цугі. Такую манету знайшла паліцыя ў трушчобе Тэнард'е. Яна, відавочна, належала палоннаму.
Між тым, ён ускрыкнуў:
— Вы зладзеі, але жыццё маё не варта таго, каб яго так абараняць. Калі вы спадзяецеся, што прымусіце мяне гаварыць, прымусіце напісаць тое, чаго я не хачу напісаць, сказаць тое, чаго я не хачу…
І, закасаўшы левую руку да локця, ён дадаў:
— Глядзіце!
І ў тую-ж хвіліну ён прыклаў да цела распаленае жалеза, якое трымаў у правай руцэ.
Пачулася шыпенне паленага мяса, і пах, уласцівы засценкам, напоўніў пакой.
Марыус пахіснуўся ад жаху: нават разбойнікі здрыгануліся.
Рысы твару дзіўнага старога ледзь змяніліся, і ў той час, як распаленае жалеза ўтыкалася ў дымучую рану, спакойны і велічны, ён утаропіў свой ясны позірк на Тэнард'е, — позірк без нянавісці, дзе пакуты зніклі ў няземным спакоі.
— Агідныя, — сказаў ён, — не бойцеся мяне, таксама як і я не баюся вас.
І, ададраўшы абцугі, ён выкінуў іх праз адчыненае акно на вуліцу.
— Цяпер рабіце са мною, што хочаце.
— Бярыце яго! — ускрыкнуў Тэнард'е.
Два разбойнікі падышлі да старога і схапілі яго за плечы. Адзін падняў молат і кожную хвіліну гатовы быў разбіць яму чэрап.
Тэнард'е паціху падышоў да стала і выхапіў з шуфляды нож.
Марыус сударгава сціскаў рукаятку пісталета. Страшная нерашучасць. Цэлую гадзіну ўжо змагаўся ён сам з сабою. Ён усё чакаў якой-небудзь выпадковасці, якая-б усё вырашыла, але нічога не з'яўлялася. Тэнард'е, між тым, стаяў у раздум'і з нажом у руцэ.
Раптам позірк Марыуса выпадкова ўпаў на стол. Пры святле месяца ён убачыў невялікі кавалачак паперы, на якім рукою маладой дзяўчыны напісана было: „Прышла паліцыя“.
Марыуса падбадзёрыла раптоўная думка. Ён працягнуў руку з камода да стала, схапіў паперу, адламаў ад сцяны кавалак тынку і, закруціўшы яго ў паперку, кінуў праз адтуліну ў пакой Тэнард'е. Быў час. Тэнард'е пакончыў з сваёй нерашучасцю і набліжаўся да сваёй афяры.
— Штосьці ўпала! — ускрыкнула жонка.
— Што такое? — запытаў муж.
