12 Nia hledziačy na hety palityčny padzieł Biełarusi, historyki, što specyjalna daśledavali hety peryjod jaje žyćcia (Danilevič, Doŭnar-Zapolski, Leonardov i jinš.) z poŭnaj asnovaj ćvierdziać, što ŭzo ŭ hetu paru možna kazać ab adnym Kryvickim (Biełaruskim) nacyjanalnym, kulturnym, a navat i palityčnym, centry, kardynalna roznym ad Kijeŭska-Ruskaha i Noŭharad-Maskoŭskaha.
Hałoŭnyja padzieji ŭ I peryjodzie.
Niezaležnaje haspadarstvienaje žyćcio biełaruskaha narodu ŭ formie samastojnych haspadarstvaŭ-kniastvaŭ tryvała da pałovy XIII st. Heta pieršy peryjod historyji Biełarusi. Vielmi važnym zvarotnym mamentam u jim źjaŭlajecca pałavina XII st. Da pałovy XII st. my nahladajem u biełaruskim palityčnym zyćci hegemoniju P o ł a c k a h a kniastva, jakoje raźvivała svaju ekspansiju na ŭschod, imknučysia apanavać, mižjinšym, vielmi važny ruski horad (z handlovaha hledzišča) Noŭharad. Heta daviało Połackaje haspadarstva da vajny z Kijeŭskaj Ruśsiu. Raspačataja ŭ 1021 h. baraćba tryvała blizu biezupynna bolš za sto hadoŭ. Spyniajučysia bližej nad jaje pryčynami, treba zaciemić, sto podle historyka, jany zvodzilisia da nastupnych:
- a) imknieńnie Połackaha haspadarstva da abjadnańnia biełaruskich ziemlaŭ u adnym (Połackim) haspadarstvie i padparadkavańnia sabie Noŭharadu, vielmi važnaha handlovaha punktu, byŭšaha tady ŭ zaležnaści ad Kijeŭskaj Rusi;
- b) imkniennie Kijeŭskaj Rusi da ačysčenia dla siabie važnaha slachu «iz Varah u Hreki», siaredzinu jakoha zajmała Połackaje haspadarstva.
Baraćba była vyčerpvajučaj dla abiedźviuch staron i viałasia iz zmiennym ščaściem. Asabliva vojstraj jana była pry połackim kniazie Ŭsiesłavie Čaradzieju (1044—1101). Končyłasia hetaja vajna ŭ pałavinie XII st. biez pieramohi taje ci druhoj starany, bo ani adna nia vykazała bolš achvoty da dalejšaha zmahańnia. Apošniaje tłumačycca važnymi padziejami, nastupiŭsymi ŭ pałavinie XII st. u žyćci Kryviji (Biełarusi) i akružaŭšaha jaje śvietu. Hetyja padzieji byli dvajakaha rodu:
- a) poŭny zaniapad Kijeŭskaje Rusi, razburanaj chatnimi vojnami i napadami dzikich vandroŭnikaŭ, u rezultacie čaho jana łučyła ŭ zaleznaść ad biełaruskaha Čarnihava i