька, у нас песні, колька рыб у Нёмні,
Але на тое, мілы галубчыку, помні,
Што мы па-рускі пеем, а нашы панове
Па-польскі ўсё гавораць; кепска нашай мове!
Можа ім ушы, казёл бэкем як свідруець.
Але для добрай волі пан нам то даруець.
Другі са спевакоў:
Но ты яшчэ, Мікіта, запей тую песню,
Што для сваёй Алёнкі зрабіў напрадвесню.
Нім у поле пагоніш твае бычкі спаслы,
Яшчэ цяпер зімою пхай сена у яслы;
Нім пад ценем халодным запяеш дубровы,
Спявай на імяніны цяпер Язэповы.
Мікіта:
О, мая ж ты зорка ясна,
Доўга ж цябе любіць буду?
Уздыхаць яшчэ напрасна
І цярпець на сэрцы нуду?
Не будзеш ты літавацца
Над няшчасным Мікітою?
Час табе, міла, пазнацца,
Што ты для мяне мукою.
Цярплю доўга, выглядаю
Пацехі ад цябе, люба;
Няхай жа ўжо яе маю,
Не будзь ты для мяне згуба.
Ці ж дагэтуль не пазнала,
Што я за табою гіну?
Хочаш жа, каб аглядала
Маее смерці гадзіну?!
Пазнай, любая Аленка,
Тваё шчасце, тваю долю;
Будзеш меці усютэнька,
Панюю дам табе волю.
У мяне сотня авечак
Па зялёнай ходзіць пашы;
Кароў, бычкоў, целушэчак
Поўны есць аборы нашы.
Чарназемны мае нівы,
Пшаніцу родзяць буйную;
Садок есць, у нём грушы, слівы,
Хату маю некурную.
Не будзеш меці швагеркі
Ані з дзевера назолы;
Я не прывык да кватэркі,
Будзеш жыці, як анёлы.
Не вельмі се тож і брыдкі,
Глядзеўся ў чыстам ручаю;
Гэта ужэ былі б збыткі
Назваць мяне негадзяю.
Эй, любі мяне, Алёнка,
Застань маею жаною;
Узойдзе для нас шчасця слонка,
Добра будзець з Мікітою.
Дзесятнік:
А цо? Як жэ сен здае пану Язэпові?
Чы адмовіш пахвалы нашэму спевові?
Хоця ж мы не шукаем жаднэй стонд пахвалы;
Адкрыць нашэ Васпану сэрцэ, замяр цалы.
Бо мы Вашэці любім, Вашэць панэк грэчны,
Разумны і научны, людзям пажытэчны.
Не так, як той асэсар, цо валіць сто у спіну,
Кеды міль тры не уеду на едну гадзіну.
Нашы ўпраўдзе спеваня не так ест учоны,
Як тые, цом я слышаў у справніка жоны,
Ктора лежанц пад ценём выцеклэй бярозы,
Чытала, ушыстка крычанц: «Козы, мае козы,
Дапнісе муй каханы, поверні, Дапнісе,
Там ест тобе маліны у кошы чы ў місе».
А хоць мы не Дапнісы пані справніковы,
Аднак не для прапорцы ест на карку гловы.
Трэба е розвеселіць: ну ж мы да бутэлькі
І кеды немаш мёду, то хлісьнем гарэлкі.
А крычанц «Нехай жые Язэп сэтны лята!»,
Будзем піць, скакаць, співаць і дрвіць з беды свята.
(1819)