Хрыстаматыя беларускае літэратуры. ХІ век—1905 год/Школьная драма

← Духоўн. вершы

Школьная драма Інтэрмэдыя 1922 год

О цары Александры →

Прапануем да спампаваньня!

Школьная драма.

З ІНТЭРМЭДЫІ Ў ДРАМЕ АБ ПАТРЫЯРХАХ ЯКУБУ і ЯЗЭПЕ.

(1651 г.).

Інтэрмэдыя гэтая захавалася ў рукапісу 1651 г. Напісана яна, як уступ к драме. Аўтор маець на мэце, пасьмяшыўшы публіку асобай мужыка „простай веры“, выклікаць у яе пеўнае пачуцьцё ў пытаньні, якая вера лепей. Інтэрмэдыя напісана лацінкаю і па старыннай правапісі. У ёй ch азначае гук, які мы цяпер пішам літэраю г = h; замест ż пішацца z (бяз пункта). Некаторыя месцы нячытальныя. Селянін (Iwan rusticus) і чорт (daemon) гавораць пабеларуску, а школьны слуга (aulicus) — папольску.

Iwan.Panowie, szto to za dzieło bydut’ tut dziełaci,
Czy nie swadźbu na mieyscu siom buduć ckakaci.

Aulicusадказвае, што ён ведае, але дарма ня скажа.

Iwan.Proszu ciebie, skaży mnie, miłościwyj Panie.

Aulicusзгаджаецца сказаць з умоваю, што селянін адкажа яму на пытаньне, „чаму жыды ядуць рогі казы“ (мабыць — рагатую казу).

Iwan.Baćko tak moy kazywał, ciwun wielmi zaczny
I z nauki chbubokiey, vsim mużom znaczny.
Byw ion wielmi cz… iemi wielmi nauczony,
I po wsiom naszym siele naukam ustawiony.
Vmiew ion hanbiecadło, panowie, całoie,
Jak ruskoie, tak też mudreysze lackoie.
Tot bywało on o tom hetak ludziom każeć,
Chdy spytaiuć, czamu żyd kazynu wielmi iadaieć.
Koli Boch miłościwy twarzyw świat z niczoho,
A czołowieka czyniw z chliny mizernoho,
Na wsie inney rzeczy rok chwiat^[1] tworzaczy,
A biies się przypatrował^[2] Hospodu stojaczy.
Chcieł bies sobie vdziałaty podobnoho zchoła,^[3]
Nie znaiće, szto sowa nie rodzić sokola,
Chociew mowić Panskoho chwiat naśladuąc,^[4]
Ale wymowiw: chwik, chwik! aszno wyskakuiąc
Wyrał^[5] kazu z rohami y z chwostom wielikim.
Chocieczy sie prychledzić przymiotom vsiakim,
Vniał kazu za iey chwost; kaza, kak szalona,
A znać iego rohami była postraszona,
Z wielikim pudem na płoty wysokie skoczyla,
Ale szewni swoy chwost w rukach zostawiła.
Wiedaesz ciepier, czom kazy bies chwostow swych chodziu[ć],
A kozlata czemu od nich takie rodziu[ć].
I dla teho rodzi^[6] iesz kazynie żydowie,
Bo tak niebosczyk kazaw baćko moy, Panowie.

Aulicusкажа Івану, каб ён ня плёў гэткай лухты, і даець яму другое пытаньне: што такое Бог і што такое унія, патрэбная ўсім ад адшчапенцам?

Iwan.Boris iest świetoho Mikoly rożony brat; y kolip Boh nie byw Bohom, tob świety Mikola byw Bohom, a Vniia iest Preczystoi rożonaia siestra. Tak moy Baćko niebosczyk staroiey wiery kazaw.

Aulicusкажа, каб селянін не гаварыў такіх слоў, дзеля таго што Бог — вечны, а сьвяты Мікалай — створаны чалавек; унія-ж не сястра Прачыстае, а злучэньне праўдзівай веры. Урэшце даець яму трэцяе пытаньне: чыя лепшая вера, і пагражаець, калі той не адкажа, „аблажыць яго кіем каля вуха, што аж да сьмерці ня прыйдзе да добрага слуха“.

Iwan.Dobra nasza wiera Vnitickaia, da taki prawdu mowiaczy lepsza Lackaja, ta y koniackaia. Bo sczo Lach abo Vniat, to Panok, a sczo Vsmatyk, to mużyk ladaszo, da sztosz taki dobro posięku^[7] szapka. Mużykom dobraia mużyc- kaia wiera, sobaka zieść y bies soli; staraia wiera nasza — prawda to, — da y czort że nie mołody, da taki biesu schodzi sie, modliw sia dowcho Bohu, da y żyd molit’ sie da taki biesu choditsia^[8].

Aulicusкажа, што на гэты раз Іван сказаў праўду і затое зараз даведаецца, што цяпер будзе ў гэтым тэатры дзеіцца: будзе камэдыя аб сьвятым Якубу і аб яго адзінай акрасе — Язэпу, праданым сваімі братамі ў Эгіпет і пасьля імі там пазнаным.

Iwan.A czy budziet’ że czort z rohami?

Aulicusкажа, што будзе й ён, бо старацца будзе падбіць братоў на Язэпа і засмуціць яго бацьку.

Iwan.A tut chto?

Daemon.A (wo)ś ia bies sysmaticki syn.

Iwan.Idź że, czorcie, od miene do Biesa.

Daemon.Ja ciebie lublu.

Iwan.Da ia ciebie nie lublu.

---

1. rok chwiat — рэк: fiat — сказаў: хай станецца!
2. Бес прыглядаўся.
3. Zchoła — зусім.
4. Насьлядуючы, пераймаючы.
5. Vyrzał — ujrzał, увідзіў.
6. Pori.
7. Па сеньку.
8. Годітся — гадзіцца.