— У мяне нічога няма,—паўтарыў гаспадар. Прахожы рассмяяўся і, павярнуўшыся да пліты, ускрыкнуў:
— Як нічога, а гэта?
— Усё гэта загадзя разабрана.
— Кім?
— Панамі рамізнікамі.
— А іх колькі?
— Іх дванаццаць чалавек.
— А тут хопіць не менш як на дваццаць.
— Яны ўсё гэта заказалі для сябе і за ўсё ўжо заплацілі наперад.
Чалавек зноў сеў на сваё месца і сказаў не ўзмацняючы голасу:
— Я ў шынку, я хачу есці і астаюся.
Тады гаспадар нахіліўся да яго і прашаптаў голасам, ад якога госць уздрыгануўся:
— Ідзіце вон!
Падарожны хутка абярнуўся, жадаючы адказаць. Шынкар уважліва глядзеў на яго і напоўголаса казаў далей:
— Даволі балбатаць. Ці хочаце, каб я сказаў вам ваша імя? Вас завуць Жан Вальжан. Цяпер хочаце, каб я сказаў вам, хто вы такі? Калі вы ўвайшлі, я адразу-ж западазрыў, што справа нячыстая, і паслаў за даведкамі ў мэрыю[1]. Вось што мне адказалі. Умееце вы чытаць?
І з гэтымі словамі ён падаў прыхожаму атрыманы аркуш паперы. Чалавек зірнуў. Шынкар казаў далей пасля нядоўгага маўчання.
— Я прывык абыходзіцца з усімі ветліва. Ідзіце вон!
Чалавек апусціў галаву, падняў з падлогі свой мяшок і вышаў.
Ён пайшоў па вуліцы, рухаючыся наперад наўдачу, натыкаючыся на сцены дамоў, як чалавек зняважаны і прыгнечаны горам. Ён ні разу не азірнуўся. Калі-б ён гэта зрабіў, то ўбачыў-бы на парозе шынка гаспадара, акружанага сваімі гасцямі. Жак Лабар з запалам штосьці расказваў і паказваў на яго пальцамі. Ён-бы здагадаўся, што яго прыбыццё ў горад хутка зробіцца вядомым усім і кожнаму.
Але ён нічога гэтага не бачыў. Людзі, прыгнечаныя чым-небудзь, ніколі не азіраюцца назад. Яны надта добра ведаюць, што злы лёс гоніцца за імі па пятах.
- ↑ Мэрыя — адміністрацыйны раён, якім кіруе мэр. Мэр літаральна азначае старшыня. Гэта званне асобы, якая стаіць на чале гарадскога кіраўніцтва ў Францыі і ў Англіі. У Францыі мэр быў выбарным прадстаўніком абшчыны, які знаходзіўся пад кантролем прафекта паліцыі. У гарадах, дзе больш за 40 тысяч насельніцтва, апрача звычайных абавязкаў, мэр загадвае паліцыяй.