nie kaža ab palakoch. A miž tym, kolki chvalby vykazvali palaki, prysabiečvajučy pieramohi Batury!
Pavodle Zapolskaha miru Biełaruś viarnuła sabie značnuju čaść stračanych ziemlaŭ, ale Smalensk astaŭsia za Maskvoj.
b) Adnosiny z Polščaj.
Jak było zaciemlena vyšej, Biełaruskaje haspadarstva imknułasia žyć z Polščaj mima, źbirajučy ŭsie siły na baraćbu z Maskvoj. Navonki, Palaki vykazvali taki-ž namier, ale ŭ sutnaści spravy jany imknulisia da mirnaha zavajavańnia i apanavańnia Biełarusi, bo dziela aružnaha zmahańnia nia mieli dosyć siłaŭ. Šlacham, jaki mieŭ davieści jich da pastaŭlenaj mety, byli h. zv. vuniji Polščy ź Vialikim Kniastvam Litoŭskim. Pieršaja hetkaja vunija była zaklučana pry Jahajle ŭ 1385 h., kali jon staŭsia adnačasna vialikim kniaziem litoŭskim i polskim karalom. Paśla jana šmat razoŭ adnaŭlałasia i źmianiałasia, pakul nie była zaklučana h. zv. Lublinskaja vunija. Jak treba zahladacca na hetyja vuniji? Polskija historyki, abasnoŭvajucy svoj imperjalizm na biełaruskija ziemli i prysabiečvajučy minuŭščynu Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, prypisvajuć jim niazvyčajna vialikuju vahu. Heta, pavodle jich, dakumenty, jakija nad usialaki sumleŭ majuć śćviardžać jichnija pravy na Biełaruś, tym bolej, što jany byli padpisany dabravolna. Polskija historyki zabyvajucca tolki dadać, što hetyja vuniji jany vymušali zaŭsiody ŭ časie, kali Biełaruś, zaniataja baraćboj na Ŭschodzie, znachodziłasia ŭ ciažkim pałažeńni.
Biełarusy nikoli nie razhladali hetych vunijaŭ jak dakumentaŭ, katoryja-b mieli abmiažoŭvać samastojnaść Biełaruskaha haspadarstva na karyść Polščy. Z hledzišča biełaruskaha vuniji byli nievyhodnymi dla Biełarusi mižnarodnymi ŭmovami, jakija jana prymušana była padpisvać, kab zabiaśpiečyć mir na zachodniej hranicy i mieć mahčymaść skoncentravać usie siły dziela zmahańnia na ŭschodniaj. Jak paśla niaŭdałaj vajny padpisvałasia niepamysnaja mirnaja ŭmova z praciŭnikam, dyk tak sama dziejiłasia i z vunijami. Jany nikoli nie pravodzilisia ŭ žyćcio i jak vymušanyja, anulavalisia, kali niebiaśpieka minała. Aprača taho isnavaŭ zaŭsiody i farmalny povad da anulavańnia vunijaŭ, bo palaki nikoli nie datrymoŭvali svajho pryračeńnia pomačy Vialikamu Kniastvu, da čaho tolki achvotna zabaviazvalisia.