6 Дзед Мікіта. Нічога не відаць.
Аслаў. Ні дыму, ні агню.
Дзед Мікіта. Чуй, дурань-браце, тут штось не так. Склікаць народ пажарным звонам?
Аслаў (ускідае плячыма). Няйначай, як трэба нам пайсці туды бліжэй.
(Збіраюцца ісці, але іх увагу затрымлівае кабета ў лахманах, з клункам за плячыма, з доўгім кіем у руках.).
Дзед Мікіта. А хто гэта там, чуй, дурань-браце, ідзе?
КАРАЛІНА (пяе):
Калі-ж ты памрэш, дзядочак ты мой?
Калі-ж памрэш, галубчык ты мой?
(Да Аслава і Мікіты.) Дзень добры вам, мужчынкі! Смерць вам нізка кланяецца. Даўно, кажа, чакаю іх у госці.
Дзед Мікіта. Ідзі, ідзі, чуй, дурань-браце. Ідзі, куды ідзеш.
Караліна. Які-ж ты фанабэрысты. А-я-яй.
Мікіта. Да адчапіся ты, Караліна.
(Караліна праходзіць далей. Чуваць звон глухі, надтрэснуты. Голас яго дужа нагадвае словы: «гвалт, гвалт».)
Дзед Мікіта (перапалоханы). О, божа твая воля! Што-ж гэта ёсць такога? У звон пажарны зазванілі. Даўно яго не чулі мае вушы.
Аслаў. А ведаеш, Мікіта, напэўна лес княжыцкі гарыць.
Дзед Мікіта. О, даў-бы гэта бог, каб толькі таго ліха. Абы не нас яно кранула, чуй, дурань-браце.
(Шум, трывога нарастаюць. Збягаецца народ, устрывожаны, ніхто нічога не ведае. Зноў, як мага, бяжыць Гараська.)
Гараська. Дзядок, сам земскі пад званком прыехаў!
Дзед Мікіта. Вось ліха!
(За сцэнаю голас старасты: «На сход, на сход! Усіх гані на сход. Збірацца каля хаты дзеда Мікіты». Сходзяцца мужчыны, жанкі, дзеці. Усе перапалоханы, растрывожаны. Каля хаты дзеда Мікіты збіраецца натоўп. З натоўпу відаць папова галава ў капелюшы. Праз натоўп праціскаецца стараста, за ім земскі начальнік Будан-Рыльскі, паліцэйскі стражнік Шышла і дзесяцкія з палкамі. Будан-Рыльскі узлазіць на калодку. Народ замаўкае. Паказваецца Караліна.)
Караліна. Ха-ха-ха! Кажуць бо пажар. А тут няма ніякага пажару. Пакідалі на полі работу і выдумалі нейкае вяселле спраўляць… вось дурныя, а бадай…
Шышла. Замаўчы, брыда. (Б’е яе нагайкаю. Караліна, дзіка азіраючыся, хаваецца.)
Будан-Рыльскі (выраз твара важны. Акідае поглядам народ. Колькі моманту захоўвае маўчанне). Слухайце! (Вымае паперу, чытае адрывіста, націскаючы на кожнае слова.) Высочайшее повеление о мобилизации.
Шышла (крычыць ва ўсё горла). Шапкі далоў! Імператарскі указ, да, собствена, да!
(Мужчыны знімаюць шапкі.)
