Аснаўныя пачаткі арытмэтыкі (1920)/Уводзіны
| ← Прадмова | Уводзіны Падручнік арытмэтыкі Аўтар: Навум Цыгельман 1920 год Арыгінальная назва: Основныя начала ариѳметики Пераклад: Юрка Лістапад |
Цэлыя лікі → |
Прапануем да спампаваньня!
Уводзіны.
1.Арытмэтыкаю наз. навука, каторая вучыць нас зазначаць (пісаць), выгаварываць лікі і рабіць над імі рожныя дзееньні.
2.Зьлічаньнем, або нумэрацыяю, наз. тая частка арытмэтыкі, каторая вучыць нас выгаварываць і зазначаць лік.
3.Лікам наз. адна адзінка або збор некалькіх адзінак.
Лікам канца няма.
4.Для зручнасьці выгавара і зазначываньня лікі дзеляцца на клясы, а клясы на парадкі.
5.Першы кляс ёсьць адзінкі, другі — тысячы, — трэйці — мільёны, чацьверты — більёны, пяты — трыльёны і г. д.
6.Наагул, у клясе тры парадкі. Першы парадак кожнага кляса ёсьць адзінкі, другі — дзесяткі, трэйці — соткі.
Адна адзінка якога-небудзь парадка мае ў сабе дзесяць адзінак суседняга з ім ніжэйшага парадку; адна адзінка якога-небудзь клясу мае ў сабе тысячу адзінак суседняга з ім ніжэйшага клясу.
Дзеля таго, што лік дзесяць паложаны ў аснову ўсяго нашага рахунку, нашая сыстэма зьлічаньня наз. дзесяцічнаю[1].
Каб даведацца, колькі ў ліку маецца ўсіх адзінак дадзенага парадку, трэба закасаваць лічбіны, каторыя азначаюць ніжэйшыя парадкі, і прачытаць астаўшыйся лік. Напр.: лік 89765 адзінак маець у сабе 8976 дзесяткаў або 897 сотак і г. д.
7.Лікі зазначваюцца асобнымі знакамі, каторыя наз. лічбінамі або цыфрамі.
8.Лічбіны дзеляцца на дзевяць значных (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9) і адну нязначную (0), каторую завуць нулëм.
9.Па колькасьці лічбінаў лікі дзеляцца на адназначныя, двухзначныя, трохзначныя і г. д.
10.Адназначным лікам наз. такі лік, каторы абазначаны адною лічбінаю (толькі ня нулём): 1, 2……9.
11.Двухзначным лікам наз. такі лік, каторы абазначаны дзьвëма лічбінамі (толькі ня дзьвëма нулямі): 10, 11……99.
12.Трохзначным лікам наз. такі лік, каторы абазначаны трома лічбінамі (толькі ня трома нулямі): 100, 101……999.
13.Па найменьню адзінак лікі дзеляцца на іменныя і бязыменныя.
14.Іменным лікам наз. такі лік, пры каторым ёсьць найменьне (імя) адзінак, з каторых ëн зложаны; прыкладам, 5 кароў.
15.Бязыменным лікам наз. такі лік, пры каторым няма найменьня адзінак: 5.
16.Па складу лікі дзеляцца на цэлыя, дробязныя і мяшаныя.
17.Цэлым лікам наз. адна адзінка або збор некалькіх цэлых адзінак.
18.Дробязным лікам наз. такі лік, каторы зложаны з аднолькавых частак адзінкі.
19.Мяшаным лікам наз. такі лік, у складзе каторага ёсьць цэлыя адзінкі і аднолькавыя часткі адзінкі.
Розьніца паміж лічбінаю і лікам тая, што: 1), лічбіна ёсьць толькі ўмоўна прыняты знак для зазначаньня ліку; 2), лічбінаў толькі дзесяць, а лікам канца няма.
20.Задачаю ў арытмэтыцы наз. пытаньне, у каторым трэба знайсьці адзін, або некалькі невядомых лікаў па двух, або некалькіх дадзеных ліках.
- ↑ Гэта сыстэма зьлічаньня узята намі у французау. Немцы-ж і англійцы лічаць у кожным клясе шэсьць парадкау: адзінкі, дзесяткі, соткі, тысячы, дзесяткі тысяч і соткі тысяч, так што клясау тысяч у іх няма, а есьць клясы адзінак, мільенау, більенау і г. д. Намі прынята француская сыстэма, як болей легкая.