Старонка:Сусьветная гісторыя 2.pdf/93

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная

францускія каралі, як мага, стараліся пазбыцца небясьпечнага вассала; 4) да ўсяго-ж гэтага далучыліся прэтэнсіі Эдварда ІІІ на францускую карону. У гэтай вайнé ў працягу першых 90 гадоў Французам страшэнна ня шчасьціла. Ужо ў 1340 годзе ў марской бітве каля Сьлюіс (пры ўтоку Скальды) яны былі разьбіты, а цераз 6 гадоў такая-ж доля сустрэла францускае рыцарства ў бітве каля Крэсі, дзе яго зьніштожылі ангéльскія стральцы і цяжкая артылерыя. У гэтай бітве Эдвард ІІІ першы раз пусьціў у ход агнястрэльбу. Пабéду завяршыў сын ангéльскага караля, дастаўшы ад свае чорнае зброі імя Чорнага Князя; тады быў забіты сьляпы чэскі кароль Ян Люксембурскі, памагаючы Французам, а сам Піліп VІ ледзь здалеў уцячы.

Наступніку Піліпа VІ, Яну Добраму, каторы першы, як наступнік, насіў імя дэльфіна[1], так сама страшэнна не пашчасьціла ў бітве каля Пуатьé (1356), дзе яго войска было зусім разьбіта. Кароль лучыў да Ангéльцаў у палон; край быў заліты на здчыкамі і спустошаны. Уладу ўзяў у свае рукі дэльфін Кароль; каб дастаць новыя засобы на вядзеньне далей вайны і на вку зняволі караля, ён склікаў Генэральныя Станы. Прадстаўнікі трэцяга стану, мяшчанства, з Сьцяпаном Марсэлем на чале (ён быў кіраўніком парыскіх купцоў prévôt de marchands) за пастанову аб новых падатках зажадалі завярэньня, што Генэральныя Станы будуць зьбірацца кожын год і што яны выберуць асобную ўстанову дзеля кантролю над урадам. ДэльФін ня прыстаў на гэта, бо бачыў у гэтым абмежаньне каралеўскае ўлады, датуль зусім незалежнае. Тады Марсэль падняў у Парыжы паўстаньне, і аружны народ напаў на каралеўскі палац, забіваючы найбольш ненавісных каралеўскіх райчых. Перапалоханы дэльфін уцёк з сталіцы. Адначасна па ўсёй Францыі ўзьняліся сялянскія бунты (Jacquerіe, ад слова Jacques, Якуб, як сялян на сьмех называлі). Вéскі народ, рабаваны ўсё глыбéй і глыбей урываўшыміся Ангéльцамі, а такжа францускімі салдатамі, якія ўжо даўно не даставалі ніякае платы, зьбіраўся ў гарады, дабываў аружжа і нападаў на баяр, палячы ўсё і забіваючы. Аднак, дэльфіну ўдалося затушыць паўстаньне, згуртаваўшы ўсё рыцарства, а пасьля ён пайшоў у Парыж і дабыў яго пасьля ўбіўства Марсэля. Пры такім палажэньні французы былі прымушаны падпісаць з Англіяй мір у Брэтіньі (1360), на аснове якога блізу траціна францускіх зямель адыйшла да Англіі, у тэй лічбе увесь край ад лёары да Пірэнэяў, як зусім асобнае князьства Аквітанія. Затое ангельскі кароль Эдвард ІІІ зрокся свайго дамаганьня францускае кароны

  1. Яму бацька даў, як лен, Дэльфінат (Dauphіne).