перамогі капіталізму над фэўдалізмам была зьвязана з нацыянальнымі рухамі. Экономічную аснову гэтых рухаў становіць тое, што для поўнай перамогі таварнага вырабу неабходна заваёва ўнутранага рынку буржуазіяй, неабходна дзяржаўнае згуртаваньне тэрыторый з жыхарствам, якое гаворыць на аднэй мове, пры скасаваньні ўсялякіх перашкод разьвіцьцю гэтай мовы і замацаваньню яе ў літаратуры. Мова ёсьць найважнейшы сродак чалавечых зносін; адзінства мовы і бесьперашкоднае разьвіцьцё яе ёсьць адна з найважнейшых умоў сапраўды свабоднага і шырокага, адпавядаючага сучаснаму капіталізму, гандлёвага звароту, свабоднага і шырокага згрупаваньня жыхарства па паасобных клясах,-нарэшце, умова цеснай сувязі рынку з усякім і кожным гаспадаром і гаспадарчыкам, прадаўцом і купцом".[1] Аналёгічную думку аб залежнасьці нацыянальнага руху ад экономікі выказвае і Сталін. "Нацыя,-кажа ён,-зьяўляецца ня проста гістарычнанай катэгорыяй, але гістарычнай катэгорыяй пэўнай эпохі, эпохі ўзрастаючага капіталізму. Процес ліквідацыі феудалізму і разьвіцьця капіталізму зьяўляецца ў той-жа час процесам складваньня людзей у нацыі".[2]
Пад уплывам зазначаных соцыяльных умоў нацыянальнае пытаньне ў часы Багушэвіча робіцца актуальным ня толькі на Беларусі: разьвіваецца нацыянальны рух у іншых старонках. На Украіне, напр., у гэты час разьвіваюць сваю чыннасьць: Куліш, Кастамараў, шэўчэнка ды інш. Яны, падобна да Багушэвіча, бароняць правы роднай мовы, шырака ставяць проблему адраджэньня роднага народу. Нават сярод расійцаў, вялікадзяржаўнага тагачаснага пляменьня, зьяўляюцца людзі, якія паднімаюць свой голас у абарону прыгнечаных нацый. Герцэн, напр., бароніць правы палякаў, ён разьвівае нацыянальнае пытаньне ў напрамку фэдэралізму. Паводле яго поглядаў: "Фэдэралізм-адзіная аснова, на якой славянства павінна аб'яднацца і на якой яно будзе моцным і незалежным"[3] Герцэн выступае ў якасьці праконанага ворага тагачаснай расійскай цэнтралізацыі. Ён піша: "Цэнтралізацыя, якая прыносіць у афяру самабытнасьць частак, якая