44 ŭ lepšych varunkach; 2) uzrastajučaje zapatrabavańnie z boku šlachty i mahnactva na zahraničnyja tavary, što źmianšała nutrany rynak; 3) ryvalizacyja šlachty z haradzkim samaŭradam, jakaja vyjaŭlałasia ŭ vyłamyvańniu z haradzkoj jurysdykcyji i abaviazkaŭ adnosna haradoŭ niatolki žyŭšaj u haradoch šlachty, ale i jaje paddanych, jakich šlachta padtrymoŭvała suproć haradoŭ; 4) častaje ŭmiešvańnie haspadarskich starastaŭ u žyćcio haradoŭ, što rupilisia hałoŭna ab ściahvańni naležnaściaŭ u skarb z haradoŭ i mała ab jichnich intaresach; 5) polska-katalickaja ahresija, jakaja vyklikała vialikija zakałoty ŭ haradzkim miaščanstvie, dziakujučy čamu harady časta pazbaŭlalisia majtborskaha prava i 6) razburaŭšyja harady maskoŭskija najezdy, asabliva ŭva ŭschodniaj čaści haspadarstva.
Havoračy ab miaščanstvie treba ŭspomnić ab žydach. Žydy masava napłyvali ŭ Biełaruś, pačynajučy ad XIV st. Vitaŭt vydaŭ jim u 1388 h. pryvilej, jaki zahvarantavaŭ jim niatykalnaść majemaści i asoby. Žydy sialilisia pa haradoch i miastečkach i pierajmali ŭ svaje ruki handal i roznyja arendy. Mieli jany sobski samaŭrad. U vialikich haradoch isnavali h. zv. kahały, jakija mieli pa mienšych haradoch prykahałki. Kahały płacili ŭ haspadarstvieny skarb štohod peŭnuju sumu hrošaŭ. Žydoŭskaja eksploatacyja tak chutka pašyrałasia ŭ haspadarstvie, što ŭžo ŭ kancy XV st. vyklikała silnuju reakcyju z boku nasielnictva. Vialiki kniaź Aleksandar pad upłyvam hetaje reakcyji vydaŭ zakon ab vyhnańni žydoŭ ź Biełarusi. Majemaść jichniaja była kanfiskavana, sami-ž žydy ŭciakli ŭ Polšču. Niadoŭha jany, adnak, tam byli, bo pa niekalki hadoch, byŭ vydadzieny novy zakon, jaki viartaŭ žydam usie pravy i skanfiskavanuju majemaść i paćviardžaŭ usie raniej vydadzienyja žydam pryvileji. Ad hetaha času rola jich u haspadarstvie, asabliva z hledzišča ekanamičnaha, pastupova ŭzrastała. Kankurencyja ŭ handlu ź jimi rabiłasia štoraz trudniejšaj, a ekanamičnaja zaleznaść ad žydoŭ sialanskaha nasielnictva štoraz ciaśniejšaj.
Sialanstva.
Sialanstva było najvialikšym kolkasna stanam nasielnictva ŭ Biełaruskim Haspadarstvie. Składałasia jano z adzinočnych haspadaroŭ, pracujučych na svajich ziamielnych haspadarkach. Haspadarka vynosiła siarednia 20-25 ha ziamli. Sialanskaja kolonizacyja abyjmała spačatku lahčejšyja ziemli (łuhi ŭzdoŭž rek, niezasielenyja abšary). Potym, kali