Старонка:Сусьветная гісторыя 2.pdf/50

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная

шыла паўднявую Францыю і зьніштожыла яе высокую культуру таго часу. Вялікшая частка забраных у Альбігензаў зямель дасталася францускай кароне.

Каб выкараніць сэктантаў, якія пахаваліся, была арганізавана паводле пастановы Лятэранскага сабору (1215) інквізыцыя; кіраўніцтва ёю было сьпярша даручана біскупам, а пасьля Дамініканам. Інквізытары мелі права арыштаваць кожнага западазронага ў гэрэзі, зрабіць судовы сок і засудзіць; пры гэтым, каб прымусіць западазроных ды прызнаньня да віны, ўжывалі страшэнных, хітра прыдуманых спосабаў мукі. Хто каяўся і выражаў свой жаль за грахі, таго каралі пазбаўленьнем маемасьці і вастрогам да сьмерці; усіх другіх палілі на агні. Выпаўненьне прысудаў інквізыцыі даручалася сьвецкай уладзе. У Нямеччыне інквізыцыя доўга не магла акуратна прышчапіцца толькі ў ХV сталецьці яна знайшла для сябе грунт у працэсах проці "чараўніц". Найболей разьвівалася яна ў Гішпаніі.

Магутнае паддзяржаньне мéла папства ў старэцкіх ордэрах, арганізаваных пры Інноцэнтым ІІІ, хоць не яго ініцыятываю. Насупраць ордэрам рыцарскім, якія ўладалі вялізарным багацьцем, старэцкія ордэры разьвіваліся на аснове поўнага убожства, бо адрачэньне ад дачаснае маемасьці было павіннасьцяй ня толькі адзіночных сяброў ордэру, але і цэлых таварыстваў. Прынцып убожства, хаця і нязгодны з гізрархічным ладам і адносінамі ў тагачаснай каталіцкай царквé, служыў-такі мэтам царквы. Кастылец Домінго Гузман заклау ордэр Дамініканаў, якія, маючы добрую адукацыю, павінны былі працаваць дзеля пашырэньня каталіцкае веры. Другі ордэр: Францішканаў, або Мінарытаў, быў закладзены Францішкам з Ассыжу, які, правёўшы лягкадумна сваю моладасьць, раздаў бедным усéнькае сваё багацьце, прызываў да пакуты і захопленьнем ідэяй, пагардай да зямных рэчаў і пакорай здабываў тысячы вучанікоў і прыхільнікаў. Дзякуючы сваёй цьвярдой арганізацыі на вайсковы лад (кожын ордэр падлягаў свайму генэралу ў Рыме), а такжа дзякуючы дадзенаму ім папай прывілею усюдых і ў кожнай пары казаць навукі і слухаць споведзі, старэцкія ордэры неўзабаве здабылі вялізарны ўплыў у царкве, і ў грамадзянстве. Жывучы паміж народам і найчасьцéй выйшаўшы з яго, манахі гэтых ордэраў добра ведалі народныя патрэбы; да таго-ж, калі да іх прыступаў чалавек з выдатнейшымі здольнасьцямі, дык ахвотна давалі яму дарогу да найвышэйшых царкоўных становішч, не уважаючы на паходжаньне. Многа працавалі дзеля разьвіцьця навукі і ў працягу некалькіх сталéцьцяў займалі вялікшасьць прафэсарскіх катэдрах у унівэрсытэтах.