|
З тэй пары Масква, Варшава, |
Гэтак змаганьне выклікае кроў, але дае свае вынікі. Яно ўсытняе ніву, на якой усходзяць парасткі свабоды. Тут мы бачым, такім чынам, здольнасьць нашай поэтэсы глядзець у даль, падняцца вышэй сëнешняга дня. Яна выяўляе рысы сапраўднага правадыра; звычайны змагальнік з абмежаваным кругавідам рэдка прадбачыць вынікі падзей; толькі правадыр можа ўзважыць і ацаніць гэтыя вынікі.
Гэткім правадыром па свайму гістарычнаму учуцьцю здольна была зрабіцца і Цётка; у часе аплакваньня няшчасных ахвяр 9 студзеня яна мела рашучасьць сказаць "Так і трэба"—пралітая нявінная кроў у яе вачох гэта "хрэст на свабоду".
Адводзячы месца революцыйным падзеям у горадзе, Цётка, сама сялянка па пахаджэньні, часта пераносіцца ў вёску, абураную настроямі барацьбы. У вершы "Бунтаўнік" рысуецца жаласьлівы малюнак разьвітаньня рэволюцыянэра з роднай сям'ёй. У творы выступае скромны гарапашны гэрой; у яго пяшчотнае сэрца, якое прымушае яго ў зімовую марозную ночку ехаць да хаты, каб хоць на момант пабачыць крэўных, — пабачыць можа ужо ў астатні раз. Але гэрой-барацьбіт вышэй сямейных сувязяй; ён адмаўляецца ад іх у імя барацьбы за агульны дабрабыт. Колькі сапраўды рэволюцыя высунула гэткіх сярмяжных герояў, колькі яна дала барацьбітоў, якія ў імя ідэалу, у імя шчасьця будучых пакаленьняў адмаўляліся ад ціхага сямейнага вогнішча і ад асабістага шчасьця!.. Тыповы вобраз якраз такога барацьбіта і зарысаваны Цёткай у вершы "Бунтаўнік".
Як-бы агульныя вынікі барацьбы ў 1905 г. падводзіць твор "Пад новым годам". Поэтэса тут, на рубяжы двух гадоў, аддаецца ўспамінам аб мінулым годзе, перад ёй праносяцца малюнкі расправы з паўстаўшым народам, — малюнкі жудасныя, крывавыя:
