Старонка:Гюго Адвержаныя.pdf/285

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка была вычытаная

Мы ўжо апісалі бедства пры Оэнскім яры. Пры адной думцы аб тым, колькі няшчасных знайшлі тут сваю смерць, сэрца ўздрыгваецца ад жаху. Калі ёсць што-небудзь жахлівае, калі існуе сапраўднасць, якая перавышае самы страшны сон, дык гэта вось што: жыць, бачыць сонца, быць у поўным росквіце сіл, уладаць здароўем, радасцю, весела смяяцца, спяшацца на спатканне спакуслівай славе, якую бачыш перад сабою, адчуваць у сябе ў грудзях лёгкія, якія дыхаюць, сэрца, якое б'ецца, разумную волю, гаварыць, думаць, спадзявацца, кахаць, мець маці, жонку, дзяцей, бачыць свет — і раптам у адно імгненне, менш чым у адну хвіліну, зваліцца ў бяздонне, упасці, пакаціцца, душыць і быць раздушаным, бачыць жытнія калоссі, кветкі, лісці, галіны, не маючы магчымасці ні за што ўтрымацца, разумець бескарыснасць сваёй шаблі, адчуваць людзей пад сабою, коней над сабою, дарэмна сіліцца вырвацца, адчуваць, што косці ламаюцца ад удараў капытоў, а шпоры выколваюць вочы, грызці ў шаленстве конскія падковы, задыхацца, крычаць, звівацца, знаходзіцца пад усім гэтым і гаварыць сабе: „Яшчэ толькі што я быў жывы!“

Вось гэта іменна здарылася з бацькам Марыуса.

Калі брадзяга ішоў ноччу і спыніўся перад ім, бацька Марыуса ляжаў, даўно страціўшы прытомнасць. Ён ляжаў на грудзе трупаў, паміж канём і забітым чалавекам. З-за конскай галавы высока ўздымалася ў святле месяца яго разнятая рука, і на пальцы гэтай рукі афіцэра, страціўшага прытомнасць, пры святле месяца гарэла і іскрылася залатое кальцо.

Брадзяга нахіліўся на адзін момант, ён прысеў на куртачкі, а калі ўстаў, то блеску на пальцы ўжо не было. Брадзяга, які сарваў кальцо, уласна нават не ўстаў, — ён проста адкінуўся і агледзеўся, ці не крадзецца хто-небудзь з канкурэнтаў, або, можа праходзіць англійскі патруль, які расстрэльвае людзей за такія подвігі. Не, нікога не было. У тую хвіліну, калі злодзей, які краў кальцо, хацеў як і належыць устаць і разагнуцца, гэтая рука зрабіла сударгавы рух і схапіла яго за адзенне. Бацька Марыуса быў жывы. Злодзей здрыгануўся, але тут-жа выраз жаху знік з яго твара. „Фу, чорт! — сказаў ён. — Здань усё-ж лепш за жывога жандарма“. Рука, як і раней, трымала край адзення злодзея. „Аднак, — прашаптаў пра сябе злодзей, — відавочна, гэты труп не такі мёртвы, як я думаў спачатку“.

Ён зноў нахіліўся, раскапаў кучу, адштурхнуў тое, што перашкаджала, выцягнуў усю руку, вызваліў галаву, потым тулава і праз некалькі хвілін цягнуў у цемры яра безжыццёвае цела страціўшага прытомнасць чалавека. Гэта быў