Старонка:В. Ластоўскі. Кароткая энцыклапедыя старасьвеччыны.pdf/92

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка была вычытаная

ПАДСКАРБІ

Падскарбіх было двое: земскі і дворны. Земскім падскарбім называўся галоўны скарбнік дзержавы, а дворным падскарбім — галоўны скарбнік гаспадарскага двара. І той і другі былі сябрамі гаспадарскай рады і сэнатарамі. Падскарбі земскі кіраваў усімі даходамі і расходамі дзержавы, пільнаваў збораў падаткоў. Для гэтай мэты ў яго былі каморнікі і другія зборнікі падаткоў, яны яму падавалі зьлічбых, дастаўлялі сабраны грошы ў скарбніцу. Сам падскарбі здаваў лічбу (атчот) гаспадару. У запісі 1452 году сказана: «Гаспадар яго міласьць казаў запісаці, яко пан Іван Гарнастай, падскарбі земскі, лічбу яго міласьць чыніў са ўсякіх платаў, і прыходаў, і з мыт, і з камор і палажыў на лічбе ўсяго расходу: за 6 год і за 4 месяцы, да Мая 1 дня: 141.543 капы 58 грошэй і 3 пенязі. А ў скарбе ешчэ асталося (з чаго павінен будзе лічбу чыніці ў пярэдніх годзех) 29.499 коп. 38 грошэй пенязь адзін (А[кты] З[ападной] Р[оссии]. Т.II). Акром атчоту гаспадару, падскарбій земскі апрацовываў падробныя росьпісі даходаў і расходаў і падаваў сойму і паном радзе і ўмаўляўся з імі аб зборых дзеля пакрыцьця выдаткоў. Наагул падскарбі земскі, што да дзержаўных збораў, быў пасрэднікам паміж гаспадарам і соймам, сойму ён перадаваў вымаганьня гаспадара, а гаспадару пастанову сойму. Праз падскарбяга земскага ішлі ўсе грашавыя выдачы па гаспадараваму загаду з земскага скарбу. Земскі падскарбі, як сябра рады гаспадарскай, акром выпаўненьня абавязкаў міністра фінансаў, меў ешчэ неколькі высокіх урадоў, прынасячых вялікія даходы.

Падскарбі дворны ведаў усімі даходамі з каралеўскіх маетнасьцей, а дзеля гэтага ў яго веданьні былі ўсе гарады гаспадарскія, замкі, двары і інш. На абавязку падскарбнага дворнага лежала павіннасьць спраўляць усімі маетнасьцямі гаспадарскімі і выбіраць спраўна даходы з іх; калі бывалі неплаты, падскарбі пасылаў дзецкіх сваіх, якія спаганялі недаборы і звыш таго платы на сябе, вядомыя пад найменьнем дзецкаваньня. Як усе вышэйшыя ўрадоўцы, так і падскарбныя, мевалі яшчэ іншыя ўрады для даходаў.