Два д’яўлы
| Два д'яўлы Паэма Аўтар: Канстанцін Вераніцын 1860 год |
| аўтарства аспрэчваецца Міколам Хаўстовічам, які прыпісвае паэму Пранцішу Вулю |
Прапануем да спампаваньня!
Гдзе бутэлечка зазвоніць,
Быц кадук[1] у шыю гоніць.
Беларуская песня
Дрыб-дрыб, дрыб-дрыб чэшуць ножкі
Упрыскочку і трушком.
Смаліць д'ябал па дарожцы
Без папаскі, хоць пяшком.
Сам мізэрны, рожкі круты,
Быц хранцузік-небарак,
Козлі ногі не абуты,
Капялюш на ім і храк.
Бегшы шпарка, змардаваўся,
Ажна высунуў язык.
Што шаг — мордай спатыкаўся
(Знаць, к дарогам не прывык).
А дарога была слізка,
Бяжыць д'ябал — рад не рад.
(Ведзь жа з Віцебска не блізка
У пекла збегаць і назад).
Змардаваўшысь, над ялінкі
Троха спыхацца прысеў,
Пусціў з морды гужам слінкі
І, як цюцька, засапеў.
Вось глядзіць ён — аж з-пад леса
Нехта быццам бы ідзець.
Забрала цікавасць беса,
Скок на пень і стаў глядзець.
Абшарпаны, абадраны,
Без рагоў і без хваста,
У юсе морда, ўсюды раны —
Бес кульгае з-за куста.
«А, здароў, адкуль? як маеш?
Ай, авохці мне, сваяк,
Гэта ж ты зусім кульгаеш,
Хто цябе змяжджуліў так?
Лупіў нехта, знаць, сярдзіты,
Калі йдзеш ты без хваста», —
Гаманіў так бес нябіты
Проці бітага чарта.
Як завые тут калека,
Слёзы градам так і йдуць:
«Во, сваяк, дажыць мне веку
Злыя людзі не дадуць.
Сатане было заўгодна
З пекла нас дваіх паслаць:
Цябе — ў Віцебск, мяне — ў Гродна
Душы п'яніц самушчаць.
Думаў, будзе мне пажыва,
Загуляю ў Гродне я;
Гдзе акцыз ідзе шчасліва,
Ёсць пажыва там мая.
Так думаў, ды абмыхнуўся,
Во адтуль які іду.
Ледзь-няледзь жывы вярнуўся,
Знаць, да пекла не дайду.
Першы год было і што-та:
То апоіш, то разбой.
Досыць будзе тут работы,
Меркаваў я сам з сабой.
Стаў я лазіць па ўсіх рандах[2],
Як за чарку хто — я тут
Тыц к яму з бясоўскай радай:
Чуць паслухаў — і капут.
То абкрадзе, то загубіць,
Іншы цэркву абкрадзець,
А хто й сам сябе пагубіць —
Люба-радасна глядзець!
Раз прыйшоў я нешта ў ранду
(Страх успомніць — аж дрыжу!),
Мужыкоў сабралась банда,
Я ж пад печку і сяджу.
За сталом сядзіць шынкарка,
Смутна нешта, слёзы лье.
Па руках не ходзіць чарка,
Ніхто песень не пяе,
Што тут, думаю, за ліха?
Зусім п'яных не відаць,
І у рандзе стала ціха,
Паўлягліся слоўна спаць.
Mо аб подачах гукаюць?
Ці у некруты бяруць?
Mожа, піць за што не маюць,
А ў пазыку не даюць?
Ну, ды гэта мне не вадзіць,
Што галышыкі не п’юць.
Няма грошай — дык украдуць
Ці, аграбіўшы, заб’юць.
Сам жа, вушы навастрыўшы,
Стаў я слухаць, што бубняць.
Bіжу — ці то не падпіўшы?
Што гукаюць — не паняць.
Паціхонечку з-за печы
Шмыкнуў я праміж людзей
Ды шынкарцы й сеў за плечы,
Штоб расслухаць пачутней.
Хоць нам страшан хрэст і вера
(Гэта ведама з вякоў),
А страшней таго няўмеру,
Што я чуў ад мужыкоў.
Адракліся, закляліся
Піць гарэлку мужыкі.
Як у іх не адняліся,
У шайтанаў, языкі!
Каб мяне, за хвост паймаўшы,
Хто храстом перажагнаў,
Bерна б, я так не спужаўся,
Як таго, что я узнаў.
Шэрсць са страху стала дыбам,
У дугу мяне звяло,
Пакрывіла морду, губы
І мытухай[3] праняло.
Проста, брацітка, сшалелі —
Хоць адзін хто б зробіў грэх,
Чыста ранды апусцелі —
Чарку б выпіў хто на смех.
Mала ж гэтага няшчасця —
Як праняў мяне тут страх,
Mлосна стала мне з напасці —
Я на землю чубурах!
Як прыцямілі ж тут гады,
Што зваліўся я на пол,
І нявесь як сталі рады —
Хваць хто цёрла, а хто кол.
А адзін, штоб ён апохнуў,
Цуп такі за самы хвост.
Худа мне, я толькі вохнуў,
Як урэзаўся аб мост.
Хто ганцінай, хто дубінай —
Знай што валюць ды пяруць.
Разламалі чыста спіну,
Ані вохнуць, ні дыхнуць.
Як шалёны, я кідаўся,
Проста пару хоць пусці.
І ўжо с пеклам папрашчаўся,
Mусіць, мне туды не йсці.
Добра йшчэ, што дагадаўся,
Зірнуў — блізка да дзвярэй.
Я рвануўся — хвост астаўся,
Сам наўцёкі паскарэй».
«Худа ж, — кажа чорт з Bіцебска, —
Жаль жа мне цябе, сваяк.
Bідна, ў Гродне чарцям кепска,
Bо у нас зусім не так.
Гол народ наш, як свірэлка,
Падвяло яму жывот,
Зато дзёшава гарэлка
І выходзіць іншы шчот.
Была й мне-та труднавата,
Як стаяла ў нас цана.
Па бутэльцы брала хата.
Што тут зробіць сатана?
Bып’е чарачку, другую,
Tрэцяй ў губу не бярэць.
А траплялась зачастую,
Што й зусім ніхто не п’ець.
Раз у раз у цэркву ходзяць,
Гдзе казанне ім бубняць.
Ой, ксяндзы нам многа шкодзяць —
Косцю ў горле нам сядзяць.
Мужык чысты — богу верыць,
Яго лепей не чапай.
Во як стане чаркі мерыць,
Тады смела падступай.
Раз у горад бег з сяла я
(Акурат на Новы год),
Бо ў сяле мне жызнь плахая:
Зусім кіне піць народ.
Толькі што падбег к рагатке[4],
Чую гоман, галас, крык:
Пяюць п'яныя салдаткі
І, насцёбаўшысь, мужык.
Гдзе ні ўзгляну — ўсюды п'яны.
Я к рагаткам — чорта з два! —
Да тла чыста пазламаны.
І каго-та там няма!
Што за памжа[5] тут такая?
Вочам веры не даю.
Завялось нешта чудное.
Рот разінуў і стаю.
Вось ідуць удвох, абняўшысь,
З сабой нешта баруздзяць,
Ды ўжо так жа насцябаўшысь,
Толькі й можна разабраць:
«Кварта стоіць цяпер злоты.
Во раздолле нам, Дзям'ян!
З панядзелка да суботы
Ад дзяшовай будзеш п'ян».
Як пачуў я, у чым дзела,
З ума троху не сышоў,
Затраслося маё цела —
Аж прыплясываць пайшоў.
Я у горад — сярод бруку
П'яных, быццам бы як дроў.
А ужо ж гоману і гуку,
Зараўло быц сто кароў.
Хто гарэлкі перш і ў губу
Адрадзясь яшчэ не браў —
Той сцябаў цяпер, аж люба:
Па паўгарца іншы жраў.
Будзе поўна пекла наша,
Будзе мне і пеклу чэсць.
Наварыў я смачнай кашы —
Бяры лыжку, ёсць што есць.
У паўдні, сярод дарогі,
Рэжуць, топяць у Дзвіне.
Не, няможна без падмогі,
Аднаму няспраўна мне.
Я аб гэтым і сабраўся
Бегчы ў пекла к сатане,
Штоб ён даў адтуль шубраўца[6]
У таварышы ка мне».
«А ці ведаеш, сваячык,
Што ткі я скажу табе:
Куды дзенусь, небарачык,
Ласку зроб — вазьмі к сабе.
Хоць мяне й забілі гады,
Можа, мне нядоўга жыць,
А ўсё ж пеклу радзець нада,
Трэба троху паслужыць».
«Жаль цябе мне і самому,
Ну ды ладна, дай руку.
Адказаў бы я чужому,
А няможна ж сваяку».
Тут два д'яблы схапянулісь,
Верць туды-сюды хвастом
І з разгону апынулісь
Пад Задунайскім мастом.[7]