Белалобы (1928)

Белалобы Апавяданьне Аўтар: Антон Чэхаў 1928 год Арыгінальная назва: Белолобый (1895)

Прапануем да спампаваньня!

БІБЛІОТЭКА ШКОЛЬНІКА

---

А. ЧЭХАЎ

БЕЛАЛОБЫ

---

Г

З

1928

БЕЛДЗЯРЖВЫДАВЕЦТВА — МЕНСК

БІБЛІОТЭКА ШКОЛЬНІКА

---

---

А. ЧЭХАЎ

БЕЛАЛОБЫ

Пераклад з расійскай мовы

БЕЛАРУСКАЕ ДЗЯРЖАЎНАЕ ВЫДАВЕЦТВА

МЕНСК — 1928

Друкавана ў Профтэхшколе
Беларускага Дзярж. Выд-ва.
У ліку 5.000 экз. Зак. № 310.
Галоўлітбел 63.

Галодная ваўчыха ўстала, каб ісьці на паляваньне. Яе ваўчаняты, усе трое, моцна спалі, зьбіўшыся ў кучу, і грэлі адно аднаго. Яна аблізала іх і пайшла.

Быў ужо вясновы месяц сакавік, але па начох дрэвы трашчалі ад холаду, як у сьнежні, і высалапіш язык, як яго пачынала моцна шчыпаць.

Ваўчыха была слабага здароўя, палахлівая; яна ўздрыгвала ад усякага шолаху і ўсё думала аб тым, як-бы дома без яе хто не пакрыўдзіў ваўчанят. Пах чалавечых і конскіх сьлядоў, пні, складзеныя дровы і цёмная ўгноеная дарога пужалі яе; ёй здавалася, быццам за дрэвамі ўпацёмках стаяць людзі, і недзе за лесам выюць сабакі.

Яна была ўжо не маладая, і нюх у яе аслабеў. Здаралася, што яна сьлед ліса прымала за сабачы і іншы раз нават, ашуканая нюхам, зьбівалася з дарогі. А раней з ёю ніколі гэтага не здаралася. Па слабасьці здароўя яна ўжо не палявала на цялят і буйных бараноў, як раней, і ўжо далёка абходзіла коняй з жарабятамі, а жывілася аднэй падляцінай; сьвежае мяса ёй даводзілася есьці вельмі рэдка, толькі вясною, калі яна, набрыўшы на зайчыху, адбірала ад яе дзяцей, або забіралася да мужыкоў у хлеў, дзе былі ягняты.

За вярсты чатыры ад яе лагва, ля паштовай дарогі стаяла зімоўка. Тут жыў вартаўнік Ігнат, дзядуля гадоў пад семдзесят, які ўсё кашляў і размаўляў сам з сабою; звычайна ўночы ён спаў, а ўдзень хадзіў па лесе з стрэльбаю-паядынкаю і пасьвістваў на зайцоў. Мусі быць, раней ён служыў у мэханіках, бо кожны раз, перш чым застанавіцца, крычаў сабе: „Стоп, машына!“ І раней чым пайсьці далей: „Поўны ход!“ Пры ім знаходзіўся аграмадны чорны сабака невядомай пароды, якога ён зваў Арапка. Калі сабака забягаў далёка наперад, то ён крычаў яму: „Задні ход!“ Іншы раз ён сьпяваў і пры гэтым моцна хістаўся і часта падаў (ваўчыха думала, што гэта ад ветру) і крычаў: „Зышоў з рэек!“

Ваўчыха памятала, што ўлетку і ўвосень каля зімоўя пасьвіліся баран і дзьве авечкі, і калі яна ня так даўно прабягала міма, то ёй здалося, быццам у хляве бляялі. І цяпер, падходзячы да зімоўя, яна прыпамінала, што ўжо сакавік і, мяркуючы па часу, у хляве абавязкова павінны быць ягняты. Яе мучыў голад, яна думала аб тым, з якім здаваленьнем яна будзе есьці ягня, і ад такіх думак зубы ў яе ляскалі і вочы сьвяціліся ў пацёмках, як два аганькі.

Хата Ігната, яго хлявы і калодзеж былі абкружаны высокімі гурбамі сьнегу. Было ціха. Арапка, мусіць, спала пад хлявом.

Па гурбах ваўчыха ўзьлезла на хлеў і пачала разграбаць лапамі і мордай саламяную страху. Салома была гнілая і пухкая, так што ваўчыха чуць не правалілася; на яе раптам проста ў морду павеяла цёплай парай, пахам гною і авечага малака. Унізе, адчуўшы холад, квола забляяла ягня. Скокнуўшы ў дзірку, ваўчыха ўпала пярэднімі лапамі і грудзямі на нешта мяккае і цёплае, мусіць, на барана, і ў гэты час у хляве нешта раптам запішчэла, забрахала і залілося тонкім з падвываньнем галаском, авечкі кінуліся к сьцяне, і ваўчыха, спужаўшыся, схапіла, што першае папалася ёй у зубы, і кінулася вон…

Яна бегла, напружваючы сілы, а ў гэты час Арапка, пачуўшы воўка, гвалтоўна выла, кудахталі ў зімоўцы патрывожаныя куры, і Ігнат, вышаўшы на ганак, крычаў:

— Поўны ход! Пашоў к сьвістку!

І сьвістаў, як машына, і потым-го-го-го-го!..

І ўвесь гэты шум паўтарала лясное рэха.

Калі паволі ўсё гэта заціхла, ваўчыха крыху супакоілася і стала прыкмячаць, што яе здабыча, якую яна трымала ў зубах і валакла па сьнезе, была як-бы цяжэй і цьвярдзей, чым звычайна бываюць у гэту пару ягняты, і пахла як быццам іначай, і чуліся нейкія дзіўныя зыкі… Ваўчыха прыпынілася і палажыла сваю здабычу на сьнег, каб аддыхнуць і пачаць есьці, і раптам адскочыла з агідаю. Гэта было не ягня, а шчанё, чорнае, з вялікай галавою, цыбатае, буйной пароды, з такою-ж белай плямаю на ўвесь лоб, як у Арапкі. Судзячы па манерах, гэта быў прастак-дварняжка. Ён аблізаў сваю памятую, раненую сьпінку і, як быццам нічога ня здарылася, завіляў хвастом і забрахаў на ваўчыху. Яна загыркала, як сабака, і пабегла ад яго. Ён за ёй. Яна азірнулася і ляснула зубамі, ён застанавіўся зьдзіўлены і, мусіць, парашыў, што гэта яна гуляе з ім, выцягнуў морду ў кірунку к зімоўцы і заліўся гучным радасным брэхам, як-бы запрашаючы матку сваю Арапку пагуляць з ім і з ваўчыхай.

Пачынала разьвідняцца, і калі ваўчыха прабіралася густым асіньнікам да свайго лагва, то ўжо выразна была відаць кожная асінка. Прачыналіся цяцеры і часта ўзьляталі прыгожыя цецярукі, устрывожаныя неасьцярожнымі крокамі і брэхам шчаняці.

„Чаго гэта ён бяжыць за мною? — думала ваўчыха з прыкрасьцю. — Мабыць ён хоча, каб я яго зьела“".

Жыла яна з ваўчанятамі ў няглыбокай яме; гады тры назад у часе вялікай буры вывернула з карэньнем высокую старую хвою, ад чаго і ўтварылася гэтая яма. Цяпер на дне яе было сухое лісьце і мох, тут-жа валяліся косьці і валовыя рогі, якімі гулялі ваўчаняты. Яны ўжо прачнуліся і ўсе трое, вельмі падобныя адно да аднаго, стаялі побач на краі ямы і, гледзячы на сваю матку, якая варочалася да іх, памахвалі хвастамі. Убачыўшы іх, шчаня спынілася паводаль і доўга глядзела на іх; заўважыўшы, што яны таксама з цікавасьцю глядзяць на яго, яно пачало сярдзіта брахаць на іх, як на чужых.

Ужо зусім разьвіднела і ўзышло сонца, заблішчэў наўкола сьнег, а ён усё стаяў паводаль і брахаў. Ваўчаняты ссалі сваю матку, піхаючы яе лапамі ў галодны жывот, а яна ў гэты час грызла конскую белую і сухую костку; яе мучыў голад, галава разбалелася ад сабачага брэху, і ёй хацелася кінуцца на няпрошанага госьця і разарваць яго.

Нарэшце шчанё ўтамілася і ахрыпла; бачачы, што яго не баяцца і нават не зварачаюць на яго ўвагі, яно пачало нясьмела, то прысядаючы, то падскакваючы, падыходзіць да ваўчанят. Цяпер, пры дзенным сьвятле, лёгка ўжо было разгледзець яго… У яго быў вялікі белы лоб, а на ілбу горб, які бывае толькі ў вельмі неразважлівых, дурных сабак; вочы былі маленькія, блакітныя, цьмяныя, а выраз усёй морды надзвычайна неразумны. Падышоўшы да ваўчанят, ён

выцягнуў наперад шырокія лапы, палажыў на іх морду і пачаў:

— Мня, мня… нга-га-га!..

Ваўчаняты нічога не зразумелі, але замахалі хвастамі. Тады шчаня вытнула лапай адно ваўчанё па вялікай галаве. Ваўчанё таксама вытнула яго лапай па галаве. Шчаня стала да яго бокам і паглядзела на яго коса, віляючы хвастом, потым раптам ірванулася з месца і зрабіла некалькі кругоў па сьнезе. Ваўчаняты пагналіся за ім, яно ўпала на сьпіну і задрала ўгору ногі, а яны ўтраіх напалі на яго і, з піскам ад захапленьня, сталі кусаць яго, але не балюча, а жартуючы. Вароны сядзелі на высокай хвоі і глядзелі зьверху

на іх барацьбу, і вельмі непакоіліся. Стала шумна і весела. Сонца прыпякала ўжо павеснавому, і цецярукі, якія бесьперастанку пераляталі цераз паваленую бурай хвою, пры бляску сонца здаваліся надзвычайна прыгожымі.

Звычайна ваўчыхі прывучаюць сваіх дзяцей да паляваньня, даючы ім пагуляць са здабычай; і цяпер, гледзячы, як ваўчаняты ганяліся па шаруну за шчанём і вялі з ім барацьбу, ваўчыха думала: „Няхай прывучаюцца“.

Нагуляўшыся, ваўчаняты пайшлі ў яму і ляглі спаць, шчаня-ж павыла крыху ад голаду, потым таксама расьцягнулася на сонейку. А прачнуўшыся, зноў сталі гуляць.

Увесь дзень і ўвечары ваўчыха ўспамінала аб тым, як у мінулую ноч у хляве бляяла ягня і як пахла авечым малаком, і ад апетыту яна ўсё ляскала зубамі і не пераставала грызьці прагавіта старую костку, выабражаючы сабе, што гэта ягня. Ваўчаняты ссалі, а шчаня, якое хацела есьці, бегала наўкола і абнюхвала сьнег.

„Зьем яго“… — наважылася ўрэшце ваўчыха.

Яна падышла да яго, а ён лізнуў яе ў морду і запішчэў, думаючы, што яна хоча з ім гуляць. У мінулыя часы яна ела сабак, але ад гэтага шчаняці моцна пахла псінай, і па слабасьці здароўя яна ўжо ня зносіла гэтага паху; ёй зрабілася агідна і яна адышла прэч…

К ночы пахаладнела. Шчаня занудзілася і пайшло дамоў. Калі ваўчаняты моцна заснулі, ваўчыха ізноў адправілася на ловы.

Як і ў мінулую ноч, яна трывожылася ўсякага шолаху, яе пужалі пні, дровы, цёмныя кусты ялаўцу, што стаялі асобна і былі здалёк падобны да людзей. Яна бегла з боку дарогі, па шаруну. Раптам далёка сьпераду на дарозе замільгацела нешта цёмнае… Яна напружыла зрок і слух: сапраўды, наперадзе нешта ішло, і нават чутны былі марудныя крокі. Ці не барсук?

Яна асьцярожна, чуць дыхаючы, забіраючы ўсё ў бок, абагнала цёмную пляму, азірнулася на яе і спазнала. Гэта, не сьпяшаючыся, павольна варочалася ў зімоўку шчаня з белым ілбом.

„Як-бы ён зноў мне не перашкодзіў“, — падумала ваўчыха і борзда пабегла далей.

Але зімоўка была ўжо блізка. Яна ізноў узьлезла на хлеў па гурбах. Учарашняя дзірка была ўжо залатана сьвежаю саломай і на страсе накладзены былі дзьве новыя зьлегі. Ваўчыха пачала борзьдзенька працаваць нагамі і мордай, азіраючыся — ці ня ідзе шчаня, але ледзь толькі павеяла на яе цёплаю парай і пахам гною, як ззаду пачуўся радасны брэх. Гэта вярнулася шчаня. Яно ўскочыла да ваўчыхі на страху, потым у дзірку і, адчуўшы сябе дома, у цяпле, спазнаўшы сваіх авечак, забрахала яшчэ мацней… Арапка прачнулася пад хлявом і, пачуўшы воўка, завыла, закудахталі куры, і калі на ганку паказаўся Ігнат з сваёй стрэльбай, то перапужаная ваўчыха была ўжо далёка ад зімоўкі.

— Фюйць! — засьвістаў Ігнат. — Фюйць! Гані на ўсіх парах!

Ён спусьціў курок — стрэльба дала асечку; ён спусьціў яшчэ раз — зноў; ён спусьціў трэці раз — і вялізны вогненны сноп вылецеў з рулі і паняслося аглушаючае „бу! бу!“ Яму моцна аддало ў плячо; і, узяўшы ў адну руку стрэльбу, а ў другую сякеру, ён пайшоў паглядзець, ад чаго шум…

Крыху пачакаўшы, ён зьвярнуўся ў хату.

„Што там?“ — спытаў хрыплым голасам вандраўнік, начаваўшы ў яго ў гэту ноч і разбуджаны шумам.

— Нічога… — адказаў Ігнат. — Глупства. Панадзіўся наш Белалобы з авечкамі спаць, у цяпле. Толькі няма ў яго таго разуменьня, каб хадзіць праз дзьверы, а мяркуе ўсё, каб як праз страху. Учора ўначы прадраў страху і гуляць пашоў, падлюга, а цяпер вось вярнуўся і ізноў прадраў страху.

— Дурны.

— Але, спранжына ў мазгох трэснула. Да сьмерці ня люблю дурных! — уздыхнуў Ігнат, лезучы на печ. — Ну, рана яшчэ ўставаць, давай спаць поўным ходам…

А раніцою ён паклікаў да сябе Белалобага, моцна пацягаў яго за вушы, а потым, б‘ючы яго дубцом, усё прыгаварваў:

— Хадзі праз дзьверы! Хадзі праз дзьверы! Хадзі праз дзьверы!

БЕЛАРУСКАЕ ДЗЯРЖАЎНАЕ ВЫДАВЕЦТВА

---

---

Маюцца ў продажы
кніжкі для дзяцей

---

З. БЯДУЛЯ
КАЧАЧКА ЦАЦАЧКА
Стар. 14. Цана 40 к.

---

---

Л. ЧАРНЯЎСКАЯ
ВАРКА
Стар. 12. Цана 65 к.

---

---

А. ЗІМІОНКА
НАШЫ ПРЫЯЦЕЛІ
Стар. 12. Цана 60 к.

---

---

Я. МАЎР
У КРАІНЕ РАЙСКАЙ ПТУШКІ
Стар. 152. Цана 1 р. 75 к.

---

---

А. САВЁНАК
РАЗАМ ЛЕПЕЙ
Стар. 14. Цана 40 к.

---

---

А. ЗІМІОНКА
ПРАЦАВІТАЯ ДЗЯЎЧЫНКА
Стар. 16. Цана 22 к.

---

---

А. САВЁНАК
ПТУШЫНАЯ СТАЛОЎКА
Стар. 11. Цана 45 кап.

---

---

ХМАРКА
АПАВЯДАНЬНЕ СТАРОГА ВОЖЫКА
Стар. 27. Цана 35 кап.

---

---

А. Савёнак і Ўл. Луцэвіч
ШЭРАЯ ШЫЙКА
Стар. 15. Цана 40 кап.

---

---

Р. КІПЛІНГ
БУНТМОЦІ-ГЁДЖА
Стар. 14. Цана 80 кап.

---

---

П. ЗАМОЙСКІ
ЛІСТ ІЛЬЛІЧУ
Стар. 21. Цана 20 кап.

---

---

П. ЗАМОЙСКІ
ГАБРУСЬ І РУДЗІК
Стар. 11. Цана 30 кап.

---

ЦАНА 10 кап.

---