Сьмерць (Стафанік/Зямкевіч)
| Сьмерць Апавяданьне Аўтар: Васіль Стафанік 1909 год Пераклад: Рамуальд Зямкевіч |
Прапануем да спампаваньня!
СЬМЕРЦЬ.
Калі надыйшла глухая восень, калі з лесу лісьці апалі, поле пакрылася чорнымі варонамі, — тагды тагды к старому Лесю сьмерць прыйшла.
Паміраць трэба кожнаму; сьмерць не страшна, але доўга лежаць — мука. І Лесь мучыўся. Хворая думка унасіла яго у нейкі новы сьвет і зноў выкідала яго адтуль. А той новы сьвет быў вельмі дзіўны. І нічым Лесь ня мог вырабіцца с таго сьвету, толькі аднымі вачыма. Дык гэтымі бліскучымі вачамі хватаўся ён маленкай газнічкі. Хватаўся яе, трымаўся і заўсягды баяўся, што векі замкнуцца, а ён скоціцца ў бяздонную пропасьць.
Перад ложкам яго, на зямлі, па неперэспаных начах, сном зваеваные, лежалі радком сыны і дочкі. Іон натужыўшыся, трымаўся вачамі за газнічку і змагаўся са сьмерцю. Векі ўсё яму ападалі, якбы надта былі цяжкіе.
Здавалася яму, што бачыць многа дзеўчатак на падворку. Кожная трымае вязку кветкаў у руцэ. Усе глядзяць на магілу, сьмерці ждуць. Пасьля ўсе ўзіраюцца вачыма на яго. Хмара вачэй — сініх, і сівых, і чорных. Хмара гэта плывець к яго лобу, трэцца і абдае яго холадам...
Перацёр вочы, схапіў пальцамі жылу на шыі, бо з шыі яму галаву скідала, і падумаў сабе:
„Глядзі, вот і анёлы перад сьмерцю паказываюцца мне." — А пакуль гэтак думаў, с-прад вачэй яго уцекла газнічка.
...Поле роўнае, далёкае, ад сонца сьпяклося. Просіць вады, дрыжыць і зельле прыгарняе да сябе, каб з яго вадзіцы напіцца. Арэць ён на ніві і рукамі ня може утрымаць ручкі плуга, бо смага пячэ яму ў горлі. І валы, відаць, мучацца ад смагі, бо насамі рыюць зямлю. Выпушчаець і ён з рук ручкі плуга, валіцца на ніву, а яна яго спаліць на вуголь...
Газнічка ізноў вывела яго с таго сьвету.
„Не адзін раз і не два без вады на полі я гінуў; у Бога гэта усё запісана!"
І зноў бытцам скаціўся ён у пропасьць.
... Каля рогу стала сядзіць яго нябошчыца маці і пяе песьню. Голас разлегаецца па хаці ціха і жалосна і даходзіць да яго вушэй. Гэта тая песьня, каторую сьпевала яму маці, як быў малы. І ён плачэ і смуціцца, і далоньмі слёзы абцірае. А песьня мацеры проста ў душу ідзець і ўсе мукі з гэтай песьняй там плачуць. Маці ідзе к дзьверам, а за ёй і песьня ідзе, і мукі з душы...
І ізноў убачыў ён газнічку.
„Маці с таго сьвету мае зыйсьці, каб над сваім дзіцяткам заплакаць. Такое Боскае права".
Холад марозіць усё яго цела; хацеў кажухом прыкрыцца, аж тут зачыніліся яму векі.
... Званы званяць, енчаць, і голас гэтых званоў бьець яго ў галаву. Галава лопаецца, і з роту зубы вываліваюцца. Сэрцы званоу адрываюцца і валяцца яму на галаву і раняць яго...
Павёў кругом страшнымі, непрытомнымі вачыма.
„Абецаўся купіць звон, каб у вёсцы аб пажары знаць даваў, але надта цяжкіе гады былі... Даруй мне, Боже міласьцівы!"
І ізноў скаціўся ў пропасьць.
...З гары, з аграмаднай вышыні валяцца на яго снапы ячменю. Валяцца і засыпаюць яго. Асьцінкі лезуць яму ў рот, у горла. Паліць яго чырвонымі іголкамі і зьбіраецца каля сэрца, і пячэц пякельным агнём...
Аткрыў вочы ужо мертвые і нявідзячые.
„Марціну недавалі заробленаго ячменю, і гэты ячмень сьмерць мне робіць!"
Хацеў дзяцей клікнуць, каб аддалі ячмень Марціну, але голас праз горла ня мог прайсьці; толькі бытцам гарачая смала па целі разышлася. Высунуў чорны язык і усадзіў у рот пальцы, каб голас з горла дастаць. Але зубы зачыніліся і сьціснулі пальцы. Векі апалі.
... Вокны адчыняюцца ў хаці. У хату сунецца белая шмата і снуецца без канца і меры. Ясна ад яе, бытцам ад сонца. Шмата спавівае яго, як маленкае дзіцятка, уперад ногі, а пасьля рукі і плечы. Моцна. Яму лёгка, лёгка. Патом лезець у галаву і казыча мозгі, сціскае кожны сустаў і мягка усё высьцілае. А пад канец абвівае горла што раз мацней і мацней. Бытцам вецер правевае каля шыі і абвівае, абвівае...
Перэлажыу з украінскай мовы Р Зем-віч.