Światy Jozafat Kuncewič (1916)

Światy Jozafat Kuncewič Жыцьцяпіс Аўтар: Баляслаў Пачопка 1916 год

Прапануем да спампаваньня!

ŚWIATY JOZAFAT KUNCEWIČ.

Napisaû B. P.

WYDAWIECTWO „HOMAN“.

DRUKARNIA M. KUCHTY, WILNIA.
1916.

Č czytajecca, jak CZ, Š — SZ.

Światy Jozafat Kuncewič.

Połacki Arcybiskup Sławianskaho abradu.

Zamučany za wieru Unijackuju ŭ Witebsku
ŭ 1623 hadu 12 listapada.

Moładaść Jozafata.

U mieści Waładzimiery na Wałyni žyła niebahataja šlachockaja siamja — Gabryjel i Maryjanna Kuncewičy. Na žyćcio zarablali jany handlam zboža, a byli ludźmi prostaho serca i ščyraj pabožnaści; aboje naležali da kaścioła uschodniaho. U 1580 hadu daŭ im Boh syna, katoraho achryścili u cerkwi św. Praksedy, daŭšy imia Jan.

Dzicia hetaje ad małku wykazwało pabožnaść i miłaść da Boha. Matka wadziła syna ŭ cerkwu i prywučała malicca. Raz Jan, ubačyušy abraz Ukryžawanaho, spytaŭ matki, što jon znače. Taja abjaśniła, što heta abraz Boha, katory z miłaści da ludziej staŭsia čaławiekam i pamior na kryžy. U tuju chwilu z boku P. Jezusa, prabitaho dzidaj, adarwałasia cudoŭnaja iskra i zwaliłasia na hrudzi Jana, dy znikła. A Jan u sercy swaim pačuŭ najharačejšuju miłaść da Jezusa, što tak mocna pakachaŭ ludziej, niahodnych henaj miłaści. Užo ad tej pary Jan niepadobny byŭ da zwyčajnych śmiarotnikoŭ. Jon nie zajmaŭsia hulniami z rawieśnikami. ale što mieŭ čas, to bieh u cerkwu, abo tak maliŭsia.

Kali ŭžo padros, pašoŭ wučycca ŭ školi, dzie byŭ prykładam starannaści da nawuki i paradačnaści. Skora umieŭ na pamiać uwieś «Psałtyr» i ad tej pary što dzień hawaryŭ s psaltyra praznačanyje na tej dzień psalmy i malitwy. Z hetych knižek čerpaŭ jon nawuku wiery i nad swoj wiek razumieŭ dobra sprawy boskije i kaścielnyje.

Kali končyŭ tuju škołku, baćki addali Jana na praktyku ŭ handli da kupca Papowiča ŭ Wilniu. Ale Boh da inšaj sprawy kirawaŭ hetaho maładziana. Jan sumienna spaŭniaŭ usie pawinnaści ŭ Papowiča, ale što mieŭ chwilu času, to bieh da światyni, kab pamalicca, abo pasłuchać nawuki, za što haspadar jamu wyhawaryŭ, ale Kuncewič, ciarpliwa znosiačy wyhawory, ŭsiož nie pakidaŭ swajho pabožnaho zwyčaju.

U toj čas u Wilni až raiłosia ad roznych sekt relihijnych, a i tyje chryścijanie, što malilisia ŭ swaich cerkwach pa sławiansku, padzialilisia na dwa abozy: unijacki, katory za ziemskaho haławu kaścioła pryznawaŭ Rymskaho Papieža, i dyzunicki abo prawasłaŭny, katory nie pryznawaŭ Papieža. Kuncewič sam nia wiedaŭ, da katorych pryłučycca, ale, jak praŭdziwy chryścijanin, dumajučy, što Boh daść jamu raspaznać, dzie praŭda, źwiarnuŭsia da malitwy i razmyšlańnia, a Boh wysłuchaŭ jaho i daŭ zrazumieć, što praŭda pry unijatach. Nieŭzabawi paznajomiŭsia Kuncewič z wučonymi dy pabožnymi ksiandzami z zakonu Jezuitaŭ, i tyje stali jaho wučyć nawuki ab Bohu i kirawać jaho pabožnaj dušoj. Jan pryjšoŭ da prakanańnia, što pawinien być ksiandzom, kab pracawać dziela chwały Božaj i zbaŭleńnia ludzkoha, i z hetaj metaj wučyŭsia teologii i inšych nawuk, patrebnych duchoŭnym. Kali zwieryŭsia z hetym prad swaim haspadarom, Jackam Papowičam, toj wielmi admaŭlaŭ jaho i raiŭ ažanicca z jaho dačkoj, praz što zrabiŭsiab bahatym kupcom, bo Papowič bolš nia mieŭ dziaciej; ale ni uroda panienki ni bahaćcie nie zdaleli adciahnuć Jana ad miłaści Boha i žadańnia pracawać dziela Jaho chwały.

Światy Jozafat u zakonie.

U 1604 hadu, majučy 24 hady žyćcia, pakinuŭ Kuncewič dom Papowiča i ŭ unijackaj cerkwi św. Trojcy (pry Ostrabramskaj wulicy) z ruk Mitrapalita Pacieja pryniaŭ zakonnuju sukniu. Heta zdziwiło nawat pryjacieloŭ Jana, bo wiedali jany, što Kuncewič šukaje daskanałaści, świataści, a hetaho nia moh znajści u klasztory Bazyljanskim, bliska pustym i zaniedbanym. Pryniaŭšy habit św. Bazylaho, Jan Kuncewič u toj-že dzień złažyŭ zakonnyje šluby i pry hetym zmianiŭ imia Jana na Jozafata. Staŭšy zakonnikam, zamknuŭsia ŭ asobnuju celu i ŭwieś swoj čas padzialiŭ na pracu nawukowuju, malitwu i inšyje pabožnyje ćwičeńni.

Wioŭ žyćcio wielmi wostraje. U posnyje dni jeŭ tolki chleb z wadoj, nasiŭ wałasianicu, katoraj nikoli nie zdymaŭ, spaŭ na ćwiordaj padłozie, až da krywi bičawaŭsia, pry čym za kožnym udaram paŭtaraŭ: „Bože, daj nam kaścielnuju jednaść!“ Byŭ dla siabie tak srohim, što mohby praz heta stracić zdaroŭje i siły, dziela čaho spawiedniki jaho Ajcy Jezuity paŭstrymoŭwali jaho ad hetaho.

Kab jak najbolš nawučycca, Jozafat čytaŭ i pieračytaŭ usie, jakije byli ŭ klaštary, sławianskije knižki. Wielmi lubiŭ čytać žyćcio Światych, dzie znachodziŭ prykłady da nasledawańnia i dowady praŭdziwaści unijackaj wiery, katoryje zapisywaŭ sabie ŭ asobnyje sšytki, s jakich paŭstali paśla cełyje knižki, jak napr.: „Ab chroście św. Waładzimiera“, „Ab čystaści ksiandzouskaho stanu“, „Ab wyžšaści biazženstwa“ i inš.

Sława świataści Jozafata pačała šyrycca pa Wilni i wakolicach, i šmat wialikich panoŭ chacieli paznajomicca z im dy pahawaryć, dyk stali pryježdžać i zachodzić u klaštar; ale heta nie padabałosia Jozafatu, bo adrywało jaho ad pracy i ad malitwy. Adna lohkamysnaja kabieta, čujučy ab świataści Jozafata, zažadała sama ab hetym prakanacca; dyk, pajšoŭšy ŭ celu Jozafata, stała kusić jaho da hrechu, — ale toj prahnaŭ jaje, a kali słowy nie pamahali, dyk schapiŭ wiaroŭku i tak jej dahadziŭ, što sa stydam i bolam musiła ciakać. Hetaje zdareńnie ješče bolš usławiło Jozafata, ale, jak praŭdziwy słuha Božy, pieraniossia jon ŭ inšuju celu — pry ŭchodzie ŭ cerkwu i zamknuŭsia tam, dy wychodziŭ tolki ŭ cerkwu, dy dziela pasiłku.

Kali ŭžo dastaŭ świanceńnia na dyakona, pačaŭ pracawać kala zbaŭleńnia ludziej; dyk ciapier časta wychodziŭ u miesta, šukajučy zbłudziŭšych, kab paciahnuć ich da jednaści i da pakuty za hrachi. Nikatoryje maładziany, paznaŭšy św. Jozafata, zažadali naśledawać jaho i paŭstupali ŭ toj-že klasztar. Ad tej pary u Bazyljanaŭ pry św. Trojcy pačało adnaŭlacca praŭdziwaje zakonnaje żyćcio, akuratna adhawarywalisia kanoničnyje paciery i adpraŭlalisia nabaženstwy. Heta ŭsio wielmi niepadabałosia prawasłaŭnym, a najbolš tak zwanamu Świato-Duchaŭskamu bractwu, — asabliwa, kali ŭ klaštar Światoj Trojcy ŭstupiŭ wielmi mnoha wučony ksiondz Jazep Welamin Rutski, katory razam z Jozafatam byli hłaŭnymi staŭpami światoj jednaści. Woś, bractwo henaje, majučy pa sabie i archimandryta św. Trojckaho klaštaru, Sienčyłłu, pastanawiło ŭsie siły napružyć, kab Rutskaho wyzbycca, a Jozafata, jak majučaho sławu świataści, kab jakkolečy pieraciahnuć na swoj bok. Zaniaŭsia hetym Sienčyłło i, pryzwaŭšy dyakona Kuncewiča, staŭ jaho namaŭlać, ale tut prakanaŭsia, što wielmi pamyliŭsia ŭ swaich rachunkach, dyk razzławaŭšysia ŭderyŭ jaho pa twaru. Jozafat sciarpieŭ heta pakorna i achwiarawaŭ Bohu. A Sienczyłło staŭsia ŭžo atkrytym praciŭnikam Unii i čyniŭ roznyje hwałty, kab dabicca, čaho žadaŭ. Dy zaraz dawiedaŭsia ab usim Mitrapalit i pazwaŭ Sienčyłłu, kab wytłumačyŭsia. Ale toj wybraŭsia na sejm u Waršawu, kab tam pracawać proci Unii. Dyk Pociej adłučyŭ Sienčyłłu ad kaścioła, a na jaho miejsco naznačyŭ Archimandrytam klaštaru J. Rutskaho. Heta ješče horš razzławało praciŭnikoŭ Unii, katoryje pastanawili napaści na klaštar światoj Trojcy i zrabić samasud, ale heta im nie ŭdałosia, bo adzin raz dawiedalisia ab hetym cywilnyje ŭłaści i pasłali pad klaštar wojska, a druhi raz, kali ŭžo mieli kinucca na wychodziŭšych s kaścioła zakonnikoŭ, ubačyli pierad imi światoha Bazylaho i 40 mučanikaŭ, dyk spałochaŭšysia paŭciekali.

U 1609 h. Jozafat wyświanciŭsia na ksiandza i z hetaj pary zasłyŭ zdolnym kaznadziejam, pracawitym spawiednikam i haračym apóstałam jednaści kaścielnaj. Nawuki kazaŭ nia tolki ŭ kaścieli, ale i na rynkach i ŭ inšych miejscach, dzie tolki znachodziŭ ludziej, hatowych jaho słuchać.

Na paćwierdžeńnie praŭdziwaści wiery katalickaj jon stawiŭ takije dawody, szto nia možna było z im nie zhadzicca. Dyk wielmi šmat zbłudziŭšych nawaračywałosia na uniju.

Prakanaŭšysia, što Jozafata nie nakłoniać da swaich prakanańniaŭ, dyzunity zapalilisia da Jaho najhoršaj nienawiściaj i ŭsiudy, dzie pakazwaŭsia, absypali jaho zniewahami słoŭnymi, abo i čynnymi. Wymalawali nawat abraz, na katorym byli mitrapalit Paciej i I. Rutski, a pamiž imi Jozafat z rahami na haławie i s krukom, katorym ciahnuŭ dušy, a pad hetym napisano: „dušechwat“. Dawiedaŭšysia ab hetym, Jozafat skazaŭ: „Daŭby Boh, kab ja ŭsie wašyje dušy paciahnuŭ da Boha“.

Naznačany wikarym swajho kaścioła, adzin za ŭsich pracawaŭ: adpraŭlaŭ nabaženstwy, spawiedaŭ, kazaŭ nawuki, kirawaŭ choram i h. p.

Św. Jozafat na staršenstwach.

Sława świataści Jozafata šyryłasia štoraz bolš; dziela čaho nikatoryje bahatyje pany, što mieli swajej fundacii klaštary, chacieli, kab Jozafat byŭ u ich klaštary staršym. Woś najpierš zaprasili jaho na archimandryta ŭ Supraśl, ale jon praz pakoru admowiŭsia ad hetaho. Paśla maršałak słonimski, Hryhor Tryzna, zaprasiŭ Jozafata da Bytenia. Tady Jozafat musiŭ jechać pa zahadu staršych.

U skoraści dana była Kuncewiču cerkwa u Žyrowicach, dzie jość cudoŭny abraz Maryi. Cerkwa hena naležała pad toj čas da Jana Mieleški, kaštelana, katory byŭ ćwiordym schyzmatykam, ale Jozafat nawiarnuŭ jaho da unii, dyk na padziaku Bohu za nawarot achwiarawaŭ jon cerkwu Bazyljanam.

Pry padmozie bahatych panoŭ i taho-ž Mieleški Jozafat adnawiŭ cerkwu i zbudawaŭ klaštar.

Paśla hetaho ješče bolš ludziej schodziłosia da cudoŭnaho abrazu i daznawali cudaŭ. Samych uskrašeńniaŭ pamioršych zdaryłosia ŭ Žyrawicach 30. Budučy ŭ Žyrawicach, Jozafat nawiarnuŭ na uniju bahataho schyzmatyka, šlachcica Sołtana, katory sumyśla pryjechaŭ byŭ da Jozafata, kab pasprečacca ab wiery, ale skončyłosia tym, što Sołtan paŭ da noh Jozafata i prasiŭ wyspawiedać jaho.

Pa śmierci Mitrapalita Pocieja miejsce jaho zaniaŭ Rutski, a Jozafata naznaczyŭ na swajo miejsce ŭ klaštar św. Trojcy ŭ Wilniu ŭ 1614 h. Tut Jozafat pracawaŭ za niekolkich, byŭ wielmi skromny ŭ žyćci i adziežy, dla padwłasnych wielmi wyrazumieły. Adnak nichto pry im nia śmieŭ pazwolić sabie na štoś takoje, ŭ čym mohby być choć cień abrazy Boha. Klaštar Światoj Trojcy byŭ jakby krynicaj, s katoraj hojna razliwalisia jałmužny dla biednych. Dyk i harnulisia tudy biedaki ŭsiakaho rodu. A skul-že mieŭ klaštar patrebnyje bahactwy? Ohlad Božy radziŭ tak, što choć zdarałosia, što na ranicy nie było peŭnaści, ci budzie što padać zakonnikam na abied, ale nikoli nie było zdareńnia, kab i papraŭdzi treba było abyjścisia nia jeŭšy. Bo bahatyje pany, znajuczy patreby klaštaru i paważajučy Jozafata, pasyłali bahatyje zasiłki, katoryje časami prychodzili jakraz tady, kali taho było najbolsz treba.

Sprawy słužby prymušali Jozafata czasta wyježdžać z Wilni to ŭ Žyrawicy, to ŭ Byteń, to ŭ inšyje miejscy. Kožnaja padaroža jaho była jakby misyjnaj wyprawaj, bo Jozafat, ci dzie zanačawaŭ, ci zatrymaŭsia papasawać, zaraz ahledaŭsia, ci nia znojdzie ludziej, da katorych možna byłob pramowić u sprawie wiery. I heta prynosiło dobry plon. Raz pajechaŭ až u Kijeŭ i adwiedaŭ tam prawasłaŭny manastyr «Piečerskuju lawru». Kali dali znać staršamu, što pryjšoŭ Jozafat Kuncewič, uderyli ŭ zwanok i sabrałosia sto manachaŭ, katoryje stali kryčać i šumieć. Jozafat paprasiŭ ihumiena supakoić ich, a kali scichli, pačaŭ dawodzić praŭdziwaści wiery unijackaj, stawiačy dowady s knih światych, užywanych prawasłaŭnymi. Manachi ničoha adkazać nia ŭmieli, tolki adzin da druhoha kazali: «Nie zdarma zawuć jaho dušechwatam». I razstalisia z im, jak z najlepšym pryjacielam. U Kijewi nawiarnuŭ Jozafat da unii adnaho łaŭnika z miestowaj rady i dwoch duchoŭnych, katoryje paźniej za uniju paniaśli śmierć mučanickuju. Šmat paciechi dla unii zrabiŭ Jozafat, nawiarnuŭšy na uniju bahatych senataraŭ Michała Druckaho-Sokolinskaho i Teodora Tyškiewiča.

Św. Jozafat biskupam.

Praz niekolki hadoŭ starannaj pracy, šmat zrabiŭ Jozafat u Wilni i wakolicach dla światoj wiery. Ohlad Božy praznačyŭ jamu nowaje pole da pracy na Biełarusi. Na katedry połackaho biskupstwa siadzieŭ ks. Gedeon Brolnicki, 90 hadowy starec, katory nia moh užo dahledzić usiaho, jak naležało. Woś, Mitrapalit Rutski, budučy ŭ 1617 h. ŭ Rymie, wystaraŭsia ŭ Papieža, kab Jozafata naznačyŭ biskupam da padmohi Brolnickamu, a pa śmierci jaho — Arcybiskupam połackim. Kali Rutski abjawiŭ heta Jozafatu, toj staŭ s płačam prasić, kab nie kłali na jaho hetkaj ciažaści, ale Mitrapalit adkazaŭ: „Čaho ad ciabie wymahaju, heta kaniečnie patrebno dla Chwały Božaj; pastanaŭleńnia majho nie zmianiŭ.“

12 listapada 1617 h. Jozafat byŭ konsekrawany na biskupa. Na uračystaść hetu sabrałosia wielmi šmat wilencaŭ; adny z ich ciešylisia, što hety światy čaławiek dastaŭ wyšejšuju hodnaść, inšyje płakali, što ŭtraciać swajho apiekuna. Paśla konsekracii Jozafat zapiorsia ŭ swajej celi i praz 15 dzion razmyšlańniem i malitwaj pakraplaŭ swaje duchowyje siły da nowaj pracy. Kali wyježdžaŭ z Wilni, tym bolšy płač padniali biednyje, što dastawali ŭspamohi ad Jozafata. Pryjechaŭšy ŭ Połack, małady biskup adrazu pryciahnuŭ da siabie sercy ŭsich unijataŭ, a nawat nikatorych prawasłaŭnych. Ješče pry Brolnickim Jozafat pačaŭ šyrokuju pracu nad papraŭleńniem abyčajoŭ narodu, a ŭ asobnaści duchoŭnych. Tym bolš rabiŭ heta, kali Brolnicki na jaho-ž rukach addaŭ Bohu dušu, a Jozafat sam astaŭsia Arcybiskupam.

Da połackaj katedry naležało šmat dwaroŭ i wiosak, u katorych siadzieli arendatary i časta kryŭdzili biednych sielan. Jozafat pastawiŭ nad hetym sumlennych ludziej i sam dahledaŭ, kab nikomu nia dziejałasia kryŭda. Za heta ŭsie ludzi dobraj woli wielmi lubili i pawažali biskupa i achwotna ŭnosili arendu, katoraja išła na patreby światyniaŭ i na biednych. Pry padmozie bahatych ludziej Jozafat adnawiŭ katedralnuju światyniu św. Zofii ŭ Połacku i kaścioły ŭ Oršy i ŭ Witebsku.

Niekatoryje dwary a nawat cerkwy, naležačyje da arcybiskupstwa połackaho, byli zahrableny samawolnymi wialmožami, dyk Jozafat pawinien byŭ adbirać ich sudom, a praz heta narabiŭ sabie tym bolš worahoŭ. Adzin šlachcic, Korsak, pasłaŭ nawat złydnia, kab zabiŭ św. Biskupa, ale toje nieŭdałosia, i zahrableny manastyr wiarnuŭsia da taho, kamu naležaŭ. Adabraŭ i ŭparadkawaŭ zahrablenyje klaštary ŭ Mścisłaŭli i Bracławi. A najbolš staraŭsia ab toje, kab duchoŭnyje byli jak naležyć swietłymi i pabožnymi, kab dawali dobry prykład narodu, a barani Bože nia horšyli-by jaho žyćciom niahodnym. Dziela hetaho sklikaŭ što hod dyecezyalnyje synody, wizytawaŭ parachwii, kab paznać kožnaho ksiandza i jaho parachwijanaŭ. Napisaŭ prawiły žyćcia kapłanskaho, złoženyje z 48 punktaŭ, katoryje razasłaŭ padwłasnym duchoŭnym i nakazaŭ da ich stasawacca. Pomniačy słowy Pana Jezusa: „I druhije awiečki maju, katoryje nia jość z hetaj aŭčarni, i henyje patrabuju prywiaści i słuchać buduć hołasu majho, i staniecca adzin Pastyr i adna aŭčarnia“, — światy Jozafat usimi siłami staraŭsia paciahnuć da jednaści kaścielnaj prawasłaŭnych, i wielmi šmat ich nawaročawaŭ, ale za toje inšyje štoraz horš zajedalisia u złości.

U 1620 hadu prawasłaŭny patryarch Jerozolimski Teofan byŭ u Kijewi i wyświanciŭ tam na kožnuju katedru, zajmanuju biskupam unijackim, prawasłaŭnaho archireja. Na połackuju katedru byŭ wyświenčany Mielecij Smotrycki, katory sam nie adwažyŭsia jechać u Połack, ale wysłaŭ tudy dwuch manachoŭ z listami ad siabie; tyje buntawali narod proci Kuncewiča, wydumlajučy na jaho ŭsiakije niabylicy. Jozafat u hety čas byŭ na sejmi ŭ Warsawi, dzie baraniŭ interesy unii. Woś, worahi jaho apawiedali narodu, što Kuncewič pakinuŭ uschodni dy pryniaŭ łacinski abrad i adpraŭlaje Imšu pa łacinie. Ciomny narod, wieručy bredniam niesumlennych manachaŭ, adrakaŭsia ad Jozafata i ad Unii. Dawiedaŭšysia ab hetym, św. Jozafat paśpiašyŭ u Połack. Pa darozi byli razstaŭleny złydni, kab pajmać dy zabić Jozafata; adnak Boh uściaroh słuhu swajho. Jon wiarnuŭsia ŭ swaju dyeceziju i, znajšoŭšy jaje bliska ŭsiu zaraženuju adstupnictwam, pačaŭ z usich sił pracawać nad zbaŭleńniem swaich niepasłušnych awieček. Da cerkwaŭ bolšaja pałowa narodu pierestała chadzić, dyk światy biskup chadziŭ ad chaty da chaty, wyšukiwajučy najzaŭziatšych pracaŭnikoŭ, i mudrymi pramowami skłaniaŭ ich da nawarotu. Hetak było ŭ Polacku, Mścisłaŭli, Oršy. U Witebsku wysłancy Smotryckaho zdaleli pieraciahnuć na staranu schyzmy ŭsich rajcaŭ miestowych, katoryje zaraz-že pastanawili adabrać ad unijataŭ usie cerkwy, a ksiandzoŭ ich wyhnać z miesta.

Śmierć i kanonizacija św. Jozafata.

Dawiedaŭšysia ab takich rečach, św. biskup udaŭsia ŭ Witebsk. Adstupniki zaraz-že stali ŭsielak začeplać i dadziewać słuham biskupa i samomu Jozafatu, chočučy, kab jon ucioksia da jakoj-kolečy siły proci napaśnikoŭ, a tahdy by jany zamučyli jaho i apraŭdalisiab, što sam jon byŭ pryčyncam nieparadkaŭ. Ale Jozafat jak sam, tak i słužbie nakazaŭ, kab ani najmienšaj prykraści nie rabić choćby najhoršamu zuchwalcu. Dyk sa dwa tydni prabyŭ Kuncewič u Witebsku i nawat užo niekatoryje stali nawaročywacca da unii, ale druhije, tym horšaj pałajučy złościu, pastanawili kaniečnie zhładzić Jozafata sa świetu i wyznačyli na heta dzień 12 listapada 1623 h. Adzin pop, niahodnych pastupkaŭ, pawinien byŭ usiudy nadaražacca św. Jozafatu, kab jak-kolečy wyklikać ad jaho što-kolečy surowaje, a toje byłob znakam da buntu i śmierci. Pryjšła niadziela, dzień 12 listapada. Pop heny tak nadajeŭ słužbie arcybiskupa, što tyje aryštawali jaho i zapiorli ŭ kuchni, pakul wierniecca Jozafat. Udaryli ŭ zwany, i z usiaho miesta zbiehlisia zbuntawanyje, kab napaści na arcybiskupa, Jozafat waročaŭsia s katedry, dzie adpraŭlaŭ Jutšniu. Narod chacieŭ užo kinucca na jaho, ale, pražahnany, nia śmieŭ i daŭ wolny prachod da pałacu. Jozafat zaraz že wypuściŭ taho papa, a sam lohšy kryžam maliŭsia. Narod, ubačyŭšy wypuščenaho papa, staŭ užo razchodzicca, ale prawadyry buntu iznoŭ sabrali narod, katory staŭ siakierami łamać bramu dy bić słužbu pałacowuju i ŭwarwaŭsia ŭ pakoi. Uchod u pakoj arcybiskupa zasłanili saboj jaho najwiarniejšyje słuhi: dyakon Darafiej, E. Kantakuzen i Hryhor Ušacki. Na ich kinulisia napadaŭšyje. Pačuŭšy kryki zabiwanych, wyjšoŭ Jozafat i, pražahnaŭšy razbojnikoŭ, adazwaŭsia: „Boh z wami, dzieci, za što zabiwajecie niawinnych? Kali majecie što proci mianie, to ja woś…“ Na heta ŭsie stali, jak urytyje, i nia wažylisia padniać ruk na światoha. Ale dwa świežyje nadyjšli i s krykam: „zabić łacinnika, papiežnika!“ — adzin udaryŭ Jozafata kijom pa haławie, a druhi siakieraj raščapiŭ łob. Tady i druhije kinulisia, jak hałodnyje woŭki na awiečku, i bili i nahami taptali. Paśla wyciahnuli na padworka i adzin z napaśnikoŭ prastreliŭ haławu mučanika, katory addaŭ dušu Bohu. Ale i ciapier nie pakinuli jaho, dy ješče zdziekawalisia ŭsielak nad ciełam jaho nia tolki pjanyje mužczyny, ale i kabiety i dzieci nawat. Stali zdzirać adziežu i ŭbačyli na cieli wałasianicu, dyk zmajnačyli, ci nie pamylilisia. Dyk iznoŭ kinulisia ŭ pakoi, dy šukali, ci nie schawaŭsia dzie, ale zaraz adzin z ich zapeŭniŭ, što zabity — Jozafat; dyk, prywiazaŭšy da noh wiaroŭku, paciahnuli cieło pa wulicach miesta. Na rahu adnej wulicy haława mučanika ŭderyłasia ab kamień i skrywawiła jaho, dyk tej krywi nijak zmyć ani zamalawać nie mahli. Adna kabieta wyrwała niekolki wałasoŭ z barady mučanika, dyk zaraz-že aślepła. Paśla skinuli cieło z wysokaho bierahu u Dźwinu, ale lahło jano pry bierazi, dyk łodkaj adwiaźli ŭ najhlybšaje miejsco, da noh prywiazali wialiki kamień, a da šyi wałasianicu napoŭnienuju kamieńniami, i hetak puścili ŭ wadu. Ale staŭsia cud. Mima ciažaści kamieńniaŭ, cieło płyło pa wadzie za łodkaj, na katoraj, spałochaŭšysia, ŭciakali tyje, što tapili. Sabraŭšy adwahu, iznoŭ taki padwiaźli ŭ toje-ž miejsco, i ciapier užo pajšło na dno. Nad Witebskam i wakolicaj zawisła niebywałaja ciemra i hetak trywała až pakul wyniali światoje cieło z wady. Doŭha nie mahli znajści henaho cieła, až na 6 dzień jasnaść, wychodziady z wady, pakazała, što tam było. Wyniali z wady cieło, a było jano jak žywoje, świežaje i miahkaje, wusty pryadkryty, jak da pramowy, a z rany ŭ haławie sačyłasia świežaja kroŭ. Ubačyŭšy cudoŭna zachawanaje ad psućcia cieło, zaraz-že nawiarnuŭsia zaŭziaty schyzmatyk Chodyka, a paśla, kali cieło, wystaŭlenaje na katafali, stajało 15 dzion i ŭsio nia psułosia, nawaračywałosia šmat prawasłaŭnych i z inšych wier. Paśla pierawiezieno było cieło mučanika ŭ Połacak i tam stajało na katafałku až 13 miesiacoŭ, a ŭsio takoje-ž świežaje, niaspsutaje. Pry hetym stali dziejacca roznyje cudy, jak azdaraŭleńnie chworych na wočy i inšyje chwaroby, dyk z usich bakoŭ śpiašyli ludzi da hrobu światoha biskupa i stawili świečki i lampy. Až u śnieženi (januaryi) 1625 hodu prybyŭ u Połacak Mitrapalit Rutski i niekolki unijackich biskupaŭ i z wialikaj uračystaściu pachawali światoje cieło. Na hetaj uračystaści pramaŭlali pa biełarusku, pa łacinie, pa hrecku i pa polsku.

Paśla pachawańnia relikwijaŭ cudy nie pierastali dziejacca, dziela čaho Papiež Urban VIII, prychilajučysia da prośby karala Polskaho Zygmunta III i biskupoŭ tutejšych, u 1643 hadu, prawieryŭšy raniej praŭdziwaść cudoŭ i prasłuchaŭšy praz kamisiju 116 świedkaŭ ab žyćci Jozafata, abjawiŭ jaho Błahasłaŭlonym. I paśla hetaho cudy dziejalisia. Na padziaku za ich wice-kancler litoŭski Kazimir Sapieha sprawiŭ srebnuju trunu, kaštawaŭšuju 36.000 taleroŭ — aproč koštu raboty. Heta było ŭ 27 hadoŭ pa śmierci mučanika, adnak, kładučy cieło ŭ nowuju trunu, ubačyli jaho takim-že świeżym, i świežaja kroŭ sačyłasia z rany ŭ haławie.

U časie wojn kazackich arcybiskup Połacki G. Kolenda doŭhi čas tulaŭsia z relikwijami św. Jozafata pa lasoch i hłuchich miejscach; paśla ŭ časi wajny sa šwedami wywiaźli henyje relikwii až u Biełuju, na Padlaśsi, dzie i ciapier spačywajuć pad cerkwaj, byŭšaj unijackaj. U 1867 hadu 29 čerwienia Papiež Pius IX, paśla adbytaho pracesu kanonizacyjnaho, abjawiŭ Jozafata światym. Połack ani Wilnia nie mahli ŭ siabie światkawać hetaho wialikaho świata, bo ŭ toj čas u našym krai ŭsie cerkwy unijackije byli ŭžo zabrany, na prawasłaŭnyje, a unijaty siłaj zapisany na prawasłaŭje.

Razwažajučy žyćcio i mučanictwo światoha patrona našaho, Jozafata, malimosia, braty-chryścijanie, kab za našych časoŭ iznoŭ adradziłasia świataja unija, za katoruju Jozafat žyćcio pałažyŭ, a ŭsie światyni, zabranyje siłaj, kab iznoŭ wiarnulisia katalikom, kab ciažkaja wajna heta pryniesła nam wolu wiery praŭdziwaj i lepšyje warunki žyćcia.

B. P.

---

Drukowana s pazwaleńnia Duchoŭnaj Ułaści.

---