Drukawańnie biełaruskich knižak z boku carskich uladaŭ napatykała na wializarnyja trudnaści, a ureście drukawańnie hetych knižak łacinkaj carski urad 1859 h. zabaraniu aficyjalna.[1]
1861 h. nastupiła, praŭda, skasawańnie panščyny, ale skasawańnie heta bolš było na papiery, jak sapraŭdy. Sielanin i dalej faktyčna astawaŭsia ŭ pounaj zaležnaści ad panoŭ čužyncaŭ palakoŭ ci maskaloŭ i dalej ciarpieŭ socyjalnaje paniawoleńnie.
Skasawańnie panščyny u 1861 h., jak kaža biełaruski historyk praf. U. Ihnatoŭski: "nosić susim niezasłužanuju hromkuju nazwu "wialikaj sialanskaj reformy". Raniejšy "pan" - pryhonščyk pawinien byŭ zrabić ustupku maładomu „panu" - pradpryjemcu, pramysłowamu kapitalistamu. Wyzwaleny na sławach sielanin, u sapraŭdnaści zastaŭsia pad ekanamičnym upływam i pad uładaj usioroŭna "pana", tolki nowaha typu. U dadatku, uwajšoŭšy ŭ biespasrednyja znosiny z dziaržaŭnaj uładaj, jon papaŭ pad łaskawuju apieku źbiadniełych panoŭ, što parabilisia ŭradnikami (čynoŭnikami), naprykład mirawoha pasrednika, zborščyka wykupnoj płaty, kapitan - spraŭnika, asesara i h. d. Aproč taho, "reforma" ŭtwaryła dla sielanina nienarmalna ciažkija ziamielnyja adnosiny, u katorych jon zadychausia"...[2]
Słowam, sud, Kaścioł, Carkwa, škoła, administracyja i ahułam usio žyćcio hramadzkaje, palityčnaje i ekonomičnaje było jaskrawym abrazom čužackaj maskoŭskaj niawoli nad biełaruskim narodam.
Urešcie i samo imia Biełaruś, u dziaržaŭnym žyćci było zamieniena čužyncami nа "Сѣверо-Западный край". Wot jak pryhoža i słušna piša ab hetym ŭ wadnej z swaich knižak wiedamy biełaruski palityčny i hramadzki dziejač Al. Ćwikiewič:
"Nia hledziačy na hłuchi, pazbaŭleny jakoha-b to nia było hramadzkaha žyćcia, peryod 70-ch hadoŭ na Biełarusi, nia hledziačy na pieramohu reakcyi i kazion-
