вёсцы новы ўціск кулака, заможнага селяніна; гэты ўціск вялікім цяжарам кладзецца на плечы бедняка; у вёсцы абвастраюцца соцыяльныя супярэчнасьці; адначасна з ростам кулацтва разьвіваецца процес паўпэрызацыі вёскі; разам з кулаком расьце і вясковы пролетары батрак; найбольш энэргічныя сілы вёскі ідуць на дальнія заработкі, імкнуцца ў гарады.
У гарадох і мястэчках у галіне прамысловасьці таксама адбываюцца вялікія зрухі; Беларусь відавочна становіцца на шлях індустрыялізацыі, расьце і ў нас адносна буйная прамысловасьць: гэта нарастаньне ў процантах к 1866 г. можна прадставіць у наступных лічбах:
|
Такім чынам, процэс пранікненьня капіталу на Беларусь меў сваімі вынікамі соцыяльныя супярэчнасьці як на вёсцы, так і ў горадзе і ў мястэчку; на вёсцы ва ўсёй сваёй вастрыні паўставала аграрнае пытаньне, у горадзе і мястэчку-рабочае пытаньне.
Апроч таго, трэцім фактарам рэволюцыі на Беларусі быў нацыянальны ўціск, які моцна адчуваўся, дзякуючы русыфікатарскай політыцы расійскага самаўладзтва. Мы бачым, што розныя політычныя партыі, якія засноўваліся на Беларусі і бралі на сябе організацыю рэволюцыйных сіл у нашай краіне ("Беларуская Соцыялістычная Грамада", "Рас. Соц.-Дэм. Рабочая партыя", Польская Соцыялістычная Партыя, "Бунд" і інш.) сваёй мэтай ставілі ня толькі соцыяльнае, але і нацыянальнае вызваленьне працоўных мас Беларусі.
Ідэі соцыяльнага і нацыянальнага вызваленьня выказваліся і ў друку. Рэволюцыя спараджае друк на беларускай мове. Першая легальная беларуская газета "Наша доля" была заснавана ў Вільні ў верасьні 1906 году. Кіраўнікамі газэты былі члены Цэнтральнага Камітэту Беларускай Соцыялістычнай Грамады-Антон і Іван Луцкевічы і Вацлаў Іваноўскі. Апроч таго, у газэце бралі ўдзел Уласаў, Янка Купала, Якуб Колас ды інш. Газэта ставіла сваёй задачай абараняць
