Старонка:Гюго Адвержаныя.pdf/448

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка была вычытаная

— Ну, — сказаў ён, — трэба-ж мець хоць крыху жалю. Ці ведаеце вы, у чым тут справа? Уся справа ў жанчынах. Слухайце. Ці ёсць у вас жонкі, ці няма? Ці ёсць у вас дзеці, ці няма? Ці ёсць у вас мацеры, якія калышуць люлькі, у той час калі вакол бегае яшчэ цэлая куча дзяцей? Той з вас, хто ніколі не бачыў грудзей карміліцы, няхай падыме руку. А! Вы хочаце быць забітымі? Я таксама гэтага хачу, але я не хачу бачыць здані жанчын, якія будуць ламаць вакол мяне рукі. Памірайце, я згодзен, але не прымушайце паміраць іншых. Самагубства, падобнае да таго, на якое мы асуджаем сябе тут, дапушчальна з пэўнага пункту гледжання, але разуменне аб самагубстве вельмі вузкае і не дапускае ніякіх ухіленняў у бок, і там, дзе яно датычыць вашых блізкіх, яно ўжо называецца забойствам. Падумайце пра маленькія белакурыя галоўкі і падумайце пра сівыя валасы. Слухайце! Анжальрас бачыў, ён зараз толькі што расказваў мне пра гэта, бачыў у вугальным доме на вуліцы Лебедзя, ля акна маленькага пакоя ў пятым паверсе, дзе гарэла ўсяго толькі адна свечка, дрыготкі цень старэнькай бабулі, якая, напэўна, яшчэ не клалася спаць і кагосьці чакала. Магчыма, гэта маці аднаго з вас. Ну, дык няхай ён ідзе як можна хутчэй да сваёй маці і скажа ёй: „Маці, я прышоў!“ Няхай ён не турбуецца: усё, што трэба зрабіць, будзе тут зроблена. Тыя, хто сваёй працай падтрымліваюць блізкіх, не маюць права афяроўваць сабой. Гэта значыць пакінуць сям’ю. А потым тыя, у каго ёсць дочкі, у каго ёсць сёстры. Ці падумалі вы пра гэта? Вы афяруеце сабою, будзеце забіты, добра, а заўтра? Становішча маладых дзяўчат, вымушаных шукаць сабе пракармлення, жахлівае. Няшчасныя жанчыны! Як мала пра іх думаюць! Звычайна спадзяюцца на тое, што жанчыны атрымліваюць іншае выхаванне, чым мужчыны, ім не даюць чытаць, не даюць думаць... Магчыма, вы забароніце ім таксама ісці сёння ўвечары ў морг, дзе яны ўбачаць вашы трупы? Ну дык вось, няхай тыя, у каго ёсць сем’і, пакажуць сябе сапраўднымі малайцамі, няхай яны паціснуць нам рукі і адпраўляюцца, даручыўшы нам адным дакончыць вашу справу. Я ведаю, колькі трэба мець мужнасці, каб пайсці адсюль; гэта цяжка, вельмі цяжка, але чым гэта цяжэй, тым яно больш пахвальна. Мне скажуць: „У мяне ёсць стрэльба, я на барыкадзе, і, як-бы кепска не было, я астаюся тут!“ Кепска — гэта лёгка сказаць.

Сябры мае, вы забываеце пра заўтрашні дзень. Вас заўтра не будзе, але вашы сем’і будуць існаваць і заўтра. І колькі іх чакае пакут! Слухайце! Прыгожае, здаровае дзіця, у якога шчочкі, як наліўныя яблычкі, якое балбоча,