Перайсці да зместу

Сыгналъ (1891)

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Сыгналъ
Апавяданьне
Аўтар: Усевалад Гаршын
1891 год
Пераклад: Ядвігін Ш.
Іншыя публікацыі гэтага твора: Сыгнал (Гаршын/Ядвігін).

Спампаваць тэкст у фармаце EPUB Спампаваць тэкст у фармаце RTF Спампаваць тэкст у фармаце PDF Прапануем да спампаваньня!




Сыгналъ,

АЛЬБО РАЗСКАЗ АБЪ ТОМ,

ЯКЪ ДАБРО ПЕРЕМАГЛО ЗЛО У ЧАЛАВѢКА


ПЕРЕЛОЖЕНО, ЗЪ МАЛЫМИ ПЕРЕМѢНАМИ

ЗЪ РАЗСКАЗА

Всеволода Гаршина.

МОСКВА.

Тапографія А. Гатцука, Никитскій бульв., собств. д.

1891.

Сыгналъ,

АЛЬБО РАЗСКАЗ АБЪ ТОМ,

ЯКЪ ДАБРО ПЕРЕМАГЛО ЗЛО У ЧАЛАВѢКА


ПЕРЕЛОЖЕНО, ЗЪ МАЛЫМИ ПЕРЕМѢНАМИ

ЗЪ РАЗСКАЗА

Всеволода Гаршина.

МОСКВА.

Тапографія А. Гатцука, Никитскій бульв., собств. д.

1891.


Дозволено цензурою. Москва, 19 декабря 1890 года.

Сыгналъ,

АЛЬБО РАЗСКАЗ АБЪ ТОМ,

ЯКЪ ДАБРО ПЕРЕМАГЛО ЗЛО У ЧАЛАВѢКА.

I.

Сёмка служиў сторожемъ на чугунцы. Адъ яго будки до адной станціи было двананцаць, до другой дзесяць вёрстъ. Вёрсты чатыры адъ яго будки выбудовали лѣтась фабрику; зъ-за лѣсу яе высоки коминъ чарнѣў, а ближей, апрочъ сусѣднихъ будокъ, не было и хатъ.

Сёмка быў чалавѣкъ хворы и нядужи.

Дзевяць гадоў передъ гэтымъ быў ёнъ на вайнѣ; служиў ёнъ дзеньщикомъ у афицера и цѣлы паходъ быў зъ нимъ. И галодны бываў ёнъ, и мёрзъ, и на слонцы пёкся, и перехадзиў ёнъ вёрстъ по сорокъ и пяцьдзесятъ ў дзень ў гарачиню и ў марозы; траплялося и падъ кулями быць ў битвѣ, але хвала Богу ни одная не зачепила.

Стаяў разъ поўкъ на першой линіи. Цѣлы тыдзень зъ турками перепалка была: лежиць наша линія, а церазъ далинку — турецкая, и адъ ранку до вечера стрѣляюць. И афицеръ Сёмки быў на линіи; ўсяки дзень три разы насиў яму Сёмка зъ поўковыхъ кухонь, зъ рову, гарачи самоваръ и абѣдъ. Идзе, бывало, зъ самоваромъ адкрытымъ мѣсцемъ; кули свищуць, у камени ляскаюць: страшно Сёмцы, плаче, а таки йдзе. Паны афицеры вельми яго хвалили: заўсёды у их была гарачая гарбата

Вярнуўся ёнъ зъ пахода цѣлы, тольки у руках и у нагахъ нѣшто ламаць пачало. Не мало бѣды пришлося яму зъ той пары папрабаваць. Пришоў ёнъ да дому — бацька стары памёръ; сынокъ быў, чацьвёрты гадокъ мѣў, и гэты захварѣў и памёръ; асталися Сёмка зъ жонкаю ўдваихъ. Ня удалася имъ и гаспадарка, да и цяжко зъ апухшими руками и нагами поле араць. Нельга имъ было жиць у сваёмъ сялѣ; пашли яны на иншія мѣсцы счасця шукаць. Быў Сёмка зъ жонкаю и на Линіи, и ў Херсони, и ў Донщинѣ; нигдзѣ счасця не знайшли. Пашла жонка служиць, а Сёмка, як и пярвѣй, усё хадзиў.

Довялося яму разъ по машинѣ ѣхаць; на адной станціи бачиць начальникъ якъ-бы знаёмы. Глядзиць на яго Сёмка, и начальникъ ў яго ўглядаецься. Пазнали адзинъ другого. Гэта быў афицеръ поўка, ў каторомъ ёнъ служиў.

— „Ты, Сёмка?“ каже ёнъ.

— „Такъ точно, ваше благародзіе, я самый и есць“.

— „Ты якъ сюды папаў?“

Разсказаў яму Сёмка: такъ, каже, и такъ.

— „Куды-жъ ты цяперъ идзешъ?“

— „Не магу знаць, ваше благародзіе“.

— „Якъ-же ты, дурень, ня можешъ знаць?“

— „Такъ точно, ваше благародзіе, дзѣля таго, што падацься нима куды. Работы якой, ваше благародзіе, шукаць треба“.

Паглядзеў на яго начальникъ станціи, падумаў и каже:

— „Отъ што, братка, застанься ты пакуль на станціи. Ты, здаецься, жанаты? Игдзѣ-жъ твая жонка?“

— „Такъ точно, ваше благародзіе, жанаты; жонка ў мѣсци у купца служиць“.

— „Ну, дакъ пиши къ жонцы, кабъ пріѣжджала. Дармавы билетъ пастараюся. Тутъ у нас адна дарожная будка будзе свабодная; папрашу уже за цябе начальника“.

— „Дзякую вельми, ваше благародзіе“, каже Сёмка. Астаўся ёнъ на станции. Памагаў у начальника на кухни, дрова сѣкъ, дворъ, пляцформу мёў. Церазъ дзьвѣ нядзѣли пріѣхала и жонка, и паѣхаў Сёмка у цялѣжцы у сваю будку. Будка новая, цёплая; дроў кольки хочешъ, агародъ невялички адъ даўнѣйшаго сторожа астаўся, и зямли зъ моргъ зъ бакоў насыпу было

Абрадоваўся Сёмка: стаў думаць, якъ ёнъ сваю гаспадарку развядзе, карову, каня купиць. Дали яму ўвесь патребны припасъ: флагъ зялёны, флагъ чирвоны, лятарни, трубку, молотъ, ключъ шрубы падкручваць, ломъ, лапату, мяцёлакъ; дали и дзьвѣ ксёнжачки зъ правилами и расписаніемъ, ў якую гадзину машина йдзе. Спачатку нашъ Сёмка и начей не спаў, усё расписаніе читаў: машина еще церазъ дзьвѣ гадзины будзе исци, а ёнъ абойдзе сваю часць, сядзе на лавочцы кале будки и ўсё глядзиць и слухае, чи не трясуцься рельсы, чи ня шумиць машина. Научиўся уже ёнъ на памяць и правила: хоць и кепска читаў, по складамъ, а ўсёжъ выучиўся.

Было гэта ўлѣтку; работа не цяжкая; снѣгу зъ насыпу адгребаць ня треба, да и машина на гэтой дарози не часто ходзиць. Абойдзе Сёмка сваю версту два разы ў дзень; гдзѣ-не-гдзѣ шрубки папрабуе падкруциць, пясочекъ падраўняе, вадзяныя трубы[1] агледзиць и йдзе да дому, гаспадарку сваю упыняць. У гаспадарцы тольки яго замятка была: што ни задумае зрабиць, абъ усёмъ дарожнаго майстра треба прасиць, а той начальнику дакладвае; пакуль прашеніе вернецься, — пара́ и пяройдзе. Пачали Сёмка зъ жонкаю навэтъ тужить.


II.

Прайшло мѣсяцоў два; пачаў Сёмка зъ сусѣдзями сторожами знаёмицься. Адзинъ быў стары-стареньки; ўсё на яго мѣсце новаго назначиць прибиралися; ледзьве зъ будки вылазиў. Жонка за яго и ў абходъ хадзила. Други будочникъ, што ближей къ станціи, быў чалавѣкъ малады еще, але худы и жилясты. Спаткалися яны зъ Сёмкаю перши разъ на насыпу, пасяредзини, памижъ будокъ ў абходзи. Сёмка шапку зняў, пакланиўся.

— „Добры вечаръ, каже, сусѣдзе!“

Сусѣдъ глянуў на яго зъ боку.

— „Добры вечаръ,“ каже.

Адвярнуўся и пашоў далѣй.

Спаткалися потымъ ихъ бабы. Привиталася Семёнова Тацяна зъ сусѣдкой; тая гэтакъ сама много не гаварила, пашла. Угледзиў разъ яе Семёнъ.

— „Што гэта, каже, у цябе, маладзица, мужъ не гаварливы?“

Памаўчала баба, потымъ каже:

— „А абъ чомъ яму зъ табою гавариць? У каждаго сваё… Идзи сабѣ зъ Богомъ“.

Прайшоў яще зъ мѣсяцъ; пазнаёмилися сусѣдзи.

Зыдуцься Сёмка зъ Василёмъ, сусѣднимъ сторожемъ, на насыпу, сядуць на берази, люльки закуряць и гаворяць абъ сваёмъ жицьи. Василь усё большъ маўчаў, а Сёмка и абъ сялѣ сваёмъ и абъ паходзи разсказываў.

— „Не мало, каже, я бѣды на сваёмъ вѣку приняў, а вѣку майго ня Богъ вѣдае кольки. Не даў Богъ счасця. Уже каму якую долю Богъ дасць, такъ яно и бывае. Гэтакъ яно, братко Василь“.

А Василь люльку выбиў абъ рельсъ, ўстаў и каже:

— „Ня доля намъ зъ табою вѣкъ заѣдае, а людзи. Нима на свѣци звѣра, гэтакаго нягоднаго и сярдзитаго, якъ чалавѣкъ. — Воўкъ воўка не ѣсць, а чалавѣкъ чалавѣка живого заѣдае“.

— „Ну, братка, и воўкъ воўка ѣсць, — гэтаго ты не кажи“.

— „Зъ гутарки гэтакъ пришлося, отъ и сказаў. А ўсё-жъ нима стваренья горшаго адъ чалавѣка. Кабъ не чалавѣча злосць да зайздросць, — жиць-бы льга было. А то ўсяки адъ цябе кусокъ атабраць стараецься, да злопаць“.

Задумаўся Семёнъ.

— „Ня вѣдаю, каже, братка. Може яно и гэтакъ, а кали и гэтакъ, то уже есць на тое адъ Бога такое палаженье“.

— „А кали гэтакъ, каже Василь, то нима чаго намъ зъ табою и гавариць. —Кали ўсякую бриду на Бога зваливаць, а самому сядзѣць да цярпѣць, — то гэта треба, братка, не чалавѣкамъ быць, а скацинаю. Отъ табѣ и ўвесь мой сказъ“.

Павярнуўся и пашоў, не пажагнаўшися.

Устаў и Сёмка.

— „Сусѣдзе! кричиць, за што-жъ ты клянешся?“

Не абярнуўся сусѣдъ, пашоў. Доўга глядзѣў на яго Сёмка, пакуль у далинцы на павароци стало Василя не видаць.

Вярнуўся ёнъ да дому и каже жонцы:

— „Ну, Кацярина, и сусѣдъ же у насъ: звѣръ, не чалавѣкъ“.

Але патомъ не пагнѣвалися яны; спаткалися йзноў и, якъ и пярвѣй, пачали гутарку, и ўсё абъ томъ самомъ.

— „Эхъ, братка, кабъ ня людзи… не сядзѣли-бъ мы зъ табою у гэтыхъ будкахъ“, казаў Василь.

— „Што-жъ ў будцы… ништо, и ў будцы жиць ильга“…

— „Жиць ильга, жиць ильга… Эхъ ты! многа жиў, мало нажиў; многа глядзѣў, мало бачиў. Бѣдному чалавѣку, чи тамъ ў будцы, чи гдзѣ, якое тамъ жицьё: ядуць цябе живадзёры гэтые, ўвесь сокъ выцискаюць, а якъ состарѣешъ, выкинуць якъ лупину якую свиньямъ на кормъ. Ты якую пенсію бярешъ?“

— „Да не вяликую, Василь; двананцаць рублёў.

— „А я тринанцаць зъ палавинаю. Скажи ты мнѣ, чаму гэта такъ? По правилу адъ праўлені усимъ адно назначено: пятнанцаць рублёў у мѣсяцъ[2], дрова, газа… Хто-жъ гэта намъ съ табою двананцаць, альбо тамъ тринанцаць съ палавинаю назначиў, скажи ты мнѣ? А еще гаворишь, жиць можно! Ты раздумай: не абъ паўтары тамъ, альбо три рубли гутарка; хоць бы и ўсѣ пятнанцаць плацили. Быў я на станціи прошлаго мѣсяца. Даректоръ дароги (важная асоба при чугунцы, инженеръ) переѣжджаў, отъ яго бачиў я; меў я гэтакую чесць. Ѣдзе сабѣ у асобномъ вагонѣ; вышоў на пляцформу, пахаджае… Да не астануся я тутъ надоўга; пайду, куды вочи глядзяць“.

— „Куды-жъ ты пойдзеш, Василь? Церазъ хлѣбъ хлѣба не шукаюць. Тутъ у цябе и хата, и цепло и зямли крыху есць. Жонка у цябе работница“…

— „Эхъ, паглядзѣў-бы ты на зямлю маю. Ни галинки на ёй нима. Пасадзиў быў ўвясною капусты, да и то дарожны майстеръ пріѣхаў“. „Гэта, каже, што такое? Чаму безъ данашенья? Дзѣля чаго безъ пазваленья? Выкапаць, кабъ и духу яе ня было“. Пьяны быў. Други разъ и ничога-бъ не сказаў, а тутъ убилося: „три рубли штрафу“.

Памаўчаў Василь, пацягнуў люльки и каже цихо:

— „Кабъ еще крыху, прибиў-бы я яго да поўсмерци“.

— „Ну, сусѣдзе, и гарачи ты, я табѣ скажу“.

— „Не гарачи я, а папраўдзи кажу и думаю. Пастой, прижджецься ёнъ у мяне, чирвоная морда! Къ самому начальнику линіи на жалобу пайду. Паглядзимъ!“

И папраўдзи паскаржиўся.


III.

Переѣжджаў разъ начальникъ дарогу аглядаць.

Церазъ три дни потымъ паны важные зъ Пецербурга мѣлися па дарози переѣхаць: ревизію, бачъ рабили, аглядали, чи ўсё ў парадку, отъ передъ ихъ переѣздомъ ўсё треба было ў парадокъ привесци. Пяску падсыпали, падраўновали, шпалы переглядзѣли, шрубки падкруцили, слупы падмалявали, на переѣздахъ вялѣли жоўтаго пясочку падсыпаць. Сусѣдка-старажиха и старого свайго выправила траву чисциць. Працаваў Сёмка цѣлы тыдзень; ўсё ў парадокъ привёў и на сабѣ халатъ паправиў, вычисциў, а бляху мѣдзяную цеглаю такъ атцёръ, што ажъ блясцѣла на слонцы.

Рабиў и Василь.

Пріѣхаў начальникъ дыстанціи на дразыни[3]; чатыры рабочихъ корбу круцяць; колцы шумяць, шесцерня гудзе; ляциць цялѣжка вёрстъ по двадцаць ў гадзину, тольки калёса выюць.

Падляцѣў до Семёновой будки; падскочиў Сёмка, адрапартаваў по-салдатски. Усё ў парадку знайшлося.

— „Даўно ты тут?“ пытае начальникъ.

— „Адъ другого мая, ваше благародзіе“.

— „Добра. А ў сто шесцьдзесятомъ нумери хто“?

Дарожны майстеръ, што разамъ зъ имъ ѣхаў, каже:

— „Василь Гуща“.

— „Гуща, Гуща… а, гэта той самы, што вы мѣли лѣтась на увази?“

— „Ёнъ самы гэта и есць“.

— „Ну, добра, паглядзимъ и у Василя Гущи. Валяй!“

Узялися работники за корбу; пашла цялѣжка у ходъ. Глядзиць Сёмка на ихъ и думае: „Ну, будзе у ихъ зъ сусѣдомъ гульба“.

Гадзинъ церазъ дзьвѣ пашоў ёнъ ў абходъ. Бачиць, зъ далинки по насыпу йдзе нѣхто, на галавѣ якъ-бы нѣшто бѣлое нясе. Пачаў Семёнъ приглядацься; бачиць — Василь: у руцѣ палка, за плечами узелокъ малы, тваръ хусткаю абвязана.

— „Сусѣдзе, куды гэта ты?“ кричиць Сёмка.

Падышоў Василь ближей; твару на ёмъ нима.

Бѣлы, якъ хуста, вочи дзикія, пачаў гавариць, — голосу нима.

— „У мѣсто, каже, ў Маскву… ў праўленіе“.

— „У праўленіе… отъ яно што! Скаржицься йдзешь? Пакинь Василь, забудзь“…

— „Не, братка, не забуду. Позна уже забываць. Бачишъ, ёнъ мяне ў тваръ выцяў, до крови разбиў. Пакуль жиць буду, не забуду, не пакину гэтакъ“.

Узяў яго за руку Сёмка.

— „Пакинь, Василь; праўду табѣ кажу: лѣпшъ ня зробишъ.“

— „Якое тамъ лѣпшъ! Я и самъ вѣдаю гэта, што лѣпш не зраблю. Праўду ты казаў, што такая наша доля. Сабѣ лѣпшъ не зраблю, але за праўду треба, братка, стаяць“.

— „Да ты скажи, адъ чаго ўсё пачалося?“

— „Да адъ чаго-жъ… аглядзѣў ўсё, зъ дразыны сышоў, ў будку глянуу. Я уже вѣдаў, што будзе крѣпка пытаць, ўсё якъ мае быць пригатаваў. Ѣхаць уже хацѣў, а я зъ жалобаю. Ёнъ заразъ у крикъ: „Тутъ, каже, важная ревизія, а ты абъ агароздѣ жалабу падаваць! Тутъ, каже, вяликія фигуры, а ты зъ капустаю лѣзешъ!“ Я не уцярпѣў, сказаў слово, ня то, кабъ уже вельми што, але яму ня сподобалося. Якъ дасць ёнъ мнѣ!.. а я стаю сабѣ, якъ-бы яно гэтакъ и треба. Паѣхали яны, апомниўся я, абмыў сабѣ тваръ и пашоў.“

— „А якъ-же будка?“

— „Жонка асталася. Не пераглѣдзиць; да чортъ зъ ими, и зъ дарогаю ихнею!“

Устаў Василь; сабраўся.

— „Бывай здароу, Сёмка. Ня вѣдаю, чи знайду сабѣ управу.“

— „Няўже-жъ ты пѣхотаю пойдзеш?“

— „На станціи на таварны поѣздъ папрашуся; заўтра ў Масквѣ буду.“

Пажагналися сусѣдзи; пашоў Василь, и доўга яго не было. Жонка за яго и рабила, дзень и ночь не спала, саўсим замарилася, чакаючи мужа.

На трейци дзень пріѣхала ревизія: машина, вагонъ багажны, и два вагоны першой клясы, а Василя ўсё нима. На чацьвёрты дзень угледзиў Сёмка яго жонку: тваръ ажъ апухла адъ слёзъ, вочи чирвоныя.

— „Вярнуўся мужъ?“ пытае.

Махнула баба рукою, ничого не атказала и пашла ў свой бокъ.


IV.

Научиўся Сёмка нѣкали еще хлопцемъ зъ калины дудки рабиць. Выпалиць дротамъ у палачцы сяредзину, дзирки гдзѣ треба прарѣже, на канцы пищикъ зробиць, и такъ важно наладзиць, што хоць што хочешъ грай. Рабиў ёнъ, якъ меў часъ, дудокъ много и церазъ знаёмаго кандуктора[4] ў мѣсца на рынокъ пасылаў. Давали яму тамъ за штуку по чатыры гроши.

На трейци дзень по ревизіи пакинуў ёнъ жонку ў хаци вечерни поѣздъ спатыкаць, што йдзе а шостой гадзине, а самъ ўзяў ножикъ и пашоў ў лѣсъ, палокъ сабѣ нарѣзаць; дайшоў ёнъ да канца сваёй часци; у гэтомъ мѣсцы дарога разомъ заварочвалася. Спусциўся ёнъ зъ насыпу и пашоў лѣсомъ падъ гору. За поўверсты было вяликое балото, а кале яго найлѣпшіе кусты для яго дудокъ расли. Нарѣзаў ёнъ палокъ цѣлы пукъ и йдзе да дому.

Идзе ёнъ лѣсомъ; слонце уже зайходзило; усюды цихо, якъ у мёртвомъ царствѣ; чуе тольки, як птушки чиликаюць, да сухи ломъ падъ нагами трещиць. Падышоў Сёмка еще трохи; скоро и чугунка, и здаецься яму нѣшто ёнъ еще чуе, нибы нѣгдзѣ жалѣзо абъ жалѣзо звяниць. Пашоў Сёмка скарѣй. Папраўки тагды ў ихнемъ участку не было. „Штобъ гэто значило?“ думае ёнъ.

Выходзиць ёнъ на край лѣса, перадъ нимъ чугунка падымаецься; наверси, на насыпу, чалавѣкъ нѣки присѣўши нѣшто робиць. Пачаў падымацься къ яму Сёмка цихо; думаў шрубы пришоў хто красци. Бачиць и чалавѣкъ ўстаў; ў руцѣ ў яго жалѣзны ломъ; падлажиў ёнъ ломъ падъ рельсъ, да якъ зверне яго ў бокъ. —

Пацямнѣло у Сёмки ў вочахъ; крикнуць хоче — ня може. Бачиць ёнъ Василя, бяжиць на верхъ бягомъ, а той зъ ломомъ на други бокъ насыпу павалиўся.

— „Василь, галубчик, вярнися! Дай ломъ, паложимъ якъ треба рельсъ; нихто и не давѣдаецься. Вярнися, не бяри на сваю душу грѣхъ!“

Не вярнуўся Василь; ў лѣсъ пашоў.

Стаиць Сёмка надъ зверненымъ рельсомъ; палки свае упусциў. Поѣздъ йдзе не таварны, — пассажирски[5]. И не затрымаешъ яго ничимъ — флага нима. Рельса на мѣсце не паложишъ: голыми руками гваздоў не забьешъ. Бѣгчи треба, канечне бѣгчи ў будку за якимъ-небудзь припасомъ. Господзи, памажи!

Бяжиць Сёмка къ сваёй будцы — утамиўся. Бяжиць, — отъ, отъ павалицься. Выбѣгъ зъ лѣсу, — до будки сажонъ сто ня большъ асталося. Чуе, — на фабрицы гудокъ загудзѣў, — шостая гадзина; а церазъ дзьвѣ минуты поѣздъ пяройдзе. Боже! змилуйся надъ невинными душами! Гэтакъ и бачиць передъ сабою Сёмка: хвациць машина лѣвымъ коламъ абъ рельсавы обрубъ, затрясецься, пахилицься, пачне шпалы рваць и на щепочки ламаць, а тутъ криво, паваротка, да насыпъ, да валицься-то ўнизъ адзинанцаць сажонъ, а тамъ ў трейцёй класи народу поўно, дзѣци малыя. Сѣдзяць яны цяперъ ўсѣ, ни абъ чомъ не думаюць. Господзи! научи Ты мянѣ!…… Не! дабѣгчи да будки и назадъ вярнуцься не паспѣешъ…

Не дабѣгъ Сёмка да будки, вярнуўся назадъ; пабѣгъ скарѣй першаго. Бяжиць, якъ безъ памяци; самъ ня вѣдае, што еще будзе. Дабѣгъ до адверненаго рельса: палки яго ў кучи лежаць. Нагнуўся ёнъ, ухапиў адну, самъ не разумѣючы на што; далѣй пабѣгъ. Здаецься яму, што уже машина йдзе. Чуе свистокъ далёки, чуе – рельсы роўно и цихо пачали трясцися. Бѣгчи далѣй ня може, силъ не стае; стаў ёнъ сажонъ на сто адъ страшнаго мѣсца: тутъ яму якъ свѣтомъ голову асвяцило.

Зняў ёнъ шапку, выняў зъ яе перкалёвую хустку; выняў ножъ зъ-за халявы, — перехрисциўся:

— „Господзи, благослави!“ Выцяў сябе нажомъ ў лѣвую руку выжей локця; пырснула кроў, палилася гарачая; памачиў ёнъ ў яе сваю хустку, расправиў, расцягнуў, навязаў на палку и выставиў свой чирвоны флагъ.

Стаиць Сёмка, флагомъ сваимъ размахвае, а поѣздъ уже видзёнъ. Ня бачиць яго машинистъ; падыдзе близко машина, а на сто саженяхъ не затрымаць цяжкаго поѣзда!

А кроў ўсё йдзе и йдзе. Прициснуў Сёмка рану къ боку, хоче зациснуць яе, але не сцихае кроў; мабыць вельми глыбоко параниў ёнъ руку.

Закружилося у яго ў галавѣ; ў вочахъ чорныя мухи залятали; потымъ и саўсимъ пацямнѣло; ў вушахъ нибы ў дзваны дзвоняць. Ня бачиць ёнъ поѣзда и ня чуе шума: адна ў яго думка ў галавѣ: не устаю, упаду, упущу флагъ; пяройдзе поѣздъ церазъ мяне…

Боже! памажи, пашли на змѣну!..

И стало цёмно ў вочахъ яго, и пусто ў души яго, и выпусциў ёнъ флагъ…

Але ня упаў кровяны знакъ на землю… нѣчья рука падхвацила яго и падняла настрѣчу падыходзиўшему поѣзду. Машинистъ угледзиў яго, затрымаў машину. Поѣздъ стаў.

Выскачили зъ вагоноў людзи, збилися ў кучу.

Бачаць: ляжиць чалавѣкъ ўвесь у крови, безъ памяци; други кале яго стаиць зъ кровяною анучкою на галини. — Гэта быў Василь

Абвёў ёнъ ўсихъ вочима, апусциў голову: —

— „Вяжице мяне, каже: я рельсъ звярнуў“…



  1. Трубы, по которымъ збѣгае вада зъ насыпу.
  2. Плата здаецься и вяликая, але при чугунцы треба и у дзень рабиць, и у ночи не спаць; там нима ни свята, ни будного дня; машина не глядзиць, хоць на перши дзень Вяликадня йдзе и треба быць гатоваму; апрочъ гэтаго треба жиць на сваёмъ хлѣби.
  3. Цялѣжка на чатырохъ колахъ, каторая коцицься по рельсахъ; работники круцяць корбу, и гэтакъ ѣдуць.
  4. Служащи при поѣздзи.
  5. У таварномъ поѣздзѣ возяць усякія рѣчи и тавары; у пассажирскомъ ѣздзяць людзи.
  Гэты твор з’яўляецца перакладам і мае асобны прававы (ліцэнзійны) статус адносна карыстанай аховы аўтарскіх правоў на арыгінальны змест.
Арыгінал:

Гэты твор быў апублікаваны да 1 студзеня 1929 года і знаходзіцца ў грамадскім набытку ўва ўсім свеце, бо аўтар памёр, прынамсі 100 гадоў таму.

 
Пераклад:

Гэты твор быў апублікаваны да 1 студзеня 1929 года і знаходзіцца ў грамадскім набытку ўва ўсім свеце, бо аўтар памёр, прынамсі 100 гадоў таму.