Перайсці да зместу

Старонка:Расейская палітыка на землях былага Беларуска-Літоўскага гаспадарства за панаваньня Кацярыны II і Паўлы I.pdf/20

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка была вычытаная

За Паўлы I заўважваецца пэўная зьмена ў паглядах на вуніяцкую справу, што відаць напр. з пісьма менскага губэрнатара Карнеева, які скардзіцца на вострыя меры, тасаваныя пры наварачваньні вуніятаў на праваслаўе[1]. Сярод наверненага на праваслаўе насяленьня заўважваецца паварот да старое веры. Праўда, гэтае імкненьне знайшло перашкоду ў загадзе Паўлы I, якім ён забараніў вяртацца ізноў у вунію; але побач з гэтым імпэратар выдае загады, якія адзначаюцца некаторым лібэралізмам у адносінах да вуніятаў. Гэтак у маі 1797 г., падчас падарожы па забраных землях, выдаў Паўла I рэскрыпт па рукі Карнеева, у якім зазначаў, што шмат дзе насяленьне крыўдзіцца на наварачваньне сілай у праваслаўе. Дзеля гэтага загадаў Паўла I не рабіць ніякіх перашкодаў у вызнаваньні вуніятамі іх веры[2]. Гэткае спрыяньне вуніятам вельмі не падабалася праваслаўнаму духавенству. Часы гэтыя, як піша С. Рункевіч, ”як-бы адвярнуліся плячыма да справы праваслаўя у Заходняй Расеі“.[3] Вельмі цікаўным прыкладам адваротнае стараны „прыхільнасьці“ Паўлы I да вуніятаў ёсьць выпадкі у вёсцы Начы, Магілёускае губ., дзе Паўла I загадаў схапіць і судзіць сялян, скардзіўшыхся на рэлігійную несправядлівасьць. Агулам кажучы, за Паўлы I лёс вуніі хіліўся ўсьцяж па лініі далейшага паступовага заняпаду гэтага вызнаньня на карысьць праваслаўя. Гэтаму спрыяла бясспынная дзеяльнасьць вышэйшых уладаў праваслаўнае царквы. За Паўлы I аднак было яшчэ ненаверненых каля 2-ух мільёнаў вуніятаў[4].

Толькі некаторыя адзінкі змагаліся з рэлігійным уціскам: асабліва адзначыліся ў гэтым базыльяне й піяры.

Агулам кажучы, наступнікі Кацярыны II трымаліся вызначанага ёй кірунку касьцельнае палітыкі. Палітыка гэтая ў адносінах да р.-каталіцкага касьцёлу адзначаецца бязумоўным імкненьнем да ўзалежненьня гэтага касьцёлу ад расейскага ураду і утварэньня з яго вернападданчага органу; у адносінах да вуніятаў—рашучае перасьледваньне гэтае рэлігіі. У тэорыі Кацярына II запэўняла рэлігійную толеранцыю і свабоду; у практыцы аднак гвалціла яе на кожным кроку, дзеючы ў мысьль свайго асноўнага імкненьня да палітычнае і тэрыторыяльнае экспансіі Расеі.

Сялянскае пытаньне.

„Палажэньне сялян у ХѴIII — піша польскі дасьледчык Ст. Любіч[5], — можна азначыць двума славамі; падданства і паншчына”. Расейскі гісторык I. Горемыкін выражаецца аб гэтых часох, што гэта былі „часы рабства”, ня прыносячыя ніякіх зьмен у палажэньні сялян[6]. Паняцьці рабства, падданства і паншчыны часта мяшаюцца

  1. Акты И. В. А. К., т. XVI, стр. 723.
  2. Акты И. В. А. К., т. XVI. стр. 572—73.
  3. С. Рункевіч. ”Исторія минской архиепископіи“. СПБ 1893. Стр. 384
  4. П. Брянцев. ”Исторія литовскаго государства съ древнѣйшихъ временъ“. Вильно 1889, стр. 584
  5. „Sprawa wloscianska w Polsce porozbiorowej“, Kraków, 1909, стр. 7
  6. I. Горемыкинъ, „Очерки исторіи крестьянъ въ Польшѣ”. Спб. 1869“. Стр. 111