34 sobskaść abydvuch narodaŭ. Biełarusy nie zhadzilisia na heta pierš dziela taho, što razhladali hetyja ziemli jak svaje, tolki chvilova adarvanyja, a pa druhoje — nie chacieli pryznać u jich Palakom nijakich pravoŭ, dahladajŭčysia ŭ hetkaj palitycy žadańnia akružeńnia Biełarusi z Uschodu. Achvotna bačučy aslableńnie Maskvy, Vialikaje Kniastva zusim nie žadala ŭzmacavańnia koštam jaje Polščy. Zakałot pryniaŭ vielmi vojstryja formy. Pakul faktyčnym kiraŭnikom Biełaruskaha Haspadarstva byŭ Lavon Sapieha († 1634), jaki anulavaŭ Lublinskuju vuniju, nie pryznavaŭ starych i nie piačatavaŭ novych umovaŭ z Polščaju, jakija ŭvažaŭ za škodnyja dla Kniastva, pazycyja apošniaha była niezaležnaj i mocnaj u znosinach z Polščaj. Ale pa śmierci Sapiehi nia stała nastupnikaŭ, jakija-b mieli jahonuju palityčnuju mudraść i stanoŭkaść. Tady i spravy pajšli horš. Hetak Biełaruś uciahnułasia niepatrebna ŭ vajnu z Maskvoj (1655—1677), jakuju ŭščała Polšča za Ukrajinu, čym ściahnuła na siabie novy maskoŭski najezd. Vialikaja čaść Biełarusi (Smalensk, Viciebsk, Połacak, Miensk, Horadnia i Vilnia) byla iznoŭ abierniena ŭ pustyniu, bo ŭsiudy, dzie prachodziła maskoŭskaje vojska, jano paliła i niščyła ŭsio, a nasielnictva ŭvodziła tysiačami ŭ hłyb Maskvy, prysylajučy ŭ Biełaruś Maskaloŭ. Praŭda, u vyniku hetaj vajny Biełaruś patrapiła vyzvalicca ad maskoŭskaha najezdu, ale straciła Smalensk i Čarnihava-Sievierskuju ziamlu.
Tak vyhladali mižnarodnyja adnosiny Biełarusi ŭ II peryjodzie jaje historyji. Asablivuju ŭvahu źviartaje na siabie pasma vojnaŭ z Maskvoj, patrabavaŭšych vializarnaha napružańnia siłaŭ narodu. Až da śmierci Alaksandra (Vitaŭta) stanovišča Biełarusi na Ŭschodzie było ofenzyŭnym i mieła na mecie zadzinočańnie ŭsich biełaruskich ziemlaŭ u adnym Haspadarstvie. Kali hetaja meta była dapiata, stanovišča Biełarusi stałasia abaronnym. Heta nie aznačała, što biełarusy pieršymi nie uščynali vojnaŭ z Maskvoj. Jany jich uščynali niaraz, ale metaj jich bylo adabrańnie zachoplenych Maskvoj terytoryjaŭ, a nikoli novyja zdabyčy. Adzina vajna za Livoniju (b. Łatvija i častka Estoniji), u jakoj staŭchnulisia pretensiji Biełaruskaha Haspadarstva i Maskvy da čužoha kraju, mahla-b vydavacca vyniatkam. Ale i ŭ hetym vypadku tak nia było. Livonija sama dabravolna paddałasia pad źvierchniuju ŭladu