a pa mowie była čysta biełaruskaja, — a druhaja, mienšaja čaść składałasia z apalačenych bajar biełaruskich (šlachty), polskich pieresialencoŭ i tak sama s častki mieščan, dyj pa wiery była jana katalickaj, a pa mowie — polskaj.
Caryca Kacieryna II ličyła ŭsiu šlachtu polskaj, a biełaruski narod — čysta rasiejskim, — takim samym, jakim jość rasiejski narod u Maskoŭskaj albo Tulskaj huberni; wiedama, što taki pahlad niesprawiedliwy. Na dwaroch caroŭ rasiejskich mocna trymaŭsia ŭ tyje časy zwyčaj, što pahladu panujučaj asoby pawiny byli trymacca i wyšejšyje čycoŭniki, a ad wyšejšych jon pierechodziŭ i da mienšych. U nowodabytym kraju ŭrad zaŭsiody pawinien mieć sabie prychilnikoŭ, na katorych apiraje swaju palityku. Tak i ŭ Biełarusi paśla razdziełu Polščy rasiejski ŭrad pawinien byŭ wybrać sabie ludziej, na katorych moh apiracca, i hetym razam jon wybraŭ prawasłaŭnaje duchawienstwo, katoraje, pačuŭšy za saboj siłu, starałosia wykazać jaje na unijatach, a časam i na katalikoch, spahaniajučy daŭnyje kryŭdy. Pry hetym starannaść ich była nawat lišnie wialikaj, bo ažno s Piecierburha prawicielstwo pawinno było strymliwać ich relihijny razhon.
U 1793 hadu Caryca Kacieryna dłł pašyreńnia prawasłaŭja ŭ Biełarusi i Ukrajnie załažyła miśsijnaje tawarystwo. Kirawaŭ hetym tawarystwam mienski archijepiskop Sadkoŭski; na utrymańnie miśsionieroŭ wyznačałosia 20 tysiačaŭ rubloŭ u hod z hasudarstwienaj kassy dy ješče, kali budzie patreba, pomačy wajennaj siły. U Polščy, jak my ŭžo pisali, apošnimi časami byli wialikije pryciśnieńnia dla druhich wier, dyk u katalictwo i unijactwo, katoraje usiož-tki mieło siakije takije prawy, jak wiera hreko-katalickaja, pierechodzili ludzi i biez pierekonańnia, a nawat s prymusu. Dyk, paśla atkryćcia takoha miśsijnaho tawarystwa, hetkije ludzi kinulisia pierechodzić u prawosłaŭje, i da 1795 h. ich pierejšło bolšaj čaściu na Ukrajnie i ŭ Uschodniaj čaści Biełarusi blizka try miljony; ale hetym i skončyłosia čysło tych, katoryje chacieli swajej achwotaj pierejści u prawasłaŭje. Tym časam u Biełaruś naznačalisia z Rasiei nowyje prawasłaŭnyje duchoŭnyje, katoryje chacieli imka ŭziacca za sprawu.
Pakul ješče nowyje rasiejskije paradki nie umacawalisia ŭ Biełarusi, to i pryłučeńnie unijatoŭ adbywałosia tak, jak daŭniej — za časoŭ Polščy — adbywałosia prymusowaje pryłučeńnie da Unii prawa-
