Перайсці да зместу

Новая зямля (1923)/XXV

З пляцоўкі Вікікрыніцы
XXIV. Вялікдзень XXV. Летнім часам
Паэма
Аўтар: Якуб Колас
1923 год
XXVI. Агляд зямлі

Спампаваць тэкст у фармаце EPUB Спампаваць тэкст у фармаце RTF Спампаваць тэкст у фармаце PDF Прапануем да спампаваньня!




XXV.

ЛЕТНІМ ЧАСАМ.

Прайшоў Вялікаднік сьвяценькі.
Бяруцца людзі за сявенькі,
За плуг, за бораны, за сохі,
Пайшлі разгульвацца патрохі.
Запахла поле зноў ральлёю:
Гракі, вароны чарадою
За сьвежай ходзяць баразною.
Вясёлы шум і пануканьне
Чутны да самага зьмярканьня.
А над палямі ў ясным небе
Сьвятымі песьнямі аб хлебе,
Які даручан гэтай глебе,
Зальлюцца жаваранкі хорам,
І песьні моўкнуць па-над борам.
А сам той бор глядзіць з усьмехам
І ўторыць чуткім сваім рэхам
І сьпеву-посьвісту драздоў,
І громкім трубам пастухоў,
І ціхай дудцы за гарою.
Адна работа за другою
Ідзе-плыве сваёй чаргою
То ў агародзе, то на полі
І ня спыняецца ніколі;
І так у клопаце, ў рабоце,
Ці то ў няволі, ці ў ахвоце
Вясна мінецца, прыдзе лета.
Тады што дня ўставай дасьвету;
І вогнявокая дзяньніца,
Як маладая чараўніца,
Цябе сагрэе мілым сьмехам,
Авее духам чыстым бораў,
Палёў, лугоў, нябёс прастораў
І сыпне радасьць нізкім стрэхам.
Ды толькі будзе той дастойны
Вітаць у ранічак спакойны
Златавалосую багіню,
Той да грудзей яе прыхіне,
Яе пацешыцца красою,
Хто сам абмыецца расою.
За колькі дзён да касавіцы
Касцы заглянуць на паліцы,
Каб малаток знайсьці і бабку:
Ідзе работа, ня сьпі ў шапку.
Агледзьце, братцы, добра, косы,
Каб не псаваць свае пракосы,
Каб не ўвадзіць людзей у грэх,
Касарства зводзячы на сьмех,
Пахібка знайдзецца якая,
Наш дзядзька першы ня ўтрывае
І на пакошу тыкне пальцам:
Бяда няўмекам і нядбальцам,
Хто шнур зжуе няроўным плехам —
Антось яго ўжо дойме сьмехам,
Задзене проста за жывое,
Хоць сэрца ў дзядзькі і ня злое.
Затое-ж дзядзька хват і дока,
Набіў на косах сваё вока,
І калі выбера ён коску —
Ня пара іншаму падоску:
І ярка, лёгка, спрытна, гонка;
Другі лягчэй знаходзіць жонку,
Свой вечны лёс, сваю красу,
Чым дзядзька добрую касу.
І паглядзець было цікава,
Як дзядзька шчыра і ласкава
Касу на рынку выбірае!
Якіх ён спроб там ня ўжывае!
Сьпярша агледзіць яе пільна,
З усіх бакоў глядзіць прыхільна
І паступова, папарадку,
Як на насок, так і на пятку
І на кляймо, на шыйку тую;
Глядзіць мінуту і другую.
Ды для касы гэтага мала:
Спрабуе кіпцем яе джала,
І спробу зробіць над абухам.
Тады паверка йдзе ўжо вухам,
Ці добра звоніць коска гэта —
У дзядзькі тут свая прымета,
Ды я ня ведаю, якая,
І дзядзька косцы загукае:
„Ка-са!“ і вуха прыкладае —
Сакрэт знаў дзядзька ў гэтай штуцы:
Каса павінна адгукнуцца;
Калі-ж каса не гаваркая,
То дзядзька спосаб яшчэ мае:
Насьлініць, выцершы насуха,
Рубец касы, той край абуха,
І ўпапярок у тую сьліну
Кладзе саломінку-націну,
І тут каса ўжо, брат, ня схлусіць:
Удоўж саломка легчы мусіць.
Купіць касу — о, гэта штука!
Яшчэ больш важная навука —
Умець дагнаць касу да ладу
І даць ёй выклепку, асаду.
Мастак быў дзядзька і на гэта,
Ён ладзіў многа кос у лета
І так наклепле іх, асадзіць,
Што хто на коску ні паглядзіць,
То толькі ахне ўжо ад дзіва
Ці галавой кіўне маўкліва.
За дзень, за два да касавіцы
Зьвіняць, гамоняць вакаліцы
На ўсе лады, на ўсе галосы —
Пайшлі кляпаць і ладзіць косы.
Настаў дзянёк, даўно чаканы.
Пакаты ўзгор‘я і курганы
Узьдзелі чырвані кароны,
І стрэхі сонцам пазлачоны;
Туманаў лёгкія паромы
Над рэчкай віснуць нярухома,
А ў люстры водаў гэтай рэчкі,
Як закаханая дзяўчына,
Глядзіцца пышная вярбіна.
Ў бліскучым лісьцейку, як сьвечкі
На аўтары ў часы маленьня,
Іскрацца сонейка праменьні,
Бы сьмех бязгрэшны і шчасьлівы.
А там, на ўсходзе, пералівы
Агністых фарбаў робяць дзівы
І сыплюць шчодра ад усходу
Зямлі і небу радасьць, згоду.
І чуткі струны гэтай цішы!
Іх подых ветрыку ўскалыша,
І нават з дрэва лісьцік кволы
Адб‘е ў іх голас свой вясёлы.
Але паслухай, мілы дружа:
Эх, што за хваля і як дужа,
Разгонна, сьмела і вагромна,
Плыве па струнах тых з-пад Нёмна!
Ідуць касцы, зьвіняць іх косы,
Вітаюць іх буйныя росы,
А краскі ніжай гнуць галовы,
Пачуўшы косак звон сталёвы.
Касцы ідуць то грамадою,
То шнурам цягнуць, чарадою,
То паасобку, то па пары;
Ідуць касцы, ідуць, як хмары,
І льлецца сьмех іх разудалы,
Як веснавыя перавалы.
Гаворка, шум і коней ржаньне —
Касьбы вясёлае вітаньне.
Касцы, ваякі ціхай працы,
Выходзяць з косамі на пляцы,
І на палоскі верставыя
Кладуцца коскі іх крывыя —
Пайшлі праверкі і прамеры,
Каб больш мець пэўнасьці і веры
І каб ня вышла перакосу
І не зайсьці ў чыю палосу,
Бо будзе крыку, будзе сваркі, —
Няхай лепш цэлы будуць каркі.
Але бывалі ўсё-ж здарэньні,
Што вынікалі абурэньні,
Калі ў траве хто брод вядзе
Ды трохі ў шнур чужы ўбрыдзе; —
Тагды касцы страх, як крычалі
І мацярок упаміналі.
Эх, час касьбы, вясёлы час!
І я ім цешыўся ня раз,
І з тога часу па сягоньня
Мне сонцам сьвеціць Наднямоньне.
Касцы рассыпалісь па гаку,
Як-бы ідуць яны ў атаку,
І жыва менцяць свае косы:
І ткуцца здольныя пракосы,
Лажацца роўнымі радамі,
А за касцом двама сьлядамі
Адбіткі ног яго кладуцца,
А косы сьвішчуць і сьмяюцца.
Тымчасам сонца выйшла ўгору
І з безгранічнага прастору
Шырокай плыньню агнявою
На землю шчодраю рукою
Льле блеск гарачы і яскравы;
І вянуць скошаныя травы,
І выглядаюць нудна, палі.
На луг другая коціць хваля:
Ідуць грабцы, жанкі, дзяўчаты,
Убраны хораша, бы ў сьвята:
Чырвоны колер, белы — ўсякі,
Вы ў агародзе тыя макі;
Ідуць, пракосы разьбіваюць,
З лагчынак сена выграбаюць.
То там, то сям у чэсьць Пятровак
З грудзей тых макавых галовак
Дзяўчатак слаўных, яснавокіх
Ў лугох прасторных і шырокіх
Плывуць-дрыжаць сьпяванак тоны,
І тыя песьні засмучоны
І млеюць ў стомленым абшары,
Як-бы адбітак божжай кары.
А дзень гарыць, а дзень палае,
Ўсплывае хмарка і другая,
Над сіня-дымным небасхілам
І ў задуменьні смутна-мілым
З нябёс блакітных пазіраюць,
Як-бы дарогу выбіраюць.
Раздольле ў лузе, эх, раздольле!
А колькі сьмеху і свавольля
І жартаў, плюскату, штурханьня
Над гэтым Нёмнам у купаньне!
І хіба можна ўжо ўстрымацца,
У час касьбы не пакупацца?
І дзе на сьвеце ёсьць такая,
Як Нёман, рэчанька другая?
Тут хвалі сьветам, срэбралітны,
А беражкі — ну, аксамітны,
На, дне пясочак жоўты, чысты,
Вадою згладжаны, зярністы.
У воду войдзеш — шчасьце раю,
Я шчасьця большага, ня знаю,
Ці знаць яго ўжо ня прышлося,
Як толькі тут, на сенакосе.
А глянь на луг пад вечар, браце!
Увесь, як ёсьць, ва ўсім ахваце,
Па ўсіх грудох аж за дарогу
Устаўлен копамі мурогу;
І так сьвяжуткі копкі тыя,
І так выразны, бы жывыя,
І выгляд кожнае адметны,
Але ўсе разам так прыветны!
Вазы шыбуюць важна, стала,
Бы тых вагонаў рад нагнала.
Павее ветрык — што за пахі!
Мёд разьліваюць тыя гмахі,
Віно найлепшае і ром,
Як плата шчырая касцом.
А вечар чуткі, гутарлівы
Разносіць гоман, сьмех шчасьлівы
І ў сэрцы паліць парываньні
І тчэ красёначкі каханьня.
Ружовы захад повен ласкі,
І ціха зьвісьлі агнепаскі,
Брыжы, тасемкі і каралі;
Адзеньне хмаркі пазьнімалі,
І самі леглі спаць на ночку,
Адзеўшы лёгкую сарочку;
І гасьне дзень у задуменьні,
Як гаснуць жыцьця лятуценьні.
Зірні на луг прад навальніцай,
Калі крыжастай бліскавіцай
У страсе твар ахрысьціць хмара,
І сілай грознага цяжару
Ўскалыша землю шум дрыгучы —
Далёкі, устрымлены, магучы —
І здрыгане нябёс разлогі,
Як голас божжай засьцярогі.
Зірні тады на гэту шыр:
Трасецца-ходзіць луг, бы вір,
Вы той кацёл у час кіпеньня, —
Ўсё поўна руху і імкненьня.
Ой, час гарачкі, ой, час цяжкі!
Бягуць касцы, ну, як мурашкі,
Бягуць грабцом на дапамогу
І раптам б’юць усе трывогу.
А хмары ўсталі нечакана,
Ходь праўда, парыла ўжо зрана;
Беларужовыя іх шаты
Вісяць маўклівы і зацяты,
А кучаравыя клубішчы,
Як на ўсясьветным пажарышчы,
Растуць, расквечваюць на сонцы
Свае клубочкі-валаконцы
І ткуць сярэбраны масток,
Дзе гром застукаў, як чаўнок.
Пад шум, пад грукат навальніцы,
Як-бы па знаку чараўніцы,
Ўстаюць-растуць на лузе копкі,
І луг пабраўся ўвесь у бобкі.
А пад хваінаю на грудзе
Вакол стажка аж кішаць людзі,
Гарачка ўсіх бярэ такая,
Што пот ім вочы залівае,
Бо хмара сіваю градою
Ўжо зьвісла нізка над зямлёю,
Ідзе гняўліва, пасмы сьцеле,
Блішчыць-гарыць яе кудзеля
І пакручастымі жмутамі
Стрыжэ-глядзіць, як зьмей вачамі,
І сучыць срэбраныя ніткі
У шнур дажджаны ўвачавідкі.
А дождж шуміць, а дождж гудзе
І бліжай-бліжай ён ідзе
І даль туманам засьцілае.
Упала кропля і другая,
За імі цэлым вадаспадам
Буйныя капкі, як-бы градам,
Па лісьцях дуба секанулі
Ды далей сетку пацягнулі.
І вось жахнула бліскавіца,
Як вогнемгненная крыніца,
І гром-пярун сталёвым бічам,
Бы нейкі зьвер страшэнным лычам
Арэ, трасе, калоціць хмары,
Зямлю, надземныя абшары,
Бушуе доўга, абурліва,
Над лесам коціцца, гняўліва,
І гэты гоман, гнеў дрыгучы,
Злучае зноў у стрэл магучы,
Густы, злавешчы, віхрабежны
І нястрыманы і драпежны,
І так цяжэрна націскае,
Як-бы зямлю дзесь угінае.
І шугнуў дождж налётам сьмелым,
Павіс абрусам густа-белым
Над гэтым лугам, над палямі
І льлеца, коса ручаямі,
Бы невад цягнецца грымотны,
І б’юцца кроплі ў пыл вільготны.
Зірнеш вакол — адна любота!
На лузе спынена работа,
Жанкі, дзяўчаты і мужчыны
Бягуць пад копы, пад драбіны,
Каб менш быць змочаным дажджом;
А хто, накрыўшысь халатом,
Ці так накінуўшы дзяругу,
Сядзіць квахтухаю срэдзь лугу.
— Давай, давай, дожджык, накропу!
Сюды, дзяўчаткі, лезьце ў копу:
Дасьць бог на нашым гэтым грудзе
На другі год касцоў прыбудзе! —
Пад гэты гром, пад дождж упарты
То там, то тут пачуеш жарты
І сьмех вясёлы, піск дзявочы,
Бо хто-ж крануць іх не ахвочы?
Але й дзяўчаты язык маюць
І востра хлопцаў падсякаюць,
Ня робяць жартам перашкоды.
За тыдзень добрае пагоды
Праходзіць, глухне касавіца,
І толькі дзе-ня-дзе капіца,
Стуліўшысь ціха над вадою,
Глядзіць забытаю ўдавою,
Бы нейкі жаль яна хавае
І сэрца смуткам авявае:
Ды стогі, сьведкі цяжкай працы,
Стаяць, як панскія палацы.
А пышны луг так абяздолен,
Стаіць, пакошан і аголен
І выгляд мае засмучоны.
Гракі і галкі і вароны
Даўно дзяцей павывадзілі,
Над гэтым лугам закружылі,
Ляцяць сюды на раздабыткі —
Цяпер тут добрыя спажыткі.
Эх, скошан луг, — і зьніклі краскі.
Бы тыя чары мілай казкі,
Якую ў часе вандраваньня
Ці адзінокага блуканьня
Табе складаюць думкі самі
І залатымі паясамі
Твае прыгоды спавіваюць
І лёсы жыцьця аздабляюць.
Глядзіць пакоша-луг гаротна,
На сэрцы робіцца маркотна.
Эх, лета-лецейка любое,
Ты адцьвітаеш, залатое!..
І так паволі, неўзаметкі
І нашы зьвянуць жыцьця кветкі.
Але касьба — пачатак лету.
О, колькі ў ім яшчэ прывету!
Прыгод усякіх так багата —
Тужыць аб леце ранавата.
Яшчэ ня раз у часе жніва
Дзяньніца зоймецца шчасьліва,
І ў ясным блеску і ў красе
Адб’юцца хораша ў расе
Яе кароны агнявыя,
І пасмы-косы залатыя
Скрозь тоўк нябёс ружова-белы
Рассыплюць радасныя стрэлы,
Бы ліры божжай тыя стрункі,
Бы тыя чары-пацалункі
На вуснах шчырага каханьня
У патайны часок спатканьня.
Яшчэ нямала дзён цікавых
І раніц сьветлых і ласкавых,
Калі туманам белаватым
Лясок атуліць свае шаты,
А на палёх у белі жыта
Сьмех заблукае самавіта —
Ружова-бледна чырвань-зьяньне,
Дзяньніцы ціхае вітаньне.
Дык не гаруй-жа, брат-нябога:
Дзянькоў вясёлых яшчэ многа!..
І так, заціхлі сенажаці,
Пайшла каса адпачываці,
Да часу зьвісшы пад страхою,
Каб быць заўсёды пад рукою
На ўсякі выпадак, патрэбу.
Цяпер увагу дайце хлебу —
Сярпок крывенькі просіць дзела,
Жытцо падходзіць, пабялела.
Саломку выгнуўшы дугою,
Зьвісае колас над зямлёю,
А сьпела-поўныя зярняткі
Глядзяць, як спонкі-вачаняткі,
Нібы ім хочацца хутчэй як
Спаткаць-убачыць мілых жнеяк.
Прыйшоў жаданы час спатканьня.
Глядзіць прыветна дзянёк зраньня;
У блеску сонца нікнуць росы;
Сьвяжуткі, чысьценкі нябёсы,
Бы тыя вочкі маладыя. і
Застылі хмаркі залатыя.
Дымок танюткі, белаваты
Ўжо павіваецца над хатай,
Бо трэба-ж выпаліць печ тую
Ды йсьці на ніўку маладую.
Угрэла, сонца. Жней чародкі
Ідуць паважна, як лябёдкі
У хустках лёгкіх, кофты белы,
Іх рукі дужа загарэлы.
Ідуць дзяўчаты, маладзіцы
І жарты строяць, як блазьніцы,
Ідуць шумлівы, гаварлівы,
Зьвініць іх голас, сьмех шчасьлівы;
Чутна і песьня маладая,
І поле раптам ажывае.
І мацяркі з дзяцьмі малымі
У лубкох-калысках за плячымі —
Такая ты, жаночча доля —
Марудна цягнуцца на поле.
Прыйшлі на вузкія загоны,
Дзе каласочкі шумы-звоны
У таямнічны сьпеў зьлілі,
Упаўшы чолам да зямлі.
Гарачы дзень. На полі душна.
Прыціх той ветрык непаслушны,
Як-бы сваім аддаўся марам.
Зацішак поля дыша варам
І гоніць з твару поту рагі,
І сохнуць губы ад тэй смагі.
А жнейкі жнуць. У моры збожжа,
Мільгае постаць іх прыгожа,
Калі ў паверхні таго жыта
Ўсплыве галоўка самавіта
І так прыгожа азірнецца,
А гібкі станік разагнецца,
Або калі над галавою
У жнейкі спрытнаю рукою
Пучок калосьсяў мільгатнецца,
Апіша дужку, бы вясёлку,
Бы нейкай зьнічкі сьлед пагаслы,
І борзда ляжа, ў перавяслы,
Што распасьцёрты на падолку…
Дапраўды: ўзмахаў гэтых мгненьне —
Адна любота, заглядзеньне!
Гарачы дзень! Эх, сьпёка, сьпёка!
А прохладзь вечара далёка.
Замлела ўсё ў жары-тамленьні,
Зямля гарача і каменьні;
А ўсюды ціха, нема, глуха,
І толькі заедзь каля вуха,
Гудзе агідна, надаедна,
Бы сама наша доля бедна,
Ды дзіцянё з лубка-калыскі
Заводзіць плачы свае, піскі,
А кучаравыя снапочкі,
Над ім злучыўшы каласочкі,
Стаяць спакойна і маўкліва,
Бы кажуць жнейкам тым жычліва:
«Да нас ідзеце, дабрадзейкі!
Пад наш цянёк хавайцесь, жнейкі!»
А жнейкі жнуць. Іх твар палае,
Іх пражыць, сушыць смага тая,
Якую трудна ім здаволіць,
Якая толькі «піць! піць!» моліць.
Сярпок скрыгоча прагавіта,
Жытцо згрызаючы сярдзіта,
Як-бы яму ўсё мала стравы —
Ня дарма-ж вылез ён з-за лавы;
Цяпер яго краса-часіна:
Шпарчэй, шпарчэй-жа гніся, сьпіна!
І сьпіны гнуцца, бы ныраюць;
Па струнах-кальвах пальцы граюць,
На прост кладуцца жмені жыта,
Растуць снапочкі самавіта,
Стаяць, бы лялечкі якія,
Глядзяць, як госьці дарагія.
Прыйдзі пад вечар ты на поле
І палюбуйся ім, саколе!
Ў якія роўныя шнурочкі
Цяпер пакладзены снапочкі!
І як прыгожа-слаўны бабкі!
Якія ладныя іх шапкі!
І хоць яны ўсе адзінакі,
Але і выраз і адзнакі
У кожнай бабкі асабісты,
А наагул усе фарсісты.
Зірнеш — дальбог-жа, возьме ўцеха,
І ня стрымаешся ад сьмеху:
Яны так мілы, так прыветны,
Так самавіты, так фацэтны
І пазіраюць так прыхільна,
Прыгледзься толькі да іх пільна!
І многа-ж іх: ня зьмерыш крокам
І не акінеш нават вокам;
Стаяць радамі, зухаваты,
Як на ўрачыстасьці салдаты.
А тая ранічка на полі
У часе летняга расквету!
Эх, выйдзі ў поле, брат, дасьвету:
Ня будзеш каяцца ніколі.
Зірні, прыслухайся наўкола:
Як ціхамірна, як вясёла!
І ў кожным дрэве, і былінцы,
І ў малюпасенькай расьлінцы
Ну, ва ўсім чысьценька дазваньня
Блукае радасьць спадзяваньня.
Куды ні глянь — усё ў настроі
І ў добрай згодзе між сабою.
Само паветра жыва, дыша,
Бы ў ім хтось хвалы жыцьцю піша,
Праменна-сьветлы, яснавокі,
І гаснуць-нікнуць ночкі змрокі.
Усход жыве, гарыць, палае,
Слупы-праменьні падымае,
Бы тыя рукі блаславеньня
У часе шчырага маленьня.
І вось яна, жыцьця крыніца,
Сама багіня-чараўніца,
Ўзышла на неба і міргнула,
Расу ў брыльлянты абярнула,
Глядзіць прыветна, ўсіх кахае,
Па сьвеце стрэлы рассыпае
І песьціць шчыра ўсіх, як матка…
Хіба забудзеш міг той, братка?
Каб завяршыць малюнак лета,
Каб песьня ўся была дапета
На мой манер і на мой лад
І апісаць усё падрад,
Я, адчуваючы патрэбу
Аддаць падзяку зямлі, небу,
Хачу ў парэчынскі лясок
Зайсьці яшчэ, ну, хоць разок,
Узяўшы кошык ці каробку,
І ўжо тады паставіць кропку
І кончыць з летняю парою.
Мне не даюць грыбы спакою,
Баравікі мне часта сьняцца,
Мне з імі трэба паквітацца;
Я чую — грэх іх абмануць,
На іх увагі не зьвярнуць.
Чорнагаловыя, ўдалыя,
Баравічкі мае любыя!
Якою слаўнаю сям’ёю
Вы ўстаіцё перада мною!
Я помню летнія часіны
І вас, грыбныя баравіны!
Ранюткі час. Нідзе нікога.
Між дрэў зьвіваецца дарога,
А па дарозе ты з кашом
У лес шыбуеш ціхачом,
Каб ашукаць жанок руплівых,
Бяссонных, вечна клапатлівых,
І ім на злосьць, на зайздрасьць тую
Набраць грыбоў капу, другую,
Пакуль агледзяцца яны,
Што там «карэнчыкі адны».
Наладзіў струны лес маўклівы
На лад вясёлы, на шчасьлівы;
І толькі сонцаў круг чырвоны
Асыпле золатам кароны
Высокіх хвой у тым бары
І кіне багру па кары, —
Ачнецца лес, зьвіняць прагалы.
Як многаструнныя цымбалы,
І толькі пошчак той якоча,
Пераліваецца, гагоча,
Бяжыць па ўзгор‘і між палянак.
Як сьпеў размашыстых гулянак.
— Марыля, гу! — Гу-гу, Тацяна!
— Гу гу, Магдуся! Гу, Мар‘яна!
— Антоля! цётка Міхаліна!
— Алеся! Зося! Катарына! —
Па лесе ходзіць пагалосак
Дзяўчат, жанок вакольных вёсак:
Грымяць, трасуцца баравіны,
І бас тут чуецца мужчыны.
Але ўсяго тут цікаўней —
Прынамсі так было даўней,
Калі сьвяржэнскія кабеты
Капэльляй прыдуць у лес гэты,
Ды з іх кабеціна якая
Капэльлю згубіць і гукае
І па імёнах называе:

„Каруся, Палуся,
Цацэля, Марцэля,
Алена, Магдалена,
Зося, Антося,
Анэта, Праксэта,
Цётка Югася,
Бабка Кася, гу-у-у!»

І сьмешна часам і цікава,
Як-бы тут робіцца аблава.
Шнуруюць бабы і дзяўчаты
І кантралююць мох узьняты
І тыя кучачкі калюшак,
Дзе грыб схаваў свой капялюшык.
Другая нізенька прыгнецца,
Ня ходзіць — поўзае вакол,
Рукою мацаючы дол,
Як бы на клад найшла, здаецца,
І так стараненька шукае:
І пад ялоўчык заглядае,
Пад верасок і пад хваінку,
Разгорне кожную гарбінку
І моху купінку ўзьдзярэ —
Ну, ўсё, як ёсьць, перабярэ.
А як надарыцца часамі
Табе, вандруючы лясамі,
Найсьці на неруш, дзе ніколі
Ніякай Тэклі, ні Аўдолі
Нага, ні разу ня ступала
І вока іх не зазірала!
Зірнеш і страчваешся ты:
Сядзяць грыбы, як капыты,
І, разгарнуўшы парасоны,
Глядзяць, бы нейкія пярсоны,
Крыху сур‘ёзны, чуць пануры —
Відаць, ня простае натуры.
Якія постаці іх, міны!
А як пралазяць скрозь галіны!
Як пад ялоўцавыя лапкі
Яны хаваюць свае шапкі!
Стаіш, бы ўкопаны, прад імі
І прагна мерыш іх вачымі.
Яны-ж, ну, вочы адбіраюць,
Цябе аж дрыжыкі праймаюць:
Так многа іх, і ўсе таўсматы,
Прыземісты, карэнкаваты,
Чорнагаловы, поўнацелы,
Як тонкі кужаль, зьнізу белы;
Сядзяць асобна і радамі,
А дзе і зросшысь спарышамі,
Што ні асоба — свой узор,
Свая пасада і свой двор.
Глядзіш на іх — і сэрцу міла,
Як-бы з іх сходзіць нейка, сіла,
Цябе чаруе, захапляе,
Па жылах радасьць разьлівае.
Дадому прыдзеш, ляжаш спаць —
Так уваччу яны й стаяць…
Эх, досьвітак маленства, лета!
Вамі навек душа, сагрэта!