Царква і Дзяржава (Коўш)

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Царква і Дзяржава
Артыкул
Аўтар: Аляксандр Коўш
1928 год

Спампаваць тэкст у фармаце EPUB Спампаваць тэкст у фармаце RTF Спампаваць тэкст у фармаце PDF Прапануем да спампаваньня!




Пытаньне аб ўзаемаадносінах Царквы да Дзяржавы зьяўляецца адным з найважнейшыя. Ад правідловага вырашэньня гэтага пытаньня залежыць дабрабыт тае і другое. Вось, чаму прэса рожных кірункаў дае так шмат мейсца гэтаму пытаньню.

Цяпер, калі ідзе перагляд 10-х гадовага незалежнага існаваньня Польшчы, і назначаюцца пляны далейшага яе будаўніцтва зусім зразумела, што польскае грамадзянства хацела-бы, каб у гэтым будаўніцтве належна адыгрывала і Праваслаўная Царква, якая лічыць блізка каля 5,000,000, ці каля 18 % усяго насельніцтва Польшчы сваіх верных.

Зрабіць гэтую роль Царквы для Дзяржавы карыснай, альбо не карыснай, залежыць не ад Царквы, а ад Дзяржавы. Упрацягу уплыўшых 10-ці гадоў шмат было зроблена каб роля Царквы для Дзяржавы была як найменш карыснай.

Царква са сьмірэньнем зносіла падчас даволі цяжкія свае крыўды і нягледзячы на гэта адносіны яе да Дзяржавы ня былі варожымі, а пасыўна лайяльнымі. Царкаўна-настроенае грамадзянство разумела, што пры пачатку будаваньня Дзяржавы было шмат недарэчнасьцяў і ў іншых галінах жыцьця, дзеля гэтага церпяліва зносіла ўсякія прыкрасьці падчас нават зьдзекі паасобных адзінак у адносінах да Царквы.

Яле калі Дзержава вышла на цьвёрды шлях і пачала сьмела будаваць сваю будучыню, адносіны яе да Царквы таксама не павінны быць хісьлівымі.

Царква мае права жыць па сваім кананічным законам, права абараняць сваю свабоду і незалежнасьць у сваім унутраным жыцьці. Яна зьяўляецца храніцельніцай вышэйшых ідэалаў духа, заветаў і прэданьняў хрысціянства, суменьнем народу, узгадавацельніцаю чыстых, добрых нраваў.

Адносіны Царквы да Дзяржавы дакладна азначаны сьв. Апосталам Паўлам у яго пасланьні да Рымлян, гдзе ён прызнае воляй Божаю ўстанову ўлады дзяржаўнай. Празначэньне ўсякай ўлады дзяржаўнай — ёсьць абарона дабра і барацьба са злом.

Паміж Царквой і Дзяржавай пакуль кожная з іх застаецца вернай сваёй ідэі ня можа і не павінна быць ні варожасьці, ні барацьбы, а добрае супрацоўніцтва і узаемаадносіны.

Ненармальныя адносіны паміж Царквай і Дзяржавай пачынаюцца тады:

1) калі Дзяржава становіцца ворагам Царквы і хрысьціянства,

2) калі яна адмаўляецца ад падтрыманьня хрысьціянскіх падставаў жыцьця,

3) калі яна імкнецца да падпарадкаваньня сабе Царквы, ня лічучыся з яе кананамі, ламае іх і карыстаецца Царквою як сродкам дзеля зьдзейсьненьня сваіх дзяржаўных мэтаў,

4) калі яна зло выкарыстаўвае духоўны аўтарытэт Царквы дзеля сваіх дзяржаўных поглядаў і інтэрэсаў і такою палітыкай разбурвае павагу Царквы.

Аднак-жа дзяржаўныя ўлады павінны ведаць, што разбурваючы аўтарытэт Царквы, яны падрываюць уласную дзяржаўную сілу.

Вялікай памылкай у працягу 10 гадовага незалежнага існаваньня Польшчы былі неакрэсьляныя ўзаемаадносіны Дзяржавы да Праваслаўнае Царквы. Царква ў гэты пэрыад ня была самастойна ў сваім унутраным жыцьці. І ў гэтым вінаваты ня польскія асобныя прадстаўнікі ўлады, але і ўсе мы, праваслаўныя. Асобныя прадстаўнікі ўлады выказывалі ў адносінах да Царквы неакрэсьленае самаўладзтва, а мы — слабасьць і маладушша.

У выніку такога становішча — устрыманы халодныя адносіны да дзяржаўнасьці з боку найболей здаровых колаў грамадзянства.

Па нашаму разуменьню, Дзяржава зацікаўлена ў тым, каб адносіны веруючага праваслаўнага народу былі да яе ня толькі устрымана-халоднымі, ці пасыўна лайяльнымі, а каб яны былі актыўна—лайяльнымі.

Стварэньне такіх адносінаў у будучыні залежыць ад Ураду.