Цяжка-цяжка плача:
Ой, сыны, мае, сыночкі!
На тую Украіну
Паглядайце: за яе вы
І я з вамі гіну.
А хто мяне пахавае
На лужацкім полі
Хто заплача нада мною?
Доля мая, доля.
Доля мая няшчасная,
Што ты нарабіла.
На што мне дзяцей дала ты?
Чаму не забіла?
Хай бы яны пахавалі
А то я хаваю.
Паралеллю да такой карціны з'яўляецца карціна з паэмы К. Ф. Рылеева «Войнароўскі». Тут Войнароўскі гатоў ахвяраваць сваёй сям'ёй у імя любві да радзімы.
Гатов все жертвы я прынесть, —
Воскликнул я, — стране родимой:
Отдам детей с женой любимой
Себе одну оставлю честь.
Але Мазепа ідзе яшчэ далей:
Но я, но я, пылая местью,
Ее спасая от оков,
Я жертвовать готов ей честью.
Не гістарычнай праўды трэба шукаць у паэмах Шэўчэнкі і Рылеева, а матываў барацьбы за свабоду, што Рылееў выказаў у словах:
Уж близок час, близка борьба,
Борьба свободы с самовластьем.
Гэта страсная любоў да Украіны, жаданне ёй шчасця выклікаліся ў Шэўчэнкі не толькі асабістымі меркаваннямі, але галоўным чынам матывамі соцыяльнымі. Родны край быў у няволі, землякі — адны заняволеныя, другія разбэшчваліся царскім самадзяржаўем і здраджвалі народу, становячыся ў рады катаў і мучыцеляў. Пачуцці гора, пакуты і смутку за радзіму і перадае Шэўчэнка ў сваіх вершах.
Бывай свет! Бывай зямліца,
Непрыязны краю!
Мае жудасныя мукі
У хмарах пахаваны.
А ты, мая Украіна,
Гаротная ўдоўка.
Я ляцець да цябе буду
З хмары на гамонку,
На гамонку ціха-сумну,
На раду з табою;
Апоўначы падаць буду
Густою расою.
Параімся, пасумуем,
Пакуль сонца ўстане,
Пакуль твае краскі-дзеці
На ворага стануць.
Бывай, родная мая ты,
Удава-нябога!
