Украіна.
(Азнач географічнае палажэньне. Пералічы старонкі і краіны, з якімі Украіна мяжуецца. Якое мора абмяжоўвае Украіну з паўдня?).
На паўднёвы захад ад Паўднёвай Маскоўшчыны між вусьцямі Дону і Карпатамі расьцягнулася Украіна, самая багатая, вялікая і самая тыповая частка паўднёвага пасу Ўсходняй Эўропы.
З захаду на ўсход ад Карпат да р. Данца па сярэдзіне Украіны цягнецца яе аснова - старадаўны гранітны груд. Калісь гэты гранітны груд быў запраўдным горным ланцугом, але з таго часу прайшло многа мільёнаў гадоў: вада і выпятрэньне зрабілі сваю справу - бязмаль дашчэнту зруйнавалі ўкраінскі ланцуг. З цягам часу гранітны ланцуг зусім зьнізіўся, і нават усю Украіну пакрыла скрозь вада мора. Калі затым Украна зноу паднялася над роўнем мора і зрабілася сухазем'ем, дык уся яна была ужо пакрыта грубым пластом морскіх адкладаў. Паверх гэтых адкладаў у ледавіковы пэрыод у Паўночнай Украіне адклаўся пласт морон, але нідзе гэты лелавіковы навал не выступае на паверхню. Паўсюды на паверхні украіны адклаўся яшчэ пласт лёзсу. Морскія ды ледавіковыя адклады і лёэс пакрылі Украіну паземнымі пластамі, над якімі схаваліся ўсе даўнейшыя няроўнасьці старонкі, у тым ліку і гранітны ўкраінскі груд.
Краявід Украіны залежыць галоўным чынам ад асаблівасьцяй самага павярхоўнага пласту, ад асаблівасьцяй лёзсу. Раучакі, яры і ракі, якія тут утварыліся з раўчакоў, густой сеткай пакрываюць Украіну. Рэкі прамылі сабе глыбокія даліны ў мяккіх пластох і часамі ўрэзаліся ў гэтыя пласты аж да самай іх гранітнай падставы. Такім чынам агаліўся ў рэчных далінах стары ўкраінскі гранітны груд і затрымаў далейшае ўразаньне рэчышчаў у земную кару. Рэкі адхіліліся на ўсход, пачалі абыходзіць груд, але нарэшце некаторыя з іх здолелі прабіцца праз яго і так-сяк трапілі да мора. Асабліва выразна адхіляецца гранітным грудом на усход галоўная рака Украіны — Дняпро. У тым месцы, дзе Дняпро прабіваецца праз груд, утварыліся слынныя дняпроўскія парагі, у якіх магутная рака з страшэннай шпаркасьцю імкнецца паміж спрадвечных крышталічных скал і іх адломкаў. Выплыўшы на нізіну, спусьціўшыся з гранітнага ланцуга, Дняпро ды іншыя ўкраінскія рэкі, большасьць якіх цячэ наагул на поўдзень у Чорнае мора, супакойваюцца, цякуць павольна, а каля самага мора утвараюць шырокія, але мелкія вусьці, так званыя ліманы, падобныя да вазëр або морскіх заток (з несалонай вадой), перад якімі морскія хвалі накідваюць пескавыя гакі. Ліманы вялікіх рэк — Днястра, Бугу і Дняпра, хаця і аддзелены ад мора пескавымі гакамі, але маюць праходы у моры-так званыя горлы; ліманы дробных рэк зусім адлучаюцца ад мора, ператвараюцца ў ляморскія вазёры з салонай вадой, з якой што-год на дно ліману асядае мовы пласт солі. (Пералічы адзначаныя на карце рэкі Ўкраіны з іх галоўнымі прытокамі).
