Старонка:Мікалай Шкялёнак.pdf/37

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка была вычытаная

37 manarchičnaha absolutyzmu i administracyjnaj centralizacyji, Vialikaje Kniastva Litoŭskaje raźvivałasia ŭ kirunku konstytucjanalizmu i palityčnaj decentralizacyji. Haspadarstvieny ład jaho adliŭsia ŭ kancy kancoŭ u formu vybiralnaj (u miežach dynastyji) manarchiji. Ułada haspadara była abmiažavana Haspadarskaju Radaj, a častkova i Sojmam z pradstaŭnikoŭ bajarskaha stanu. U Vialikim Kniastvie słaba razvilisia i nia vyjšli iz stadyi svajej arhanizacyji centralnyja orhany ŭlady, a ŭsiudy pieravažali miascovyja ŭlady, zbudavanyja na asnovach autanamičnych tendencyjaŭ i federalizmu.

Paśla Lublinskaje vuniji ŭ administracyjnym ładzie Biełarusi byli praviedzieny niekatoryja źmieny. Daŭniejšyja histaryčnyja ziemli stali nazyvacca vajavodztvami, na čale jakich stajaŭ vajavoda, jak pradstaŭnik haspadara. Vajavodztvy byli padzieleny na paviety. U kažnym vajavodztvie i paviecie isnavali svaje sojmy, jakija zajmalisia zakanadaŭčymi i vykanaŭčymi spravami ŭ miežach «ziemskich pryvilejaŭ». Za jich viedaj i zhodaj adbyvałasia, takža, absadžvańnie miascovych uradaŭ.

Jak užo było zaciemlena vyšej, biełaruskija paradki, ustanovy, jazyk, byli pašyrany na Žmudzi i Aŭkštocie. Miascovyja ŭradniki tam zvalisia pa biełarusku — namieśnikami, haradničymi, civunami, kaniušymi, klučnikami i h. d. Žmudzkija ziemlaŭłaśniki nazyvali siabie «bajarami».

Sacyjalnyja adnosiny.

Adsutnaść sacyjalnaha padziełu nasielnictva Biełarusi na stany nahladajecca i ŭ pačatku II peryjodu jaje historyji da Vitaŭta. Heta nie aznačaje, što miž nasielnictvam Biełarusi nie isnavała ekanamičnych roźnicaŭ. Jany byli, ale z hledzišča praŭnaha ŭsio svabodnaje nasielnictva Biełarusi (za vyniatkam niešmatlikich niavolnikaŭ-pałonnych i čuznikoŭ) karystałasia adnolkavymi pravami.

Ad Vitaŭta ŭ Biełarusi pačynaje raźvivacca stan ziemlaułaśnikaŭ i miaščanstva, zdabyvaŭšyja sabie «pryvileji», jakija stavili jich u lepšaje praŭnaje pałažeńnie ŭ pryraŭnańni da jinšaha svabodnaha nasielnictva, hałoŭna, sialanstva i drabniejšaha bajarstva. U vyniku sacyjalnaha pracesu na Biełarusi paŭstali nastupnyja stany: a) mahnataŭ, abo bujnych ziemlaŭłaśnikaŭ, b) bajarstva, c) miaščanstva (abyjmaušaje i ramieśnikaŭ) i d) sialanstva.