Старонка:Мікалай Шкялёнак.pdf/22

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная

2. Jak najvažniejšy arhument tožsamaści sučasnaj Letuvy z histaryčnaj Litvoj prytačvajecca h. zv. teoryja letuviskaj ekspansiji, abo zavajavannia biełaruskich kniastvaŭ Aŭkštotaj, u rezultacie čaho paŭstała Vialikaje Kniastva Litoŭskaje. My razhledzim hety arhument krychu nižej, havoračy ab utvareńni hetaha haspadarstva. Tut tolki padčyrkniom, što heta miarkavańnie mienš za ŭsio havoryć na karyść «letuviskaści» Vialikaha Kniastva Litoŭskaha.Vyšmienavanyja matyvy i dokazy vyjaśniajuć, jak treba razumieć histaryčny termin „Litva”, „litoŭski”. Niama nijakaha sumlevu, što termin hety identyczny z nazovam „Biełaruś”, „biełaruski” niatolki dziela vyšej padadzienych miarkavanniaŭ, ale i tamu, što Vialikaje Kniastva Litoŭskaje ŭtvaryłasia na biełaruskich (litoŭskich) nacyjanalnych, palityčnych, kulturnych i ekanamičnych asnovach. Na hetym punkcie hledžańnia stajić vializarnaja balšynia daśledčykaŭ historyji Vial. Kniastva. Tolki mizernaja častka tendencyjnych historykaŭ polskich starajecca źmienšyć značeńnie biełaruskaha elementu ŭ Vialikim Kniastvie. Druhim nazovam, patrabujučym vyjaśnieńnia, jość „Rusin”, „ruski”. Ź jimi, my, tak-ža, nadta časta stykajemsia ŭ našaj historyji. Jak i ŭ pieršym peryjodzie nazoŭ „ruski” aznacaŭ prynaležnaść da chryścijanskaj relihiji ŭschodniaha abradu, pryjšoŭšaj u KryvijuLitvu z Kijeŭskaj Rusi. Druhimi słavami — jon aznačaŭ toje samaje, što ciapier aznačaje „pravasłaŭny”. Navat siahońnia šmat biełarusaŭ na siale na pytańnie, jakoj viery — adkazvajuć „ruskaj” (h. zn. pravasłaŭnaj). Heta histaryčnaja astača, jakuju, u źmienienych umovach, rasiejskija asymilatary razhladali jak ścvierdžańnie biełarusami prynaležnaści da rasiejskaj nacyjanalnaści... Paźniej, kali katalictva pačali ŭ nas prymusova polskija misyjonery, identyfikavaŭšyja paniaćci „palak” i „katalik” (Skarga), dyk, u prociležnaść hetamu, nazoŭ «rusin» užyvaŭsia, časami, i ŭ sensi nacyjanalnym (na aznačennie nie-palaka), nikoli nie vyklučajučy, adnak, ahulna-nacyjanalnaha nazovu „Lićvin”, abyjmaŭšaha biełarusaŭ katalikoŭ i pravasłaŭnych.

Terminam «ruski» nazyvaŭsia tak-ža i biełaruski jazyk, bo ŭ jim pisalisia «ruskija» (pravasłaŭnyja) knihi. Paźniej nazoŭ hety aŭtamatyčna pieraniośsia i na śvieckija dakumenty, pisanyja ŭ biełaruskaj movie. Pobač z hetym, biełaruski jazyk, asabliva narodny, nazyvaŭsia „litoŭskim”.