Старонка:Мікалай Шкялёнак.pdf/45

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная

45 hetych lepsych ziemlaŭ pad rukoj nia bylo, kolonizacyja pasyralasia na lasnyja absary, jakimi byla pakryta Bielaruś. Lasnaja kolonizacyja byla znacna trudniejsaj, i pad silu tolki tym haspadarom, sto mieli vialikija siemji. Treba, naahul, zavazy, sto ŭ hetym casie bielaruskaje sialanstva nie dzialilasia, a, pieravazna, zylo vialikimi dvarami. Niekatoryja siemji nalicvali, casam, da 80 dus. U hetkim vypadku absar ziamli, jakuju mie hetki sialanski dvor, znacna pieravysaŭ padadzienuju vysej normu. Naahul treba vierdzi, sto ŭ II peryjodzie historyji Bielarusi, tak jak i ŭ I, niastacy ziamli nie adcuvalasia. Jaje bylo ŭsiudy dość. Adcuvalasia zatoje niastaca rabocych ruk.

Ziemlarobstva bylo asnovaj ekanamicnaha zycia Bielarusi. Znacenie jaho bylo tym vialiksaje, sto Bielaruś, jak viedama, viala mnostva vojnaŭ, a ŭ casie jich treba bylo asablivuju vahu viarta na ekanamicny stan kraju, bo ŭ zaleznaci ad jaho byla mahcyma zdabyćcia srodkaŭ na viadzienie vojnaŭ. Tamu rady rupilisia ab tym, kab ziemlarobstva stajala na naleznaj vysyni i mahlo zadavoli patreby haspadarstva. Dziakujucy hetamu, uzo ŭ palovie XV st. javiŭsia zakon, na asnovie jakoha sielanin moh tolki tady kinuć svaju haspadarku, kali znachodzi asobu, jakoj moh jaje adstupi, ci, naahul, pradać. Sialanstva abaviazana bylo raniej niaci tyja-z vajennyja abaviazki, sto i jinsyja slaji nasielnictva. Adnak z ciaham casu jano bylo zvolniena ad abaviazku vystupać u pole supro niepryjaciela, ale zatoje pavinna bylo placić u haspadarski skarb aznacanuju sumu hrosaŭ i dava h. zv. stacyji. Haloŭnym arhumentam, katory prycyniŭsia da zvalnienia sialan ad hetaha abaviazku bylo jimienna toje vaznaje znacenie dla haspadarstva, jakoje miela ziemlarobstva.

Pala taho, kali haspadar pacaŭ uvazać usie pustyja niezasielenyja ziemli svajeju, a viarniej haspadarstva, sobskaciu, u Bielarusi nia bylo ŭzo absara dla kolonizacyji, jakija da nikoha nie nalezyli. Sialanskaje nasielnictva, jakoje z casam pavialicvalasia, sukajucy novych ziemlaŭ, sialilasia na tych absarach, katoryja byli sobskaciu haspadara. Za karystanie z ziamli jano placila ŭ hetym vypadku niavysokuju stohodniuju aplatu. h. zv. cyns.

Z chvilaj jaulenia na Bielarusi vialikich ziemlaŭlanikaŭ, aposnija takza staralisia zasiali svaje ziemli, addajucy jich u karystanie sialanam za aplataj cynsu.