Сон (Шаўчэнка/Клімковіч)

Сон Верш Аўтар: Тарас Шаўчэнка Пераклад: Міхась Клімковіч Крыніца: Кабзар — с. 150—152

Прапануем да спампаваньня!

Горы мае высокія!
      Не так і высокі,
      Як прыгожы, харошыя,
      Блакітны здалёку.
      З Пераяслава старога,
      З Воблае магілы,
      Старадаўняй, як за Днепрам
      Хмары ў небасхіле.
Іду я ціхаю хадою,
Гляджу, аж вунь перада мною
Нібыта здані выплываюць,
Нібыта з хмары выступаюць —
Абрыў высокі, гай, байрак;
Рад белых хатак выглядаюць,
Як дзеці ў белым па кустах,
Калі у схованкі гуляюць,
А далей наш сівы наш казак
Дняпро ў лугах цячэ і ззяе.
А вунь, чуць відна за Дняпром,
На ўзгорку дальнім, як каплічка,
Казацкай царкві невялічкай
Пахілы крыжык над сялом.
      Стаіць даўно, запарожца
     З Лугу выглядае…
      І з Дняпром сівым размовай
     Тугу разважае.
      Глядзіць шыбамі старымі,
      Як мяртвец вачыма
      Зялёнымі, пазірае
      На свет з дамавіны.
      Мо’ чакаеш абнаўлення?
      Не чакай той славы!
      Твае людзі абкрадзены,
      Ды панам лукавым…
      На што яна, казацкая
      Вялікая слава?!
І Трахцеміраў пад гарою
Раскідаў хаткі абы як,
Раскідаў з доляю благою,
Як торбы п’яны той жабрак.
Старое вунь Манастырышча —
Калісь казацкае сяло,
А ці такім яно было?..
Ды ўсё пайшло царам на йгрышча —
І Запарожжа, і сяло…
І манастыр той, і скарбніцу.
Ўсё ненажэрныя звялі!..
А вы? вы, горы, аддалі!!.
Бадай ніколі не дзівіцца
На вас, праклятыя!! Не, не…
Не вас я, горы, праклінаю,
А гетманаў і ляхаў зграю.
Даруйце, горы мае, мне
Высокія і галубыя,
Найпрыгажэйшыя, святыя!
Даруйце, богам я малю!
Я так яе, я так люблю
Маю Украйну, люд убогі,
Што пракляну самога бога,
Душу — і тую загублю!

Над Трахцеміравым высока
На кручы, нібы сірата
Ў Дняпры шырокім і глыбокім
Прыйшла тапіцца з гора, так
Стаіць адным-адна хаціна…
З хаціны відна Украіна
І ўся гетманшчына кругом.
Сядзіць сівы дзед каля хаты,
А сонейка перад закатам
Павісла нізка над Дняпром.
Сядзіць і глядзіць, а думы тыя.
Ідуць нязваныя… «Ай! ай!»
Стары прамовіў: «О, дурныя!
Так занядбали божы рай!..
      Гетманшчына!!» У старога
     Спахмурнелі вочы…
      Дум цяжкіх-цяжкіх так многа
      Выказаць ён хоча,
      Ды не выказаў…
      . . . . . . . . . . . . . . . . .
«Блукаў па свеце я нямала
Насіў і світку і жупан…
На што ўжо цяжка за Уралам
Вось тым кіргізам, але там,
      Далібог, ім лепш жывецца,
      Як нам на Ўкраіне.
      Мо’ таму, што не хрысцілі
      Іх хрыстовым імем?
      Нарабіў ты, Хрысце, ліха!
      А пераіначыў?!
      Людзей божжых?! Каціліся
      Неразумныя казачы
     Буцны голавы за праўду,
      За веру хрыстову,
      Упіваліся чужою
      І сваёю кроўю!..
      А палепшалі?.. Ды дзе там!
      Больш лютымі сталі,
      Без нажа і аўтадафэ
      Людзей закавалі
      Дый мардуюць… Ой, ой, паны,
      Паны хрысціяне!.. —

Заціх мой сівы дзед, замоўк з тугою,
Панік старэнькі буй-галавою.
Пад вечар сонца гай залаціла,
Дняпро і поле золатам крыла;
Бялее, ззяе сабор Мазепы,
Бацькі Багдана курган у стэпу;
Кіеўскім шляхам відаць магілы
Часоў даўнейшых, іх вербы ўкрылі;
З Трубайлам Альта між асакою
Сышліся разам, як брат з сястрою.
І ўсё навокал радуе вочы,
А сэрца плача, глянуць не хоча!
Развіталася да заўтра
Сонейка з зямлёю,
Выступае круглы месяц
З сястрою зарою,
Выступаюць яны з хмары,
І хмары заззялі…
А стары наковал глянуў,
Слёзы з вочай палі…
«Я малюся табе, божа,
Госпадзі вялікі,
Што не даў ты мне загінуць,
Нябесны ўладыка!
Што ты даў мне, божа, сілу
Перасіліць гора
І прывёў мяне, старога
На святыя горы,
Адзінокі век дажыці,
Цябе услаўляці,
І тваёй святой красою
Сэрца ўзвесяляці…
І пахаваць пабітае
Грахамі людскімі
На горах высокіх гэтых
І лунаць над імі…»
Выцер слёзы гарачыя,
Хоць немаладыя…
Ўспамінае свае леты
Даўныя, благія…
Дзе, як, калі што адбылося?
Што праўда, а што ў сне здалося?
І моры як пераплываў!..
І цёмны гай, зялёны гаю,
І чорнаброўка маладая,
І месяц з зорачкамі ззяў,
І салавейка на каліне
То заціхаў, то шчабятаў,
Святога бога услаўляў;
Было ўсё гэта на Ўкраіне!..
І усміхнуўся сівы дзед…
Бо можа, праўды недзе ж дзець —
Любіў дзяўчыну ён калісьці,
Ды разышліся, не сышліся,
Пакінула аднаго жыць,
Ў хаціне веку дажываці!..
Стары мой знову зажурыўся;
Хадзіў ён доўга каля хаты,
А потым богу памаліўся,
Пайшоў у хату начаваці.
А месяц хмараю спавіўся.
Вось які мне на чужыне
Сон аднойчы сніўся!
Зноў нібыта я на волю,
На свет нарадзіўся.
Дай жа, божа, калі-небудзь,
Хоць на старасць стаці
На тых гарах абкрадзеных
У маленькай хаце.
Хоць замучанае сэрца,
Прыбітае горам,
Сюды несці і пакласці
На Дняпроўскіх горах.

Орская крэпасць 1847