З дальняга алешніку з бярэзьнікам, што на мяжы поля, усхватываўся вецер і кудлачыў травы, гладзіў прыгнутыя сьпіны.
Азалочана было сонцам Чмарава.
І бясхмарна неба.
Праляцеў нізка бусел, спусьціўшы ўніз доўгую шыю і ногі; праляцеў ён з лагчыны, адкуль шуміць хвойнік з алешнікам.
Як вырасьце яр вышэй поясу, тады на сэрцы ў людзей будзе яшчэ радасьней, а й цяпер хочацца пачуць песьні, бо радасьць буяе на полі — сялянская радасьць!..
Сядзім з дзедам Лявонам на маіх калёсах, курым з яго кісета пахучую махорку. Сагнуўся дзед, скрывіўся неяк.
Лявон гаворыць:
— Ты кажаш — зямля!.. Праўда, цягне мяне да яе — да хваробы цягне. Скора-стала быць — аднясуць на могілкі, а вось люблю… Ідзеш гэта па мяжы, тут табе збожжа хіліцца — любасьць адна, радасьць нейкая забірае, калі ды гэта ўраджай. А цяпер вось сілы тае няма, што раней была…
І прыціснула чалавека чорнымі грудзьмі зямля.
„Праўду сказаў, скора аднясуць на магільнік яго“…
Трымаўся за грудзі, кашляў, сплёўваў на жоўтую траву ды жаліўся на сына Арцёма, які бяспутны, глуміцца над бацькам, а сам робіць што хоча…
Шкода стала чалавека.
IV
Вечар над Чмаравым зьнянацку апусьціўся ў кволасьсі і няпрытомнасьці на зямлю, разьліў па
