Старонка:Мікалай Шкялёнак.pdf/14

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная

13 Palityčny ład u kniastvach.

Nutrany palityčny ład u kniastvach byŭ adnolkavy. Historyki nazyvajuć jaho viečavym paradkam. Hety viečavy paradak u Biełarusi vykazau vialikuju žyćciovaść i astaŭsia ŭ joj, choć u źmiennaj formie, navat u druhim peryjodzie jaje niezaležnaha isnavańnia, kali ŭsie biełaruskija ziémli abjadnalisia ŭ adnym haspadarstvie, zvanym Vialikim Kniastvam Litoŭskim (Biełaruskim). Prava ŭdziełu ŭ viečavych zborkach mieła ŭsio svabodnaje nasielnictva dadzienaha kniastva. Viečavyja zborki nie byli peryjodyčnymi, a sklikalisia ŭ mieru nieabchodnaści. Nie isnavała takža ŭstanoŭlenaha paradku jich sklikańnia. Adbyvalisia jany ŭ centry horadu, bližej da kniaskaha pałacu. Jašče da hetaj pary ŭ haradoch Biełarusi zastalisia nazovy vulic, placaŭ, pakazvajučyja na miesca viečavych zborak. Hetak, prykładam, nazoŭ vulicy «Skapoŭka» ŭ Vilni pachodzić ad biełaruskaha słova «kapa», što aznačaje «hramada», «zborka». U kompetencyju vieča ŭvachodzili spravy, zviazanyja z sudom, vonkavymi znosinami, zakanadaŭstvam i kiravańniem kniastvam. Druhim elementam hramadzka-palityčnaha ładu ŭ biełaruskich kniastvach byŭ kniaź, jakoha vybirała vieča. Heta prava vieča było na tolki silnym, što, navat čužaplamiennyja kniazi, zachapiŭšyja časova kniaski pasad u jakimkolečy biełaruskim kniastvie, imknulisia dahavarycca ź viečam. Dziela taho, što vieča nie mahło być zaŭsiody dziejnym, dyk ź jaho daručeńnia kniaź zajmaŭsia kiravańniem kniastva, vajennymi spravami i sudom, vyznačaŭ roznych uradnikaŭ, zajmaŭsia znosinami z druhimi biełaruskimi haspadarstvami i čužaplamiennymi, rupiŭsia ab carkoŭnych spravach.

Haspadarstvienyja i asabistyja vydatki kniazia pakryvalisia ahulnym zboram, sudovymi i handlovymi apłatami, vajennaj zdobyčču, kanfiskataj majemaści prastupnikaŭ, dańniu z čužych plamionaŭ i dachodami z pryvatnaj haspadarki kniazia.

Vajennyja siły kažnaha biełaruskaha kniastva, jakimi kamandavaŭ kniaź, składalisia z kniaskaj družyny (stałaha vojska), achvotnikaŭ i čužaplamiennych oddziełaŭ. Aprača taho, u prypadku asablivaj niebiaśpieki, vystupała ziemstva (tearetyčna ŭsio zdolnaje da našeńnia aružža nasielnictva), mieŭšaje časta apryčonaha ad kniazia pavadyra — tysiackaha.