Падарожжа на Новую Зямлю (1929)/Вечар, поўны лірыкі і лятуценьняў
| ← Кароткае тлумачэньне | Вечар, поўны лірыкі і лятуценьняў Нарыс Аўтар: Міхась Зарэцкі 1929 год |
Праз непраходныя ветры → |
Прапануем да спампаваньня!
Вечар, поўны лірыкі і лятуценьняў.
Гэта быў ціхі і мяккі восенскі вечар, такі ціхі і мяккі, як далёкі ўспамін, як смутак аб даўно прамінулым.
Шэрай гадзінай мы вышлі з хаты і пашлі па сухім прытульным барку, якім пакрыта ўся гэта вялікая — на 60 гектараў — выспа, сярод якога будынкі рабочага пасёлку здаюцца таемнымі сядзібамі нейкіх лясных дзікуноў. Зьмітро Халімонавіч узяў з сабой стрэльбу — мы спадзяваліся сустрэць цецярукоў на іх вячэрнім пералёце. Цецярукоў тут многа, і яны блізка да сябе падпускаюць — так нам, прынамсі, казалі.
Паміж дрэў ужо расплываліся хвалі першага, яшчэ радкавага змроку і недзе ўгары, па верхавінах, бязгучна лунала ўрачыстая ціхасьць перадвячэр’я. Паветра было насычана асаблівай пяшчотай і ласкай — прыемна, радасна было набіраць поўныя грудзі гэтага паветра, набіраць разам з ім поўныя грудзі нейкага празрыстага, ціхага і трошачку сумнага пачуцьця.
У такія вечары ў чалавека глыбока адкрываецца сэрца для пераліўна-сьвежых перажываньняў, у такія вечары добра ўспамінаць і лятуцець.
Мы перайшлі барок і вышлі на шэрую, засланую змрокам, лагчыну, перарэзаную шырокай канавай. Праз канаву перакінуты хісткі — з бярвеньня — масток; мы спыніліся на гэтым масту, каб паслухаць вячэрнюю цішыню Палесься.
У канаве плесканулася нейкая рыбка, недзе далёка, у бары, пакрыўджана і злосна кігікнула сава — і зноў усё ціха. А цішыня ў Палесьсі зусім асаблівая, такая цішыня, што пад яе глуха-навіслай сховай адчуваеш сябе далёкім ад усяго сьвету, ад усіх людзей, ад усёй сумятні бурлівага жыцьця.
Глыбокі спакой і глыбокае адчуваньне свайго асабістага жыцьця, сваёй асабістай істоты навявае гэта бяздонная палеская цішыня.
Зьмітро Халімонавіч пашоў з стрэльбай паўз канаву — мы асталіся чакаць яго на мастку. Нейкая птушка праляцела над нашай галавой, і т. Гнеўка спакойна паказаў на яе:
— Цецярук. Тут іх многа. Тут безьліч усякай дзічыны. Качкі, бакасы, рабчыкі. Дзікі ходзяць цэлымі стадамі, па лясох часта сустракаюцца дзікія козы, рысі… Ну, і ваўкоў не бракуе, вядома. Словам — глухая, нечапаная старана.
Я слухаю і фізычна адчуваю нейкі востры павеў гэтае спрадвечнае дзікасьці, адчуваю яе сьвежую романтыку, яе неабдымную жорсткую веліч. І з нейкай трывожнай цікавасьцю я стараюся ўявіць сабе тое новае, што прынясе ў гэтыя нетры культура, што створаць тут сьмелыя ўпартыя людзі. Быццам пачуўшы думкі мае, тав. Гнеўка пачынае раптам гаварыць аб пляцах недалёкае будучыні.
— На гэтай высьпе будзе саўгас. Пад саўгас будзе вылучана, мабыць, тысячы паўтары гектараў, а рэшта пойдзе пад індывідуальныя гаспадаркі. Тут будзе культурны асяродак усяго раёну, адсюль будзе распаўсюджвацца культурны ўплыў на ўсіх колёністых. Агрономічны пункт, больніца, школа — усё гэта павінна быць тут, у саўгасе. Тут будзе пабудавана электрычная станцыя, якая дасьць сьвятло ў кожную хату, якая будзе абслугоўваць нашы прадпрыемствы. Цагельная, смалярная, гута, лесапілка — усё гэта абавязкова павінна быць пабудавана тут, у саўгасе. Саўгас — на гэтай найбольшай высьпе, а на іншых — невялічкія пасёлкі, якія трымаюць самую шчыльную экономічную і культурную сувязь з саўгасам.
— Гэта будзе цудоўная, нябачаная карціна. Гэта будзе багаты квітнеючы край. Праз гадаў пяць торп абернецца ў найлепшы чорназем, ня горшы, а мо’ й лепшы за украінскага, які ня будзе баяцца ні дажджоў, ні сушы, бо ў руках чалавека будзе поўная ўлада над вадой. Сыстэма шлюзаў дасьць магчымасьць заўсёды трымаць узровень вады на такой вышыні, на якой гэта будзе патрэбна…
— Сялянскія гаспадаркі будуць пабудаваны па аднаму агульнаму пляну. Крэдыт, які дзяржава павінна будзе адкрыць колёністым, дасьць магчымасьць контролю і ўплыву на іх у гэтым кірунку. Добрыя раскошныя хаты, чарапічныя стрэхі, вялікія, зробленыя па стандарту, вокны і дзьверы, зялёныя сады, гароды…
І тав. Гнеўка, захапіўшыся, малюе адну за аднэй карціны таго новага, прыгожага, што, йдзе на зьмену дзікаму бясплодзьдзю Палесься. Яго захапленьне перадаецца мне, і маё ўяўленьне пачынае дадаваць у гэтыя карціны свае барвістыя аздобы. Я бачу чыстыя гладкія дарогі, абсоджаныя цяністымі дрэвамі, я бачу зграбныя вясёлыя масты і мосьцікі, у розных кірунках перакінутыя праз каналы, я бачу гэтыя цудоўныя — роўныя і чыстыя каналы, аблемаваныя пышнай зелянінай, напоўненыя стадамі срабрыстых рыбак, я бачу высокія задорныя антэны, я бачу цэлыя сеткі тэлеграфных і тэлефонных правадоў, я чую працавітае пыхканьне трактараў і сырэны аўтомобіляў, я чую гудзеньні машын, і я чую…
Я чую звонкія, поўныя радасьці і шчасьця, песьні людзей, перамогшых прыроду.
Ужо зусім сьцямнела, а мы ўсё яшчэ стаялі на хісткім — з бярвеньня — мастку, абгорнутыя глухой цішынёй дзікага Палесься, і гаварылі. Пачуліся важкія цьвёрдыя крокі, і з цемры выплыла грузная фігура Прышчэпава.
— Нічога няма. Нават ня ўбачыў нікога. Мусіць, позна прышлі.
Ён далучаецца да нас, да нашае гутаркі. І мы ідзем назад, у пасёлак. Там нас чакае новая цікавая карціна. Увесь пасёлак, у якім зымяшчаецца кіраўніцтва колфонду і жыве частка рабочых, пабудованы сярод сасновага лесу. Дрэвы шчытным колам абступілі будынкі, быццам стараюцца сьціснуць іх, затуліць, схаваць зусім у дружнай сваёй грамадзе. Цяпер, увечары, тут, высока, сярод дрэў, запалілі ліхтар, і ён абліў усю ваколіцу нейкім бледным фантастычным сьвятлом. У гэтым сьвятле паміж дрэў і будынкаў жвава мітусіліся, перабягалі людзі (пасёлак жыў поўным жыцьцём), і людзі здаваліся фантастычнымі стварэньнямі, жыхарамі нейкага зачарованага ляснога царства.
А троху далей, сярод лесу, чырвоным злавесным агнём гарэла вогнішча і адтуль даляталі бязладныя гукі шумлівае гутаркі.
........................
Пра Зьмітра Халімонавіча Прышчэпава кажуць, што ён сьпіць і бачыць мэліорацыю. Я ня ведаў, што да гэтае самае пароды людзей належыць і Гнеўка, іначай я з поўным правам патрабаваў-бы, каб мяне паклалі спаць у асобным пакоі. Самыя заўзятыя палюбоўнікі, сустрэўшыся пасьля гадавога расстаньня, не знайшлі-б у сабе такога імпэту да гутаркі, як гэтыя два балотныя фараоны. Я ўжо даўно ляжаў на ложку, у мяне ўжо даўно зьліпаліся павекі, а ў вушшу ўсё яшчэ блытаўся назольлівы пераплёт басу Прышчэпава з Гнеўкавым барытонам.
— Каналы… цагельня… фашыны… асушвацелі… гектары… гектары… гектары…
Яшчэ вось што цікава. Як асушылі балота, у Мар’іне абсолютна згінулі камары. Раней, кажуць, было іх тут безьліч. Цяпер, замест камароў, тут ужываюцца скочкі, і іх ані ня менш, як раней камароў. Я ніяк ня мог вызначыць, да якой эгіпэцкай кары аднесьці гэту страшэнную нахабу…