Старонка:Мікалай Шкялёнак.pdf/28

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная

Z časoŭ Hiedymina my majem pieršyja viestki ab pašyreńni jim biełaruskaj movy jak aficyjalnaj na Žmudź i Aŭkštotu, dy ab załažeńni tam pieršych škołaŭ, u jakich znatnyja zmudziny i aukštotcy vučylisia biełaruskaha jazyka. Zrazumieła, Hiedymin nie rabiŭ hetaha prymusova, ale žyćcio samo zmušała Žmudź i Aŭkštotu da ŭvachodu ŭ kulturnuju arbitu Biełarusi, pakolki jany apynulisia ŭ biełaruskim haspadarstvie.

Hiedymin pieranios stalicu haspadarstva z Navahradku ŭ Vilniu, bo jana, jak stalica, lepš adkazvała patrebam novaha haspadarstva, čymsia lažaŭšy ŭžo zboku Navahradak.

Syn Hiedymina Alhierd (1345-1377) dałučyŭ da Biełarusi Čarnihaŭskaje i Noŭharad-Sievierskaje kniastvy, a takža zaležnyja ad Smalensku harady Mścisłaŭ, Tarapiec, Rževa i Bieły. Pry Alhierdzie hranica z Maskvoj była ŭstanoŭlena pa Mažajsk i Kałomnu.

Pry Vitaŭcie-Aleksandru (1392-l430) da Biełarusi było dałučana Viaziemskaje kniastva, a ŭ 1405 h. i Smalensk, u jakim jašče pry Alhierdzie isnavała vielmi silnaje imknieńnie narodu za dałučeńnie da zadzinočanaha biełaruskaha haspadarstva. Adnačasna iz Smalenskam da Biełarusi dałučylisia viacickija vierchniaockija kniastvy, jak Lubuckaje, Mcenskaje, Navasilskaje, Piaremyślskaje, Varatynskaje, Adajeŭskaje i jinšyja (vierchniaockija kniastvy zajmali b. huberniji Kałuskuju, Tulskuju i Arłoŭskuju). Hetkim paradkam pry Vitaŭcie ŭsie biełaruskija ziemli apynulisia ŭ miežach zadzinočanaha Biełaruskaha Haspadarstva. Vialiki kniaź Vitaut zakončyŭ praces źbirańnia biełaruskich ziemlaŭ, raspačaty ŭ pałovie XIII stahodździa Mindaŭham.

Aprača biełaruskich ziemlaŭ da Vialikaha Kniastva Litoŭskaha była dałučana i častka ruskich, pajmienna Vałynskaja, Kijeŭskaja i Padolskaja ziemli. Dałučyŭ jich jašče Hiedymin i jamu ŭdałosia heta vielmi lohka, bo ziemli hetyja byli razburany tatarami i nie pradstaŭlali nijakoj siły.

Pryhladajučysia da hetaha važnaha ŭ historyji Biełarusi pracesu treba ścvierdzić, što zadzinočańnie ŭsich biełaruskich ziemlaŭ u adnym biełaruskim haspadarstvie ŭdałosia, dziakujučy, hałoŭna, dvum dziejnikam.